۰
يکشنبه ۱۹ فروردين ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۲۲
افغانستان، همسایه‌ی بلافصل ایران، یکی از پرتحول‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود که طی بیش از یک و نیم دهه‌ی اخیر، تهاجم و حضور نیروهای خارجی، ثبات و آرامش را از آن گرفته و بسیاری از زیرساخت‌های آن را از بین برده است.
تحولات این کشور –که هیچ‌گاه به دلیل موقعیت و داشته‌های خود مورد توجه نبوده و از سوی قدرت‌ها، به‌عنوان یک گذرگاه و یا منطقه‌ی حائل نگریسته شده است- دارای تأثیراتی مستقیم بر امنیت و منافع جمهوری اسلامی ایران است. طی سال گذشته، افغانستان تحولاتی مهم و راهبردی را در عرصه‌های داخلی و خارجی پشت سر گذاشت که در ادامه، به‌طور مختصر به مهم‌ترین آن‌ها پرداخته خواهد شد.
۱-عرصه‌ی سیاست داخلی
۱-۱- تداوم ناامنی و حملات تروریستی
معضل ناامنی، قریب به سه دهه گریبان گیر افغانستان بوده و حمله‌ی ایالات‌متحده به افغانستان، نه‌تنها آن را حل نکرد، بلکه عملاً در طول بیش از شانزده سال گذشته بر شدت آن افزود و منجر به از دست رفتن بسیاری از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های افغانستان شد. در سال ۱۳۹۶، ناامنی‌های داخلی افغانستان با وقوع حملات تروریستی همچنان ادامه داشت و حوادثی نظیر حمله به هتل اینترکانتیننتال و بمب‌گذاری‌های متعدد در مساجد و مراسم مذهبی، منجر به کشته و زخمی شدن تعداد بسیاری از مردم این کشور شد. همچنین طبق گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، تولید مواد مخدر در افغانستان طی سال گذشته، نسبت به سال‌های پیش افزایش داشته و به بالاترین میزان نسبت به آن سال‌ها رسیده است.[۱]
۲-۱- پروسه‌ی صلح کابل
پس از حمله‌ی ایالات‌متحده به افغانستان و فروپاشی حکومت طالبان، این گروه به اصلی‌ترین گروه مسلح معارض حکومت مرکزی افغانستان تبدیل شده و طی شانزده سال گذشته، با نیروهای خارجی و نیروهای امنیتی افغان در حال نبرد بوده است. طالبان طی دو سال گذشته، بخش زیادی از سرزمین افغانستان را تحت کنترل درآورده و در حال حاضر یک بازیگر غیردولتی بسیار مهم در آن کشور به شمار می‌آید. این گروه نه آن‌قدر ضعیف است که از سوی دولت افغانستان نادیده گرفته شود و نه آن‌قدر توانمند که امکان تشکیل یک حکومت مستقل را دارا باشد. لذا، در بلندمدت نه برای دولت افغانستان ممکن است که همچنان با آن مبارزه نماید و نه خود آن گروه می‌تواند به مبارزه‌ی خود با دولت مرکزی ادامه دهد. در این راستا، در خرداد ماه سال گذشته، اولین و در اسفندماه، دومین کنفرانس صلح کابل موسوم به «همکاری برای صلح و امنیت» با حضور ۲۵ کشور، از جمله جمهوری اسلامی ایران در این کشور برگزار شد. طی این کنفرانس، دولت افغانستان اعلام کرد حاضر است:
– با طالبان در هر جای جهان و بدون هیچ پیش‌شرطی مذاکره کند،
– اعضای این گروه را مورد عفو عمومی قرار دهد،
– به طالبان در کابل دفتر اختصاص دهد،
– طالبان را به‌عنوان یک حزب سیاسی به رسمیت بشناسد.[۲]
مهم‌ترین وجه اهمیت روند صلح کابل، آن است که به ابتکار دولت افغانستان بوده و گفتگوی افغان-افغان را پیگیری می‌کند. دقیقاً به همین دلیل، طالبان آن را به رسمیت نمی‌شناسد و معتقد است طرف اصلی‌ای که این گروه در حال نبرد و رویارویی با آن است، نه دولت افغانستان، که ایالات‌متحده است؛ لذا، خواستار مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا شد[۳] که این خواسته از سوی دولت ایالات‌متحده مورد پذیرش قرار نگرفت.[۴]
۳-۱- درگیری‌های سیاسی داخلی
سیاست ورزی در افغانستان، ماهیتی قومی و قبیله‌ای دارد. این قومیت‌گرایی به حدی بود که در اجلاس بن که به‌منظور تصمیم‌گیری برای آینده‌ی افغانستان تشکیل شد، قدرت و تعداد کرسی‌های دولت موقت، با توجه به ترکیب جمعیتی، میان قومیت‌های مختلف تقسیم شد.[۵] لذا، قومیت همواره یکی از منابع مهم درگیری‌های سیاسی و حتی نظامی در داخل افغانستان بوده است. این موضوع همچنین یکی از چالش‌های جدی‌ای بود که از آغاز به کار دولت وحدت ملی-که با وساطت جان کری، وزیر خارجه‌ی آمریکا شکل گرفت- پیش روی آن قرار داشت و همچنان در حال دست‌وپنجه نرم کردن با آن است. تنش‌های سیاسی ناشی از قومیت، طی سال گذشته در نتیجه‌ی برخی گرایش‌ها و سیاست‌های اشرف غنی، تشدید نیز شد. تأیید درج کلمه‌ی افغان (به‌عنوان ملیت مردم افغانستان)[۶] و درگیری‌های طولانی‌مدت با عطا محمد نور (رئیس اجرایی حزب جمعیت اسلامی افغانستان و والی سابق بلخ)، نمونه‌هایی از این تنش‌های سیاسی هستند که آینده‌ی افغانستان را با چالش‌هایی جدی مواجه ساخته‌اند.
