جهان در آستانه جنگی بزرگ؟

به گزارش اسلام تایمز، «حمله شیمیایی به دوما» رمز بحران جدیدی است که شاید در آینده از آن به عنوان رخدادی برای برهم خوردن نظم جهانی و وقوع جنگی بزرگ و سرنوشت‌ساز برای جهان یاد کرد. ادعاهای واهی، اقدامات غلط و ماجراجویی آمریکا و متحدان غربی و عربی‌اش در منطقه غرب آسیا زمینه‌ساز وقوع جنگی بزرگ شده که یک سوی آن روسیه قرار دارد و در سوی دیگر آن آمریکا. روند گزارش‌ها نشان می‌دهد که طی دو روز گذشته ناوهای جنگی آمریکایی حرکت به سمت دریای مدیترانه و نزدیک شدن به مرزهای سوریه را آغاز کرده و ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا و برخی مقام‌های سیاسی این کشور از روی میز بودن تمامی گزینه ها و سنجش نوع واکنش به رخداد «حمله شیمیایی دوما» خبر می‌دهند. در مقابل، مقام‌های سیاسی کشور روسیه با صراحت تمام اعلان کرده‌اند که آماده واکنش به هرگونه تهدید نظامی سوریه از سوی آمریکا هستند و نیروهای خود را در مرزهای سوریه در حالت آماده باش کامل جنیگ، قرار داده‌اند. مجموع این روند نشان می‌دهد در مقطع کنونی روسیه و آمریکا در آستانه شروع درگیری نظامی با یکیدگر قرار دارند و در صورت وقوع این حادثه می‌توان اظهار کرد که جهان جنگ بزرگی را تجریه خواهد کرد که می‌تواند تهدیدکننده کل ثبات بین المللی باشد. با تمام این اوصاف برای ترسیم وضعیت بغرنج کنونی می‌توان به چند مولفه اساسی اشاره کرد.


اراده محکم واشنگتن بر حمله به سوریه و قاطعیت مسکو در واکنش متقابل

اولین و مهم‌ترین مولفه احتمال وقوع جنگ بزرگ را می‌توان در اراده جدی دو کشور آمریکا و روسیه برای نشان دادن واکنش نسبت به حادثه دوما ارزیابی کرد. در ارتباط با ایالات متحده آمریکا، دونالد ترامپ تهدید کرد واکنش سریعی به حادثه دوما خواهد داشت و تمامی گزینه‌ها از جمله گزینه نظامی روی میز است. همچنین گزارش‌ها از این امر حکایت دارند که ۷۰ درصد معاونان و مشاوران ترامپ از او می‌خواهند که دست به حمله نظامی علیه سوریه بزند چراکه به اعتقاد دستیاران ترامپ استفاده از سلاح‌ شیمیایی خط قرمز است و آمریکا باید تدابیر مجازات کننده را در نظر بگیرد. در گزارش‌هایی دیگر بر این امر تاکید شده که مقامات آمریکا اعلام کرده‌اند در حال بررسی «واکنش نظامی گروهی» درباره حملات با گاز سمی سوریه هستند. در سطحی دیگر، گزارش‌ها از حرکت ناوشکن‌های آمریکایی به سمت غرب آسیا خبر دادند و همین امر وقوع حمله به حکومت مرکزی سوریه را بیش‌ازپیش قوت می‌بخشد. اما از همه مهمتر آنکه ترامپ در توییتی جنجالی گفت: «روسیه گفته هر موشکی که به سمت سوریه شلیک شود را ساقط می‌کند. پس آماده باش روسیه، چون موشک‌های زیبا، جدید و هوشمند ما دارند می‌آیند».

در طرف مقابل، روسیه نیز امروز –چهارشنبه- با صراحت تمام از اراده جدی خود برای واکنش در برابر آمریکا سخن به میان آورده است. در همین زمینه، یوگنی سربرنیکوف، معاون اول کمیته دفاعی سنای روسیه به خبرگزاری اسپوتنیک می‌گوید: در شرایطی که حمله هوایی ایالات متحده به سوریه در واکنش به حمله ادعایی با تسلیحات شیمیایی در شهر دومای سوریه دور از ذهن نیست، پایگاه هوایی حمیمیم و پایگاه دریایی طرطوس و نیز نیروهای روسی مستقر در سوریه تحت حفاظت شدید هستند. سربرنیکوف گفت: همانطور که وزارت دفاع تاکید کرده است، پایگاه‌های ارتش روسیه در حمیمیم و طرطوس تحت حفاظت شدید قرار دارند. همزمان انتظار داریم در زمان حملات آمریکا، چنانچه حملاتی باشد، جان نیروهای ما به خطر نیفتد. گمان می‌کنم ایالات متحده آمریکا متوجه این مساله باشد و نخواهد این طور شود چرا که در غیر اینصورت واکنش روسیه فوری خواهد بود. همچنین، در اظهاراتی دیگر، الکساندر زاسیپکین، سفیر روسیه در لبنان دیروز –سه‌شنبه- تصریح می‌کند: اگر آمریکا حمله‌ای صورت دهد، آن موشک‌ها ساقط می‌شود و علاوه بر آن، منبع شلیک آن موشک‌ها هم هدف اصابت قرار می‌گیرد.

