چرا حزب اسلامگرای النهضه در انتخابات شوراهای شهر تونس پیروز شد؟

چرایی پیروزی حزب النهضه 

 یکی از عواملی که سبب این پیروزی شد، انسجام حزبی بود که در النهضه وجود داشت. دفاتری که این حزب  در مراکز استان‌ها و سایر شهرهای تونس داشت ، به پیروزی النهضه کمک کرد. در واقع، این حزب به عنوان یک حزب قدرتمند برنامه‌های خود را به صورت منسجم در این مراکز اجرا کرد. عامل بعدی، غلبه منطق بر هیجان اولیه مردم پس از انقلاب تونس است. اگر حزب النهضه پس از انقلاب 2011 دولت را در دست گرفت و نتوانست به مطالبات اقتصادی پاسخ مثبت بدهد ، به خاطر مشکلات ساختاری تونس بود نه مدیریت النهضه چرا که دولت بعدی که دولت لیبرال ها بود، نیز با این چالش روبرو  شد و نتوانست به مطالبات معیشتی مردم پاسخ مثبت بدهد. عقلانیت تونسی‌ها
اکنون مردم تونس به یک نوع عقلانیت رسیده‌اند. آنان بر این باورند که برنامه‌های النهضه بهتر است. مردم بخاطر مسائل اسلامی که از این حزب مشاهده کردند،  بیشتر به آن اعتماد کرده‌اند. عامل دیگر را می‌توان مدیریت " راشد الغنوشی" در النهضه لحاظ کرد. به رغم اختلافاتی که در این حزب وجود دارد، تمام اعضای النهضه گوش به فرمان راشد الغنوشی به عنوان رئیس  این حزب هستند لذا نقش راشد الغنوشی در انسجام بخشی و مدیریت و برنامه ریزی النهضه خیلی موثر است.
مدیریت راشد الغنوشی و عدم انحصار طلبی در قدرت
در حقیقت، الغنوشی برای مبتلا نشدن حزبش به سرنوشت اخوان المسلمین مصر عقلانیت به خرج داد و این مسئله را مدیریت کرد. محورهای اصلی که باعث شد تا النهضه مسیر متفاوتی از اخوان مصر داشته باشد، در چند مساله اساسی خلاصه می‌شود: تمام ناظران، براین نکته اتقاق نظر دارند که مدیریت الغنوشی توانست النهضه  را از این دام برهاند. النهضه در حوزه مسائل داخلی و خارجی زیاد وارد موضوعات چالش برانگیز با مخالفین نشد و بحث اطمینان بخشی هم در حوزه داخلی برای جریانات مخالف و هم در حوزه خارجی برای غرب اتخاذ شد. در همین رابطه، النهضه اعلام کرد که الگوی ما درخصوص تشکیل دولت، حزب عدالت وتوسعه ترکیه است و قصدی برای تشکیل دولت اسلامی در تونس ندارد.

مشارکت احزاب در قدرت

 این اقدام (عدم انحصار طلبی و مشارکت دیگر گروهها در قدرت ) توانست این حزب را از دام دچار شدن به سرنوشت اخوان المسلمین مصر نجات دهد. به رغم اینکه النهضه می توانست قدرت را بطور کامل در اختیار بگیرد،  این کار را نکرد. ریاست جمهوری را به منصف المرزوقی از حزب " کنگره برای جمهوری"  و پارلمان را به "مصطفی بن جعفر" از حزب فراکسیون دموکراتیک  داد  اما اخوان المسلمین مصر چنین اقدامی را انجام نداد. این جنبش ابتدا اعلام کرد که قصد دارد بیشترین کرسی را در پارلمان مصر داشته باشد بعد که رای خوبی آورد برای منصب ریاست جمهوری نیز طمع کرد و احزاب و گروه های سیاسی دیگر را در قدرت چندان سهیم نکرد. این انحصار طلبی اخوان المسلمین مصر تجربه ای شد که النهضه این مسیر را طی نکند.