۴-۱- روند افزایشی حضور داعش
با اعلام موجودیت گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه، از اوایل سال ۲۰۱۵ شاخه‌ای تحت عنوان دولت اسلامی ولایت خراسان، با هدف گسترش فعالیت این گروه در افغانستان، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی، در افغانستان اعلام موجودیت کرد. از سال ۲۰۱۵ به بعد، این گروه توانست با عضوگیری از میان اعضای سابق تحریک طالبان پاکستان، برخی جداشدگان از طالبان افغانستان، عناصری از نهضت اسلامی ازبکستان و برخی دیگر از تروریست‌های خارجی، عملیات‌هایی را در نقاط گوناگون افغانستان انجام دهد که حمله به کنسولگری پاکستان در افغانستان در شهر جلال‌آباد در ولایت شرقی ننگرهار، یکی از مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌رود. این گروه تاکنون تقریباً در ۷۰ درصد از استان‌های افغانستان عملیات تروریستی انجام داده است. طی سال گذشته، گزارش‌های متعددی، از انتقال داعش به افغانستان از سوی ایالات‌متحده حکایت داشت.[۷] با توجه به احتمال ورود طالبان به روند صلح با دولت مرکزی در آینده‌ای نه‌چندان دور، آمریکا به منبعی جدید برای ناامنی در افغانستان نیاز دارد تا تداوم (یا حتی تشدید) حضور خود را در آن کشور توجیه نماید.[۸]
۲-مهم‌ترین تحولات عرصه‌ی سیاست خارجی
۱-۲- تداوم اختلافات با پاکستان
پاکستان از بدو تشکیل، با افغانستان دارای اختلافات و مشکلاتی بوده است. عمده‌ترین مسئله‌ی اختلافی میان دو کشور تا پیش از جنگ‌های داخلی در افغانستان، اختلافات مرزی (خط دیورند) بود که طی حدود چهار دهه‌ی اخیر، تروریسم، دخالت‌های پاکستان در افغانستان و مهاجران افغانستانی در پاکستان نیز به آن افزوده شده است. در سال گذشته اختلافات دو کشور همچنان ادامه داشته و راهبرد جدید ایالات‌متحده، آن را تشدید نیز کرده است.
۱-۱-۲- اختلافات مرزی
در سال ۱۸۹۳، طی توافقی میان مورتیمر دیورند (دیپلمات بریتانیایی) و عبدالرحمن خان (امیر وقت افغانستان)، خطی به‌عنوان مرز حوزه‌ی نفوذ حکومت بریتانیا و افغانستان در نظر گرفته شد[۹] که اکنون به خط دیورند (با طول بیش از ۲۴۰۰ کیلومتر) معروف است. با تشکیل پاکستان در سال ۱۹۴۷، تعهدات توافقنامه‌ی مذکور به پاکستان منتقل شد. این خط که عملاً قومیت‌های پشتون و بلوچ را در دو کشور افغانستان و پاکستان جدا می‌کند، همواره مورد اعتراض افغانستان بوده و آن را به رسمیت نمی‌شناسد. یکی از مهم‌ترین تحولات مربوط به این مسئله، آغاز حصارکشی در خط دیورند از سوی پاکستان در سال گذشته بود که از سوی افغانستان نیز مورد اعتراض قرار گرفت.[۱۰]
۲-۱-۲- تروریسم و دخالت در امور داخلی افغانستان
با سرنگونی حکومت کمونیستی و ایجاد حکومت طالبان در افغانستان، پاکستان از تأثیر و نفوذی بی‌سابقه در این کشور برخوردار شد. گرچه حمله‌ی ایالات‌متحده به افغانستان و سرنگونی طالبان چندان مورد رضایت پاکستان نبود، بااین‌حال در قبال آن سکوت و حتی تا حدی با آن همراهی نمود. بااین‌حال، اتهام دخالت در امور داخلی افغانستان از طریق حمایت از گروه‌های افراط‌گرای این کشور، هیچ‌گاه علیه پاکستان از بین نرفت، تا جایی که باعث اتخاذ موضع سخت‌گیرانه از سوی کاخ سفید علیه این کشور شد. در سال ۱۳۹۶ نیز مانند دو دهه‌ی گذشته، مقامات افغانستانی انگشت اتهام بسیاری از ناامنی‌های این کشور را به‌سوی پاکستان نشانه گرفتند. تقریباً در تمامی دیدارهایی که طی سفر نمایندگان شورای امنیت به افغانستان به‌صورت دوجانبه برگزار شد، نمایندگان افغانستان فشار بر پاکستان را (به‌عنوان پناهگاه امن گروه‌های تروریستی) در شورای امنیت خواستار شدند.[۱۱] در سال گذشته، این اتهام نه‌تنها از سوی افغانستان، که از سوی مقامات آمریکایی نیز علیه این کشور تشدید شد.[۱۲] این مسئله چنان جدی بود که در اوایل اسفندماه سال گذشته، برخی منابع از قرار گرفتن نام این کشور در فهرست کشورهای حامی تروریسم از سوی گروه ویژه‌ی اقدام مالی (FATF) خبر دادند[۱۳] که البته این مسئله محقق نشد.
۳-۱-۲- مهاجران
یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین مسائل میان پاکستان و افغانستان، مسئله‌ی مهاجران افغانستانی مقیم پاکستان است. اولین موج از مهاجران افغان، با حمله‌ی شوروی به افغانستان به پاکستان مهاجرت کردند. بخش زیادی از این مهاجران -که در سال ۲۰۰۱ تعدادشان به ۴ میلیون نفر نیز می‌رسید[۱۴]– پس از سرنگونی حکومت طالبان به کشورشان بازگشتند. بااین‌حال، طبق آمار کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان، در فوریه‌ی سال ۲۰۱۷، حضور حدود یک‌میلیون و سیصد هزار افغان در پاکستان به ثبت رسیده است. بااین‌حال انتظار می‌رود تعداد قابل‌توجهی از این مهاجرین، هنوز به ثبت نرسیده باشند. با شدت گرفتن اختلافات دو کشور در اواخر سال گذشته، بار دیگر مسئله‌ی پناهندگان افغان پررنگ شد. دولت پاکستان اعلام کرد ضرب‌الاجلی ۳۰ روزه را برای خروج تمام پناهندگان افغان از خاک پاکستان در نظر گرفته است. این موضع حتی نگرانی کمیساریای عالی ملل متحد را نیز برانگیخت.[۱۵] در پاسخ، رئیس‌جمهور افغانستان در مواضعی تند، خواستار بازگشت همه‌ی پناه‌جویان افغان طی ۲۴ ماه آینده شد.[۱۶]
۲-۲- مسئله‌ی آب و اختلاف با ایران