رویارویی جدی مسکو و واشنگتن در شورای امنیت سازمان ملل

دیگر نماد احتمال بروز جنگ میان دو کشور آمریکا و روسیه را می‌توان، عدم توافق و اختلاف جدی روسیه و امریکا رد عرصه بحران سوریه دانست. در همان ابتدا وقوع حمله شیمیایی در دوما نشست اضطراری سازمان ملل را در پی داشت. در اولین نشست که در روز دوشنبه هفته جاری برگزار شد، میان نمایندگان کشورهای غرب با نماینده کشور روسیه درگیری لفظی شدید رخ داد. در همین نشست، نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل تمایل خود را در زمینه رای‌گیری شورای امنیت روز سه شنبه درباره پیش‌نویس قطعنامه آمریکایی با محوریت انجام تحقیقات جدید برای مشخص شدن عوامل استفاده از سلاح‌ شیمیایی در سوریه ابراز داشت. او روسیه را به حمایت از دولت سوریه متهم کرد و متعهد شد، کشورش موضع شورای امنیت هر چه باشد به حمله شیمیایی ادعایی در دوما واکنش نشان خواهد داد. علاوه بر هیلی نماینده انگلیس در شورای امنیت نیز گفت: روسیه خودش را با سیاست‌هایش در سوریه در حاشیه قرار داده اما در عین حال عمر جنگ در این کشور را طولانی می‌کند. وی افزود: لندن اعتقاد دارد که دمشق مسؤول این حمله شیمیایی است و ما حمایت خود را از طرح آمریکا در زمینه سازوکار تحقیقات درباره حمله شیمیایی در دوما اعلام می‌کنیم. نماینده فرانسه نیز تاکید کرد، فرانسه تمامی مسؤولیت‌های خود را در زمینه منع اشاعه تسلیحات شیمیایی برعهده خواهد گرفت. به گفته نماینده فرانسه، بدون حمایت روسیه و ایران این اتفاقات نمی‌افتند و هیچ تردیدی نیست که نظام سوریه در حمله دوما دست دارد. در مقابل طرح این ادعاها، واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل نیز با انتفاد از آمریکا، انگلیس و فرانسه گفت: غرب از تروریست‌ها در سوریه حمایت می‌کند و فرانسه، آمریکا و انگلیس خط مقابله با روسیه را دنبال و بدون هیچ ابایی آن را تهدید می‌کنند.

علاوه بر این نشست، در جلسه دیروز –سه‌شنبه- به‌شکل ملموس اختلاف مواضع دو طرف نمایان شد؛ زیرا سه پیش‌نویس مطرح شده در این نشست، از سوی آمریکا و روسیه رد شدند. بر اساس گزارش ایسنا، به نقل از روزنامه القدس العربی، یکی از این پیش‌نویس‌ها از سوی آمریکا و دو پیش‌نویس دیگر از سوی روسیه ارائه شده بود. در پیش‌نویس قطعنامه آمریکا بر ایجاد مکانیزم مستقل تحقیقات وابسته به سازمان ملل برای یک سال جهت جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل آن و گردآوری نمونه‌هایی از مجروحان و مناطق درگیری و اجازه دادن به تیم پزشکی برای رفتن به منطقه و تلاش برای شناسایی عامل حمله تأکید شده است. در این پیش‌نویس از تمامی طرف‌های سوری خواسته شده با این تیم همکاری کنند. نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل اعلام کرد که وی با تمامی اعضای این شورا برای رسیدن به ساختار مورد قبول قطعنامه مشورت کرده است. وی گفت: در پیش‌نویس اصلی قطعنامه روسیه اشاره‌ای به تحقیقات مستقل نشده بلکه روسیه خودش بازپرس را تعیین کرده و نتایج تحقیقات را مشخص می‌کند.واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل پس از وتوی این قطعنامه، تصریح کرد: آمریکا و هم‌پیمانانش به دنبال تیم تحقیقاتی هستند که مثل مکانیزم مشترک تحقیقات مترسکی در دست آن‌ها باشد. این نشست هیچ ارتباطی با تحقیق ندارد؛ چراکه این گروه از قبل گناهکار را تعیین کرده‌اند. نیازی به تیم تحقیقات ندارند. این فقط بهانه آن‌هاست که گروه «کلاه‌ سفیدها» به آن‌ها درباره این مسئله کمک می‌کند. ما به درخواست دولت سوریه در آنجا هستیم اما شما به دعوت تروریست‌ها در آنجا هستید. در ادامه این نشست روسیه دو قطعنامه پیشنهادی را ارائه کرد که با وتوی آمریکا همراه شد.

در مجموع، وضعیت معادلات کنونی کشور سوریه را می‌توان مستعد وقوع یک جنگ بزرگ دانست که سازش دیپلماتیک و پشتوانه حقوقی برای حل بحران بسیار اندک می باشد. همچنین، شورای امنیت سازمان ملل نیز به دلیل مواضع ضدونقیض مسکو و واشنگتن، دچار انفعالی بزرگ شده و توانایی تصمیم‌گیری و حل بحران را ندارد.