نقش ارتش در مصر وتونس

 ارتش در مصر یک نقش تاریخی دارد. اقتصاد این کشور در دست افسران ارتش است و مصریان به ارتش یک نگاه مثبتی دارند لذا ارتش در امور سیاسی دخالت دارد که آخرین آن برکناری دولت اخوانی محمد مرسی بود اما تونس ارتش خیلی قوی ندارد و بیشتر نیروهای امنیتی هستند. همین نیروها نیز در زمان "بن علی" در انقلاب تونس بیطرف شدند. این مسئله دست النهضه باز گذاشت تا برنامههای خود را اجراء کند و بلایی که سر اخوان المسلمین مصر آمد سراخوان تونس نیاید. منافع ملی در اولویت

ساختارهای هر کشوری خواه و ناخواه تاثیرات خود را بر این گونه تصمیماتی که النهضه گرفت،  می‌گذارد. دوم، وقتی که یک جنبش قدرت را به دست می گیرد از آرمانگرایی که داشته فاصله می گیرد و عملگرا می شود. این مسئله  در مورد النهضه اتفاق افتاد. چندسال قبل،  کنگره دهم النهضه برگزار شد، در این کنگره بحث حزب النهضه با جنبش النهضه از یکدیگر جدا شد. النهضه اعلام کرد که ما به عنوان یک جنبش بحث اسلام و آرمان‌های آن را پیش می بریم اما به عنوان حزب النهضه در قدرت مشارکت می‌کنیم و به عنوان یک حزب ملی عمل خواهیم کرد و منافع ملی اولویت ماست.

النهضه یک اصلی به نام تدریج و تدرج دارد. این اصل بخاطر شرایط حاکم بر فضای جامعه تونس است که بیشتر تحت تاثیر فرهنگ غرب به ویژه فرانسه، مطرح شد. النهضه معتقد است ما نمی توانیم جامعه را به زور به سمت آرمانهای اسلامی ببریم لذا باید ابتدا خود عامل به دستورات اسلام باشیم تا مردم به عنوان یک الگوی اسلامی از ما یاد کنند. در اثر این اقدام کم کم جامعه به سوی اجرای آرمانهای اسلامی تمایل پیدا میکند.

نگاه ملی گرایانه النهضه

موضوع (شهرداری یک بانوی بی‌حجاب در پایتخت)  را باید از نگاه فرهنگی آن جامعه مورد بررسی قرار داد. بی حجابی این خانم برای جامعه تونس موضوع چندان مهمی نیست. نکته ای که باید توجه داشت نگاه ملی گرایانه است که النهضه در خصوص انتخابات دارد. این حزب درهای خود را به روی جریانات فکری و سیاسی نبسته است. این جریان‌ها می توانند در انتخابات شرکت کنند منتها از حمایت های النهضه برخوردار باشند. این مهم است که چنین افرادی در حوزه برنامه‌های النهضه پای به عرصه سیاسی گذاشته‌اند.  جذب این افراد مهم تر از دفع آنان است وزن‌کشی سیاسی

 انتخابات اخیر در حقیقت یک وزن کشی سیاسی در تونس بود. در این انتخابات وزن النهضه در جامعه تونس مشخص شد و این یک علامت هشدار برای گروههای سیاسی تونس محسوب می‌شود. زیرا حزبی که دولت در اختیارش نیست، در انتخابات شوراهای شهر جایگاه اول را بدست آورد و از حزب حاکم یعنی نداء تونس پیشی گرفت. این نشان از پایگاه اجتماعی قدرتمند النهضه دارد. نکته بعدی این است که النهضه بیش از آنکه به دنبال به دست گرفتن دولت باشد به دنبال به دست گرفتن شوراهای شهری است تا از این طریق بتواند با مردم ارتباط بیشتری داشته باشد و جایگاه خود را بیش از گذشته در میان جامعه تثبیت کند. اگر چنین اتفاقی رخ دهد بحث گرفتن مجدد دولت  برای النهضه  در آینده چالش مهمی نخواهد بود.

* "مصطفی قاسمی" دکتری روابط بین الملل و کارشناس مسائل شمال آفریقا