مهم‌ترین رودخانه‌های فرامرزی میان ایران و افغانستان، هریرود و هیرمند هستند. رود هیرمند پس از رسیدن به منطقه‌ی سیستان، ۱۸ کیلومتر از مرز ایران و افغانستان را تشکیل داده و سرانجام به دریاچه‌ی هامون می‌ریزد و رود هریرود نیز پس از رسیدن به مرز ایران، ۱۲۵ کیلومتر از مرز مشترک میان دو کشور را تشکیل داده و پس‌ازآن در امتداد مرز ایران و ترکمنستان در بیابان قره قوروم فرو می‌رود.[۱۷] رودهای هیرمند و هریرود، تأثیری حیاتی بر مسائل زیست‌محیطی استان سیستان و بلوچستان و زندگی مردم آن منطقه دارند. افغانستان سعی دارد از رودخانه‌های مرز به‌عنوان اهرم فشاری در مقابل ایران، علی‌الخصوص در حوزه‌ی مهاجران افغان در این کشور استفاده کند.[۱۸] این مسئله در سال ۱۳۹۶ نیز، عملاً به مهم‌ترین موضوع مورد اختلاف دو کشور تبدیل شد و رئیس‌جمهور ایران، در مواضعی کم‌سابقه، افغانستان را مورد انتقاد قرار داد: «ما نمی‌توانیم در برابر احداث بندهای متعدد در افغانستان همانند بندهای کجکی، کمال خان و سلما و دیگر بندها که بر ولایت‌های خراسان و سیستان و بلوچستان ما تأثیرگذار است بی‌تفاوت باشیم.»[۱۹] این موضع، عکس‌العمل برخی مقامات افغان[۲۰] و تظاهراتی را در ولایت هلمند در پی داشت.[۲۱]
۳-۲- راهبرد جدید ایالات‌متحده
در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۹۶، دونالد ترامپ، جدیدترین راهبرد ایالات‌متحده در قبال افغانستان و جنوب آسیا را اعلام کرد. گرچه دونالد ترامپ، پیش از ریاست جمهوری یکی از منتقدان حضور و هزینه‌ی دلارهای آمریکایی در افغانستان بود، بااین‌حال، در سخنرانی اعلام راهبرد خود اظهار داشت علی‌رغم آنکه علاقه‌مند پیروی از غرایض خود در این زمینه بوده، اما پس از مشاوره با کابینه‌ی جنگ خود، به این نتیجه رسیده که خروج عجولانه از افغانستان، می‌تواند فضای فعالیت را در اختیار تروریست‌ها (از جمله القاعده و داعش) قرار دهد. وی با تاختن به پاکستان به اتهام پناه دادن به تروریست‌ها، آن کشور را تهدید کرد که چیزهای زیادی برای از دست دادن دارد. ترامپ با انتقاد از ارائه‌ی جدول زمان‌بندی جهت خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان (سیاستی که در دوره‌ی اوباما پیگیری می‌شد)، اعلام کرد آمریکا تا هر زمان که لازم باشد، در افغانستان خواهد ماند.[۲۲]
مسئله‌ی بسیار مهمی که از مدتی پیش از اعلام راهبرد آمریکا، از سوی جریانی خاص در آن کشور پیگیری می‌شد، تلاش جهت خصوصی‌سازی جنگ در افغانستان بود. خصوصی‌سازی جنگ در افغانستان، به معنای افزایش حضور نیروهای مزدور (مانند بلک واتر، دین کورپ و G4S) به‌جای نیروهای نظامی ارتش آمریکا بود. خصوصی‌سازی جنگ در افغانستان، از خرداد ماه سال گذشته از سوی اریک پرنس (بنیان‌گذار شرکت بلک واتر) مطرح شد که با مخالفت جیمز متیس و مک‌مستر روبرو شده و تا امروز محقق نشده است.[۲۳]
با آنکه راهبرد جدید ایالات‌متحده (علی‌الخصوص اتخاذ مواضع خصمانه علیه پاکستان) از سوی برخی کشورها مورد انتقاد قرار گرفت، بااین‌حال، دولت افغانستان از آن استقبال کرد.
۴-۲- افزایش تعداد نیروهای خارجی
پس وقوع حملات ۱۱ سپتامبر و تهاجم همه‌جانبه‌ی آمریکا به افغانستان، حضور نیروهای خارجی در این کشور تا امروز ادامه داشته است. به لحاظ کمی، نیروهای ایالات‌متحده همواره بیش از ۶۰ درصد کل نیروهای حاضر در افغانستان را تشکیل می‌داده‌اند. این نسبت برای سال ۲۰۱۱، ۶۸ درصد و در سال ۲۰۱۷، ۶۲درصد بوده است. به لحاظ کیفی نیز نیروهای غیرآمریکایی، بیشتر در حوزه‌های غیرزرمی مانند آموزش، بازسازی، تأمین امنیت و امور اداری فعالیت داشته‌اند.[۲۴] افزایش تعداد نیروهای خارجی در افغانستان، از مدتی پیش از اعلام راهبرد ترامپ در قبال آن کشور، از سوی ناتو پیگیری می‌شد. بااین‌حال، تصمیم آمریکا جهت افزایش تعداد نیروهای خارجی، نقطه‌ی عطفی در آن روند به شمار می‌آمد. کمی بعد از اعلام راهبرد آمریکا، روند افزایش تعداد نیروهای خارجی شتابی فزاینده به خود گرفت و در نیمه‌ی دوم سال گذشته، برخی کشورها اقدام به افزایش تعداد نیروهای خود در افغانستان نموده و برخی دیگر نیز، اعلام کردند در آینده‌ی نزدیک، اقدام به افزایش نیرو خواهند نمود.[۲۵]
۵-۲- آغاز به کار پروژه‌ی تاپی
خط لوله‌ی تاپی که گاز ترکمنستان را از مسیر افغانستان به پاکستان و از آن کشور به هند منتقل می‌کند، پس از کش‌وقوس‌های فراوان، بالاخره در دی‌ماه سال گذشته با سفر مقامات سه کشور دیگر پروژه به ترکمنستان، افتتاح شد.[۲۶] این پروژه، در واقع بدیلی برای خط لوله‌ی صلح (ایران-پاکستان-هند) بود که با کارشکنی ایالات‌متحده و اختلافات دیگری که بر سر مسئله‌ی قیمت‌گذاری گاز بین طرفین وجود داشت، عملاً مسکوت ماند و با حمایت‌های پیدا و پنهان آمریکا و عربستان، پروژه‌ی تاپی جهت رفع نیازهای افغانستان، پاکستان و هند، مورد پیشنهاد و پیگیری قرار گرفت. مطابق برخی برآوردها، این پروژه می‌تواند سالانه حداقل ۲ میلیارد متر مکعب گاز نصیب افغانستان نموده و برای این کشور حداقل ۳ میلیارد دلار عایدی به دنبال داشته باشد.[۲۷]
۳- دورنمای سال ۱۳۹۷
روندهایی که افغانستان طی سال گذشته پشت سر گذاشت، نشان‌دهنده‌ی تداوم روند ناامنی و چالش در حوزه‌ی دولت‌سازی در این کشور بوده است. به نظر می‌رسد این روندها که طی چند دهه در این کشور ایجاد شده‌اند، نه تنها در سال ۱۳۹۷، بلکه در سال‌های بعد نیز ادامه داشته باشد. احتمال می‌رود حضور داعش در سال بعد نه تنها ادامه یابد، بلکه تقویت شود. باید توجه داشت که منافع ایالات متحده ایجاب می‌کند جهت تداوم حضور در افغانستان و امکان بهره‌برداری از منابع این کشور و حفظ پایگاه‌ها و نیروهای نظامی خود در آن، توجیه لازم را در اختیار داشته باشد و هیچ گروهی در حال حاضر، بهتر از داعش این کارکرد را ندارد. لذا، انتظار می‌رود روند افزایش تعداد نیروهای خارجی در افغانستان همچنان ادامه داشته باشد.
همچنین ممکن است در سال ۱۳۹۷، طالبان نهایتاً ورود به مذاکره با دولت مرکزی را تحت شرایطی بپذیرد. این گروه در حاضر خواستار مذاکره با آمریکاست که با دست رد آن کشور مواجه شده است.
یکی از مهم‌ترین مسائل سیاست داخلی افغانستان در سال ۱۳۹۷، انتخابات افغانستان است که دولت وحدت ملی سعی در تعویق آن دارد. البته این مسئله تاکنون با مخالفت عموم گروه‌ها و جریان‌های سیاسی این کشور مواجه شده و در صورت عدم دخالت ایالات متحده، بعید به نظر می‌رسد دولت در نهایت بتواند برگزاری انتخابات را به تعویق بیندازد.
در رابطه با پاکستان، با توجه به عمق اختلافات و درگیری‌های مرزی، انتظار نمی‌رود در سال ۱۳۹۷ روابط بهبود خاصی یابد. البته در این زمینه، نباید فشارهای آمریکا به آن کشور را از نظر دور داشت. احتمال می‌رود در نتیجه‌ی فشارهای واردشده، پاکستان همکاری خود را با دولت افغانستان در راضی کردن طالبان جهت ورود به مذاکرات صلح، افزایش دهد.
منابع:
[۱] Afghan opium production jumps to record level, up 87 per cent: Survey, United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC), 15 Nov. 2017, https://www.unodc.org/unodc/en/press/releases/2017/November/afghan-opium-production-jumps-to-record-level–up-87-per-cent_-survey.html.
[۲] متن پیشنهادی دولت افغانستان برای صلح در دومین نشست پروسه کابل، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، ۹ اسفندماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.avapress.com/fa/news/159097.
[۳] گروه طالبان اعلام کرد که با امریکا مذاکره می‌کند، روزنامه‌ی اطلاعات روز، ۸ اسفندماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://etilaatroz.com/57951/.
[۴] آمریکا با طالبان مذاکره نخواهد کرد، پایگاه تحلیلی و خبری الوقت، ۲۱ اسفند ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://alwaght.com/fa/News/126472.
[۵] The Afghan interim government: who’s who, The Guardian, 6 Dec. 2001, https://www.theguardian.com/world/2001/dec/06/afghanistan1.
[۶] «اشرف غنی» با درج کلمه «افغان» و «قومیت» در شناسنامه‌های الکترونیکی موافقت کرد، خبرگزاری فارس، ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://af.farsnews.com/social/news/13951212000277.
[۷] به‌عنوان نمونه، بنگرید به:
امریکا عناصر داعش را به افغانستان منتقل می‌کند، خبرگزاری صدای افغان (آوا پرس)، ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.avapress.com/fa/news/145796.
[۸] میلاد معین‌الدینی، طالبان و داعش در افغانستان؛ مناسبات، تعارض‌ها و اشتراکات، اندیشکده‌ی راهبردی تبیین، ۵ آذر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/22267.
[۹] Brasseur, Brad L. “Recognizing the Durand Line”, EastWest Institute, 2011, p. 5, https://www.eastwest.ngo/sites/default/files/ideas-files/durandline.pdf.
[۱۰] مخالفت افغانستان و ادامه حصارکشی پاکستان در امتداد «خط دیورند»، خبرگزاری تسنیم، ۹ دی‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/10/09/1615286.
[۱۱] گفت‌وگو در مورد مبارزه با تروریسم/ سفر هیئت شورای امنیت سازمان ملل متحد به افغانستان، اطلاعات روز، ۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://etilaatroz.com/55960/.
[۱۲] ژنرال «مک‌مستر»: پاکستان از تروریسم علیه افغانستان استفاده ابزاری می‌کند، خبرگزاری تسنیم، ۱۳ دی‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/10/13/1618528.
[۱۳] پاکستان در فهرست کشورهای متهم به تأمین‌کننده مالی تروریسم قرار می‌گیرد، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.irna.ir/fa/News/82841211.
[۱۴] Refugee Affected and Hosting Areas Programme, UNHCR, June 2016, http://unhcrpk.org/wp-content/uploads/2013/12/RAHA-Brochure-June-20161.pdf.
[۱۵] حکومت پاکستان: همه مهاجرین افغان در ۳۰ روز پاکستان را ترک کنند، دویچه وله فارسی، ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://p.dw.com/p/2qOjC.
[۱۶] پافشاری اشرف غنی بر بازگشت پناه‌جویان افغان از پاکستان، خبرگزاری تسنیم، ۲۸ بهمن‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/11/28/1659235.
[۱۷] عباس عراقچی، دیپلماسی آب‌های فرامرزی و نظام بین‌الملل: درس‌هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز آموزش‌ها و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه، ۱۳۹۴، صفحات ۱۱۴ و ۱۱۵٫
[۱۸] سالار سیف‌الدینی، ژئوپولیتیک آب در شرق کشور/جنگ خاموش آب بین ایران و افغانستان، خبرگزاری مهر، ۱۸ تیر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.mehrnews.com/news/4025650.
[۱۹] زرمینه محمدی، انتقاد حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران از ساخت بندها در افغانستان، طلوع نیوز، ۱۳ تیر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://goo.gl/bGfDBD.
[۲۰] واکنش تند در افغانستان به انتقاد روحانی از سدسازی در آن کشور، دویچه وله فارسی، ۱۶ تیر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://p.dw.com/p/2g95g.
[۲۱] تظاهـرات علیه حسن روحانی در هلمند، اسپوتنیک افغانستان، ۱۷ تیر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://af.sputniknews.com/afghan/201707081499149.
[۲۲] Remarks by President Trump on the Strategy in Afghanistan and South Asia, The White House, The United States Government, 21 Aug. 2017, www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-strategy-afghanistan-south-asia/.
[۲۳] خصوصی‌سازی جنگ در افغانستان؛ نگاه تجاری به سیاست خارجی، اندیشکده‌ی راهبردی تبیین، ۲۳ مرداد ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/20526.
[۲۴] گزارش وضعیت نیروهای خارجی حاضر در افغانستان به همراه مواضع مهم‌ترین کشورها در قبال افزایش نیرو، اندیشکده‌ی راهبردی تبیین، ۲۹ آذر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/22878.
[۲۵] موج جدید افزایش نیروهای خارجی در افغانستان؛مؤثر اما غیرتعیین‌کننده، اندیشکده‌ی راهبردی تبیین، ۴ بهمن ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/23793.
[۲۶] غنی برای افتتاح پروژه‌ی تاپی به ترکمنستان سفر کرد، طلوع نیوز، ۱۶ دی ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tolonews.com/fa/tapi-pipeline-project/22773-ghani-in-turkmenistan-to-inaugurate-tapi-project.
[۲۷] هادی صادقی، پروژه‌ی «تاپی» و اهمیت آن برای افغانستان و منطقه، روزنامه اطلاعات روز، ۲۵ بهمن ۱۳۹۳، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://etilaatroz.com/19974/.
تحولات این کشور –که هیچ‌گاه به دلیل موقعیت و داشته‌های خود مورد توجه نبوده و از سوی قدرت‌ها، به‌عنوان یک گذرگاه و یا منطقه‌ی حائل نگریسته شده است- دارای تأثیراتی مستقیم بر امنیت و منافع جمهوری اسلامی ایران است. طی سال گذشته، افغانستان تحولاتی مهم و راهبردی را در عرصه‌های داخلی و خارجی پشت سر گذاشت که در ادامه، به‌طور مختصر به مهم‌ترین آن‌ها پرداخته خواهد شد.
۱-عرصه‌ی سیاست داخلی
۱-۱- تداوم ناامنی و حملات تروریستی
معضل ناامنی، قریب به سه دهه گریبان گیر افغانستان بوده و حمله‌ی ایالات‌متحده به افغانستان، نه‌تنها آن را حل نکرد، بلکه عملاً در طول بیش از شانزده سال گذشته بر شدت آن افزود و منجر به از دست رفتن بسیاری از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های افغانستان شد. در سال ۱۳۹۶، ناامنی‌های داخلی افغانستان با وقوع حملات تروریستی همچنان ادامه داشت و حوادثی نظیر حمله به هتل اینترکانتیننتال و بمب‌گذاری‌های متعدد در مساجد و مراسم مذهبی، منجر به کشته و زخمی شدن تعداد بسیاری از مردم این کشور شد. همچنین طبق گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، تولید مواد مخدر در افغانستان طی سال گذشته، نسبت به سال‌های پیش افزایش داشته و به بالاترین میزان نسبت به آن سال‌ها رسیده است.[۱]
۲-۱- پروسه‌ی صلح کابل
پس از حمله‌ی ایالات‌متحده به افغانستان و فروپاشی حکومت طالبان، این گروه به اصلی‌ترین گروه مسلح معارض حکومت مرکزی افغانستان تبدیل شده و طی شانزده سال گذشته، با نیروهای خارجی و نیروهای امنیتی افغان در حال نبرد بوده است. طالبان طی دو سال گذشته، بخش زیادی از سرزمین افغانستان را تحت کنترل درآورده و در حال حاضر یک بازیگر غیردولتی بسیار مهم در آن کشور به شمار می‌آید. این گروه نه آن‌قدر ضعیف است که از سوی دولت افغانستان نادیده گرفته شود و نه آن‌قدر توانمند که امکان تشکیل یک حکومت مستقل را دارا باشد. لذا، در بلندمدت نه برای دولت افغانستان ممکن است که همچنان با آن مبارزه نماید و نه خود آن گروه می‌تواند به مبارزه‌ی خود با دولت مرکزی ادامه دهد. در این راستا، در خرداد ماه سال گذشته، اولین و در اسفندماه، دومین کنفرانس صلح کابل موسوم به «همکاری برای صلح و امنیت» با حضور ۲۵ کشور، از جمله جمهوری اسلامی ایران در این کشور برگزار شد. طی این کنفرانس، دولت افغانستان اعلام کرد حاضر است:
– با طالبان در هر جای جهان و بدون هیچ پیش‌شرطی مذاکره کند،
– اعضای این گروه را مورد عفو عمومی قرار دهد،
– به طالبان در کابل دفتر اختصاص دهد،
– طالبان را به‌عنوان یک حزب سیاسی به رسمیت بشناسد.[۲]
مهم‌ترین وجه اهمیت روند صلح کابل، آن است که به ابتکار دولت افغانستان بوده و گفتگوی افغان-افغان را پیگیری می‌کند. دقیقاً به همین دلیل، طالبان آن را به رسمیت نمی‌شناسد و معتقد است طرف اصلی‌ای که این گروه در حال نبرد و رویارویی با آن است، نه دولت افغانستان، که ایالات‌متحده است؛ لذا، خواستار مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا شد[۳] که این خواسته از سوی دولت ایالات‌متحده مورد پذیرش قرار نگرفت.[۴]
۳-۱- درگیری‌های سیاسی داخلی
سیاست ورزی در افغانستان، ماهیتی قومی و قبیله‌ای دارد. این قومیت‌گرایی به حدی بود که در اجلاس بن که به‌منظور تصمیم‌گیری برای آینده‌ی افغانستان تشکیل شد، قدرت و تعداد کرسی‌های دولت موقت، با توجه به ترکیب جمعیتی، میان قومیت‌های مختلف تقسیم شد.[۵] لذا، قومیت همواره یکی از منابع مهم درگیری‌های سیاسی و حتی نظامی در داخل افغانستان بوده است. این موضوع همچنین یکی از چالش‌های جدی‌ای بود که از آغاز به کار دولت وحدت ملی-که با وساطت جان کری، وزیر خارجه‌ی آمریکا شکل گرفت- پیش روی آن قرار داشت و همچنان در حال دست‌وپنجه نرم کردن با آن است. تنش‌های سیاسی ناشی از قومیت، طی سال گذشته در نتیجه‌ی برخی گرایش‌ها و سیاست‌های اشرف غنی، تشدید نیز شد. تأیید درج کلمه‌ی افغان (به‌عنوان ملیت مردم افغانستان)[۶] و درگیری‌های طولانی‌مدت با عطا محمد نور (رئیس اجرایی حزب جمعیت اسلامی افغانستان و والی سابق بلخ)، نمونه‌هایی از این تنش‌های سیاسی هستند که آینده‌ی افغانستان را با چالش‌هایی جدی مواجه ساخته‌اند.
۴-۱- روند افزایشی حضور داعش
با اعلام موجودیت گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه، از اوایل سال ۲۰۱۵ شاخه‌ای تحت عنوان دولت اسلامی ولایت خراسان، با هدف گسترش فعالیت این گروه در افغانستان، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی، در افغانستان اعلام موجودیت کرد. از سال ۲۰۱۵ به بعد، این گروه توانست با عضوگیری از میان اعضای سابق تحریک طالبان پاکستان، برخی جداشدگان از طالبان افغانستان، عناصری از نهضت اسلامی ازبکستان و برخی دیگر از تروریست‌های خارجی، عملیات‌هایی را در نقاط گوناگون افغانستان انجام دهد که حمله به کنسولگری پاکستان در افغانستان در شهر جلال‌آباد در ولایت شرقی ننگرهار، یکی از مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌رود. این گروه تاکنون تقریباً در ۷۰ درصد از استان‌های افغانستان عملیات تروریستی انجام داده است. طی سال گذشته، گزارش‌های متعددی، از انتقال داعش به افغانستان از سوی ایالات‌متحده حکایت داشت.[۷] با توجه به احتمال ورود طالبان به روند صلح با دولت مرکزی در آینده‌ای نه‌چندان دور، آمریکا به منبعی جدید برای ناامنی در افغانستان نیاز دارد تا تداوم (یا حتی تشدید) حضور خود را در آن کشور توجیه نماید.[۸]
۲-مهم‌ترین تحولات عرصه‌ی سیاست خارجی
۱-۲- تداوم اختلافات با پاکستان
پاکستان از بدو تشکیل، با افغانستان دارای اختلافات و مشکلاتی بوده است. عمده‌ترین مسئله‌ی اختلافی میان دو کشور تا پیش از جنگ‌های داخلی در افغانستان، اختلافات مرزی (خط دیورند) بود که طی حدود چهار دهه‌ی اخیر، تروریسم، دخالت‌های پاکستان در افغانستان و مهاجران افغانستانی در پاکستان نیز به آن افزوده شده است. در سال گذشته اختلافات دو کشور همچنان ادامه داشته و راهبرد جدید ایالات‌متحده، آن را تشدید نیز کرده است.
۱-۱-۲- اختلافات مرزی
در سال ۱۸۹۳، طی توافقی میان مورتیمر دیورند (دیپلمات بریتانیایی) و عبدالرحمن خان (امیر وقت افغانستان)، خطی به‌عنوان مرز حوزه‌ی نفوذ حکومت بریتانیا و افغانستان در نظر گرفته شد[۹] که اکنون به خط دیورند (با طول بیش از ۲۴۰۰ کیلومتر) معروف است. با تشکیل پاکستان در سال ۱۹۴۷، تعهدات توافقنامه‌ی مذکور به پاکستان منتقل شد. این خط که عملاً قومیت‌های پشتون و بلوچ را در دو کشور افغانستان و پاکستان جدا می‌کند، همواره مورد اعتراض افغانستان بوده و آن را به رسمیت نمی‌شناسد. یکی از مهم‌ترین تحولات مربوط به این مسئله، آغاز حصارکشی در خط دیورند از سوی پاکستان در سال گذشته بود که از سوی افغانستان نیز مورد اعتراض قرار گرفت.[۱۰]
۲-۱-۲- تروریسم و دخالت در امور داخلی افغانستان
با سرنگونی حکومت کمونیستی و ایجاد حکومت طالبان در افغانستان، پاکستان از تأثیر و نفوذی بی‌سابقه در این کشور برخوردار شد. گرچه حمله‌ی ایالات‌متحده به افغانستان و سرنگونی طالبان چندان مورد رضایت پاکستان نبود، بااین‌حال در قبال آن سکوت و حتی تا حدی با آن همراهی نمود. بااین‌حال، اتهام دخالت در امور داخلی افغانستان از طریق حمایت از گروه‌های افراط‌گرای این کشور، هیچ‌گاه علیه پاکستان از بین نرفت، تا جایی که باعث اتخاذ موضع سخت‌گیرانه از سوی کاخ سفید علیه این کشور شد. در سال ۱۳۹۶ نیز مانند دو دهه‌ی گذشته، مقامات افغانستانی انگشت اتهام بسیاری از ناامنی‌های این کشور را به‌سوی پاکستان نشانه گرفتند. تقریباً در تمامی دیدارهایی که طی سفر نمایندگان شورای امنیت به افغانستان به‌صورت دوجانبه برگزار شد، نمایندگان افغانستان فشار بر پاکستان را (به‌عنوان پناهگاه امن گروه‌های تروریستی) در شورای امنیت خواستار شدند.[۱۱] در سال گذشته، این اتهام نه‌تنها از سوی افغانستان، که از سوی مقامات آمریکایی نیز علیه این کشور تشدید شد.[۱۲] این مسئله چنان جدی بود که در اوایل اسفندماه سال گذشته، برخی منابع از قرار گرفتن نام این کشور در فهرست کشورهای حامی تروریسم از سوی گروه ویژه‌ی اقدام مالی (FATF) خبر دادند[۱۳] که البته این مسئله محقق نشد.
۳-۱-۲- مهاجران
یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین مسائل میان پاکستان و افغانستان، مسئله‌ی مهاجران افغانستانی مقیم پاکستان است. اولین موج از مهاجران افغان، با حمله‌ی شوروی به افغانستان به پاکستان مهاجرت کردند. بخش زیادی از این مهاجران -که در سال ۲۰۰۱ تعدادشان به ۴ میلیون نفر نیز می‌رسید[۱۴]– پس از سرنگونی حکومت طالبان به کشورشان بازگشتند. بااین‌حال، طبق آمار کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان، در فوریه‌ی سال ۲۰۱۷، حضور حدود یک‌میلیون و سیصد هزار افغان در پاکستان به ثبت رسیده است. بااین‌حال انتظار می‌رود تعداد قابل‌توجهی از این مهاجرین، هنوز به ثبت نرسیده باشند. با شدت گرفتن اختلافات دو کشور در اواخر سال گذشته، بار دیگر مسئله‌ی پناهندگان افغان پررنگ شد. دولت پاکستان اعلام کرد ضرب‌الاجلی ۳۰ روزه را برای خروج تمام پناهندگان افغان از خاک پاکستان در نظر گرفته است. این موضع حتی نگرانی کمیساریای عالی ملل متحد را نیز برانگیخت.[۱۵] در پاسخ، رئیس‌جمهور افغانستان در مواضعی تند، خواستار بازگشت همه‌ی پناه‌جویان افغان طی ۲۴ ماه آینده شد.[۱۶]
۲-۲- مسئله‌ی آب و اختلاف با ایران
مهم‌ترین رودخانه‌های فرامرزی میان ایران و افغانستان، هریرود و هیرمند هستند. رود هیرمند پس از رسیدن به منطقه‌ی سیستان، ۱۸ کیلومتر از مرز ایران و افغانستان را تشکیل داده و سرانجام به دریاچه‌ی هامون می‌ریزد و رود هریرود نیز پس از رسیدن به مرز ایران، ۱۲۵ کیلومتر از مرز مشترک میان دو کشور را تشکیل داده و پس‌ازآن در امتداد مرز ایران و ترکمنستان در بیابان قره قوروم فرو می‌رود.[۱۷] رودهای هیرمند و هریرود، تأثیری حیاتی بر مسائل زیست‌محیطی استان سیستان و بلوچستان و زندگی مردم آن منطقه دارند. افغانستان سعی دارد از رودخانه‌های مرز به‌عنوان اهرم فشاری در مقابل ایران، علی‌الخصوص در حوزه‌ی مهاجران افغان در این کشور استفاده کند.[۱۸] این مسئله در سال ۱۳۹۶ نیز، عملاً به مهم‌ترین موضوع مورد اختلاف دو کشور تبدیل شد و رئیس‌جمهور ایران، در مواضعی کم‌سابقه، افغانستان را مورد انتقاد قرار داد: «ما نمی‌توانیم در برابر احداث بندهای متعدد در افغانستان همانند بندهای کجکی، کمال خان و سلما و دیگر بندها که بر ولایت‌های خراسان و سیستان و بلوچستان ما تأثیرگذار است بی‌تفاوت باشیم.»[۱۹] این موضع، عکس‌العمل برخی مقامات افغان[۲۰] و تظاهراتی را در ولایت هلمند در پی داشت.[۲۱]
۳-۲- راهبرد جدید ایالات‌متحده
در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۹۶، دونالد ترامپ، جدیدترین راهبرد ایالات‌متحده در قبال افغانستان و جنوب آسیا را اعلام کرد. گرچه دونالد ترامپ، پیش از ریاست جمهوری یکی از منتقدان حضور و هزینه‌ی دلارهای آمریکایی در افغانستان بود، بااین‌حال، در سخنرانی اعلام راهبرد خود اظهار داشت علی‌رغم آنکه علاقه‌مند پیروی از غرایض خود در این زمینه بوده، اما پس از مشاوره با کابینه‌ی جنگ خود، به این نتیجه رسیده که خروج عجولانه از افغانستان، می‌تواند فضای فعالیت را در اختیار تروریست‌ها (از جمله القاعده و داعش) قرار دهد. وی با تاختن به پاکستان به اتهام پناه دادن به تروریست‌ها، آن کشور را تهدید کرد که چیزهای زیادی برای از دست دادن دارد. ترامپ با انتقاد از ارائه‌ی جدول زمان‌بندی جهت خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان (سیاستی که در دوره‌ی اوباما پیگیری می‌شد)، اعلام کرد آمریکا تا هر زمان که لازم باشد، در افغانستان خواهد ماند.[۲۲]
مسئله‌ی بسیار مهمی که از مدتی پیش از اعلام راهبرد آمریکا، از سوی جریانی خاص در آن کشور پیگیری می‌شد، تلاش جهت خصوصی‌سازی جنگ در افغانستان بود. خصوصی‌سازی جنگ در افغانستان، به معنای افزایش حضور نیروهای مزدور (مانند بلک واتر، دین کورپ و G4S) به‌جای نیروهای نظامی ارتش آمریکا بود. خصوصی‌سازی جنگ در افغانستان، از خرداد ماه سال گذشته از سوی اریک پرنس (بنیان‌گذار شرکت بلک واتر) مطرح شد که با مخالفت جیمز متیس و مک‌مستر روبرو شده و تا امروز محقق نشده است.[۲۳]
با آنکه راهبرد جدید ایالات‌متحده (علی‌الخصوص اتخاذ مواضع خصمانه علیه پاکستان) از سوی برخی کشورها مورد انتقاد قرار گرفت، بااین‌حال، دولت افغانستان از آن استقبال کرد.
۴-۲- افزایش تعداد نیروهای خارجی
پس وقوع حملات ۱۱ سپتامبر و تهاجم همه‌جانبه‌ی آمریکا به افغانستان، حضور نیروهای خارجی در این کشور تا امروز ادامه داشته است. به لحاظ کمی، نیروهای ایالات‌متحده همواره بیش از ۶۰ درصد کل نیروهای حاضر در افغانستان را تشکیل می‌داده‌اند. این نسبت برای سال ۲۰۱۱، ۶۸ درصد و در سال ۲۰۱۷، ۶۲درصد بوده است. به لحاظ کیفی نیز نیروهای غیرآمریکایی، بیشتر در حوزه‌های غیرزرمی مانند آموزش، بازسازی، تأمین امنیت و امور اداری فعالیت داشته‌اند.[۲۴] افزایش تعداد نیروهای خارجی در افغانستان، از مدتی پیش از اعلام راهبرد ترامپ در قبال آن کشور، از سوی ناتو پیگیری می‌شد. بااین‌حال، تصمیم آمریکا جهت افزایش تعداد نیروهای خارجی، نقطه‌ی عطفی در آن روند به شمار می‌آمد. کمی بعد از اعلام راهبرد آمریکا، روند افزایش تعداد نیروهای خارجی شتابی فزاینده به خود گرفت و در نیمه‌ی دوم سال گذشته، برخی کشورها اقدام به افزایش تعداد نیروهای خود در افغانستان نموده و برخی دیگر نیز، اعلام کردند در آینده‌ی نزدیک، اقدام به افزایش نیرو خواهند نمود.[۲۵]
۵-۲- آغاز به کار پروژه‌ی تاپی
خط لوله‌ی تاپی که گاز ترکمنستان را از مسیر افغانستان به پاکستان و از آن کشور به هند منتقل می‌کند، پس از کش‌وقوس‌های فراوان، بالاخره در دی‌ماه سال گذشته با سفر مقامات سه کشور دیگر پروژه به ترکمنستان، افتتاح شد.[۲۶] این پروژه، در واقع بدیلی برای خط لوله‌ی صلح (ایران-پاکستان-هند) بود که با کارشکنی ایالات‌متحده و اختلافات دیگری که بر سر مسئله‌ی قیمت‌گذاری گاز بین طرفین وجود داشت، عملاً مسکوت ماند و با حمایت‌های پیدا و پنهان آمریکا و عربستان، پروژه‌ی تاپی جهت رفع نیازهای افغانستان، پاکستان و هند، مورد پیشنهاد و پیگیری قرار گرفت. مطابق برخی برآوردها، این پروژه می‌تواند سالانه حداقل ۲ میلیارد متر مکعب گاز نصیب افغانستان نموده و برای این کشور حداقل ۳ میلیارد دلار عایدی به دنبال داشته باشد.[۲۷]
۳- دورنمای سال ۱۳۹۷
روندهایی که افغانستان طی سال گذشته پشت سر گذاشت، نشان‌دهنده‌ی تداوم روند ناامنی و چالش در حوزه‌ی دولت‌سازی در این کشور بوده است. به نظر می‌رسد این روندها که طی چند دهه در این کشور ایجاد شده‌اند، نه تنها در سال ۱۳۹۷، بلکه در سال‌های بعد نیز ادامه داشته باشد. احتمال می‌رود حضور داعش در سال بعد نه تنها ادامه یابد، بلکه تقویت شود. باید توجه داشت که منافع ایالات متحده ایجاب می‌کند جهت تداوم حضور در افغانستان و امکان بهره‌برداری از منابع این کشور و حفظ پایگاه‌ها و نیروهای نظامی خود در آن، توجیه لازم را در اختیار داشته باشد و هیچ گروهی در حال حاضر، بهتر از داعش این کارکرد را ندارد. لذا، انتظار می‌رود روند افزایش تعداد نیروهای خارجی در افغانستان همچنان ادامه داشته باشد.
همچنین ممکن است در سال ۱۳۹۷، طالبان نهایتاً ورود به مذاکره با دولت مرکزی را تحت شرایطی بپذیرد. این گروه در حاضر خواستار مذاکره با آمریکاست که با دست رد آن کشور مواجه شده است.
یکی از مهم‌ترین مسائل سیاست داخلی افغانستان در سال ۱۳۹۷، انتخابات افغانستان است که دولت وحدت ملی سعی در تعویق آن دارد. البته این مسئله تاکنون با مخالفت عموم گروه‌ها و جریان‌های سیاسی این کشور مواجه شده و در صورت عدم دخالت ایالات متحده، بعید به نظر می‌رسد دولت در نهایت بتواند برگزاری انتخابات را به تعویق بیندازد.
در رابطه با پاکستان، با توجه به عمق اختلافات و درگیری‌های مرزی، انتظار نمی‌رود در سال ۱۳۹۷ روابط بهبود خاصی یابد. البته در این زمینه، نباید فشارهای آمریکا به آن کشور را از نظر دور داشت. احتمال می‌رود در نتیجه‌ی فشارهای واردشده، پاکستان همکاری خود را با دولت افغانستان در راضی کردن طالبان جهت ورود به مذاکرات صلح، افزایش دهد.
منابع:
[۱] Afghan opium production jumps to record level, up 87 per cent: Survey, United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC), 15 Nov. 2017, https://www.unodc.org/unodc/en/press/releases/2017/November/afghan-opium-production-jumps-to-record-level–up-87-per-cent_-survey.html.
[۲] متن پیشنهادی دولت افغانستان برای صلح در دومین نشست پروسه کابل، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، ۹ اسفندماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.avapress.com/fa/news/159097.
[۳] گروه طالبان اعلام کرد که با امریکا مذاکره می‌کند، روزنامه‌ی اطلاعات روز، ۸ اسفندماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://etilaatroz.com/57951/.
[۴] آمریکا با طالبان مذاکره نخواهد کرد، پایگاه تحلیلی و خبری الوقت، ۲۱ اسفند ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://alwaght.com/fa/News/126472.
[۵] The Afghan interim government: who’s who, The Guardian, 6 Dec. 2001, https://www.theguardian.com/world/2001/dec/06/afghanistan1.
[۶] «اشرف غنی» با درج کلمه «افغان» و «قومیت» در شناسنامه‌های الکترونیکی موافقت کرد، خبرگزاری فارس، ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://af.farsnews.com/social/news/13951212000277.
[۷] به‌عنوان نمونه، بنگرید به:
امریکا عناصر داعش را به افغانستان منتقل می‌کند، خبرگزاری صدای افغان (آوا پرس)، ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.avapress.com/fa/news/145796.
[۸] میلاد معین‌الدینی، طالبان و داعش در افغانستان؛ مناسبات، تعارض‌ها و اشتراکات، اندیشکده‌ی راهبردی تبیین، ۵ آذر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/22267.
[۹] Brasseur, Brad L. “Recognizing the Durand Line”, EastWest Institute, 2011, p. 5, https://www.eastwest.ngo/sites/default/files/ideas-files/durandline.pdf.
[۱۰] مخالفت افغانستان و ادامه حصارکشی پاکستان در امتداد «خط دیورند»، خبرگزاری تسنیم، ۹ دی‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/10/09/1615286.
[۱۱] گفت‌وگو در مورد مبارزه با تروریسم/ سفر هیئت شورای امنیت سازمان ملل متحد به افغانستان، اطلاعات روز، ۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://etilaatroz.com/55960/.
[۱۲] ژنرال «مک‌مستر»: پاکستان از تروریسم علیه افغانستان استفاده ابزاری می‌کند، خبرگزاری تسنیم، ۱۳ دی‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/10/13/1618528.
[۱۳] پاکستان در فهرست کشورهای متهم به تأمین‌کننده مالی تروریسم قرار می‌گیرد، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.irna.ir/fa/News/82841211.
[۱۴] Refugee Affected and Hosting Areas Programme, UNHCR, June 2016, http://unhcrpk.org/wp-content/uploads/2013/12/RAHA-Brochure-June-20161.pdf.
[۱۵] حکومت پاکستان: همه مهاجرین افغان در ۳۰ روز پاکستان را ترک کنند، دویچه وله فارسی، ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://p.dw.com/p/2qOjC.
[۱۶] پافشاری اشرف غنی بر بازگشت پناه‌جویان افغان از پاکستان، خبرگزاری تسنیم، ۲۸ بهمن‌ماه ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/11/28/1659235.
[۱۷] عباس عراقچی، دیپلماسی آب‌های فرامرزی و نظام بین‌الملل: درس‌هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز آموزش‌ها و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه، ۱۳۹۴، صفحات ۱۱۴ و ۱۱۵٫
[۱۸] سالار سیف‌الدینی، ژئوپولیتیک آب در شرق کشور/جنگ خاموش آب بین ایران و افغانستان، خبرگزاری مهر، ۱۸ تیر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.mehrnews.com/news/4025650.
[۱۹] زرمینه محمدی، انتقاد حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران از ساخت بندها در افغانستان، طلوع نیوز، ۱۳ تیر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://goo.gl/bGfDBD.
[۲۰] واکنش تند در افغانستان به انتقاد روحانی از سدسازی در آن کشور، دویچه وله فارسی، ۱۶ تیر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://p.dw.com/p/2g95g.
[۲۱] تظاهـرات علیه حسن روحانی در هلمند، اسپوتنیک افغانستان، ۱۷ تیر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://af.sputniknews.com/afghan/201707081499149.
[۲۲] Remarks by President Trump on the Strategy in Afghanistan and South Asia, The White House, The United States Government, 21 Aug. 2017, www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-strategy-afghanistan-south-asia/.
[۲۳] خصوصی‌سازی جنگ در افغانستان؛ نگاه تجاری به سیاست خارجی، اندیشکده‌ی راهبردی تبیین، ۲۳ مرداد ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/20526.
[۲۴] گزارش وضعیت نیروهای خارجی حاضر در افغانستان به همراه مواضع مهم‌ترین کشورها در قبال افزایش نیرو، اندیشکده‌ی راهبردی تبیین، ۲۹ آذر ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/22878.
[۲۵] موج جدید افزایش نیروهای خارجی در افغانستان؛مؤثر اما غیرتعیین‌کننده، اندیشکده‌ی راهبردی تبیین، ۴ بهمن ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/23793.
[۲۶] غنی برای افتتاح پروژه‌ی تاپی به ترکمنستان سفر کرد، طلوع نیوز، ۱۶ دی ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tolonews.com/fa/tapi-pipeline-project/22773-ghani-in-turkmenistan-to-inaugurate-tapi-project.
[۲۷] هادی صادقی، پروژه‌ی «تاپی» و اهمیت آن برای افغانستان و منطقه، روزنامه اطلاعات روز، ۲۵ بهمن ۱۳۹۳، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://etilaatroz.com/19974/.
مرجع : اندیشکده راهبردی تبیین
کد مطلب : ۷۱۶۴۵۱
منتخب
۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۸ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
