دخالت نظامي عربستان در بحرين : شري اجتناب ناپذير يا يك اشتباه استراتژيك ؟

نویسنده: دكتر راشل برونسون^*
دخالت نظامي عربستان در بحرين: شري اجتناب ناپذير يا يك اشتباه استراتژيك ؟

اين اولين بار است كه نيروهاي عربي براي مبارزه با نا آرامي هاي سياسي كه منطقه را لرزاند از مرزهاي بين المللي گذشتند همچنان كه نخستين بار است كه نيروهاي عربستان آشكارا از زو استفاده مي كند درحالي كه هميشه اقدام غير مستقيم را تر جيح مي داد. 

مي توان گفت عربستان تحت به سختي تاثيرتحولات منطقه قرار گرفته است و اعتماد خود به تلاش هاي امريكا براي برقراري گفتگو بدون استفاده از زور را از دست داده است و اينده مشخص خواهد كرد كه آيا دخالت نظامي عربستان در بحرين شري اجتناب ناپذيربود يا يك اشتباه استراتژيك ؟ 

بحرين براي رياض اهميت استراتيژيكي از ناحيه اقتصادي دارد همچنان كه از لحاظ مذهبي وژئوپوليتيك نيز اهميت بسزايي دارد به ويژه اين كه تنها 20 مايل از سواحل شرقي عربستان فاصله دارد كه منطقه ي نفط خيز عربستان است و يك چهارم توليد جهاني نفت را داراست و هر گونه ناامني و بي ثباتي در بحرين قابل انتقال به عربستان و درنتيجه بر هم زدن بازارهاي جهاني و سقوط آن است و نبايد فراموش كرد كه بخش شرقي عربستان محل اصلي شيعيان عربستان است كه 30 درصد ساكنان ان را تشكيل مي دهند در حالي كه اين نسبت در كل كشور 15 درصد است. و هرگونه نآرامي در بحرين امكان شعله ور ساختن آتش مخالفت در منطقه شرقي را در پي دارد. 

عامل سياسي ديگر كه از علل نگراني سعودي ها است وجود بحرين ناامن وبي ثبات احتمال گرايش آن به ايران را افزايش مي دهد به ويژه اين كه شيعيان بحرين با ديده ي احترام و شكوه به انقلاب اسلامي 1979 مي نگرند و از درس ها و عبرت هاي آن عبرت الهام مي گيرند. 

رياض در محاسبات خود دريافت كه آل خليفه كنترل اوضاع را از دست داده است و روش گفتگوي مسالمت آميز از سوي ولي عهد و با پشتيباني واشنگتن بي نتيجه است و اعتراضات در بحرين به زيان عربستان و به سود ايران ادامه خواهد يافت؛ از همين رو رژيم آل سعود تصميم گرفت همانند قذافي اقدام به قدرت نمايي سياسي كند به اميد اين كه پاياني باشد بر ناآرامي هاي داخلي بحرين. 

هرچند تحولات ثابت كرد كه نگراني

عربستان درست بوده است ولي بنا به دلايلي بايد گفت هرچنددخالت عربستان در كوتاه مدت مي تواند اثرگذار باشد اما در ميان مدت و بلند مدت يك اشتباه استراتيژيك بوده است كه برخي از آن بدين شرح است : 

افزايش احتمال درگيري عربستان و ايران 

رهبران عربستان نسبت به پيشرفت ايران از سال 1979نگراني عميقي دارند و اين نگراني در دهه ي گذشته به شكل فراواني افزوده شده است . رهبران عربستان دريافته اند كه موقعيت ايران كه يك كشور انقلابي و مبارز است روز به روز بهتر مي شود وزير خارجيه عربستان جنگ 2003 عراق را هديه ي آمريكا به ايران مي داند . پيروزي حماس در انتخابات سال2006 در فلسطين موفقيت ديگري براي ايران بود و عربستان بعيد نمي داند كه ايران از انزواي حماس استفاده كند و نفوذ خود را در سرزمين هاي فلسطيني افزايش دهد.
 
لبنان نيز جبهه ي سومي است كه نفوذ ايران هر روز در ان بيش تر مي شود و ازهمين رو نگراني سعودي ها موجه به نظر مي رسد و به همين دليل پادشاه عربستان ملك عبدالله از آمريكا خواست تا براي" قطع سر افعي ايران” اقدام كند.

در قضيه يمن نيز ايزان و عربستان رو در رو قرار گرفتند كه عربستان ايران را متهم به حمايت ازحوثين نمود اما بعد از حمله عربستان به بحرين و درخواست ايران از سازمان ملل براي بررسي دخالت نظامي عربستان در بحرين اين سوال مطرح مي شود كه آيا ايران به گرو هاي هم سو با خود كمك خواهد نمود يا اقدام به اقدام نيرو مي نمايد. 

تهديد بازارهاي آشفته نفت 

حمله ي عربستان به بحرين امكان تاثير بر بازارهاي نفت جهاني را دارد در حالي كه عربستان بازارهاي آرام و متعادل را ترجيح مي دهد هر چند افزايش نفت ثروت عظيمي را به خزانه ي عربستان سرازير مي كند اما باعث مي شود كه مشتري ها در پي جايگزين براي نفت باشند از همين رو عربستان خواستار ثبات در بازارهاي جهاني براي امكان حفظ مشتري ها خود است. 

در حال حاضر نيروگاه ها ي ژاپن از كار افتاده و در ليبي نيز جنگ بر پاست كه 2/1 ميليون بشكه روزانه توليد داشت و نفت سبك ليبي بسيار مناسب تر براي پالايش از نفت سنگين ديگر كشورها است هرچند عربستان كوشيده است كه نقص موجود در بازار راجبران و آن

را آرام نگه دارد اما ادامه ي اعتراضات در بحرين و تخريب تاسيسات نفتي يا قطع نفت به افزايش قيمت جهاني نفت مي انجامد. 

تعميق اختلاف شيعه و سني 

پس از حملات 11 سپتامبر پادشاه عربستان مجموعه گفتگوهايي را با رهبران شيعه در عربستان آغاز كرد تا گفتگوي داخلي را از حالت ضد شيعي و مخالف با آن خارج كند چرا كه روابط شيعه وسني از به آغاز تاسيس حكومت آل سعود و شايد پيش از آن برگردد 

. شيعيان عربستان نيزبا انزاواي سازمان دهي شده و هدفمند حكومت و بي پاسخ ماندن خواست هاي آنان ، امكان بهبود شرائط خود را دور از ذهن مي ديدند. 

تظاهرات و اعتراضات آنان كه در سال 1979 كه همزمان با انقلاب اسلامي ايران روي داد دستيابي به اعتماد را دشوتر اخته بود؛ 

از همين رو از اقدام ملك عبدالله استقبال نمودند و بودجه مناطق شيعه نشين افزايش يافت هرچند اين تلاش ها ادامه پيدا نكرد اما نشان مي دهد كه اختلاف شيعه و سني در داخل به سود عربستان نيست و اين همان چيزي است كه حمله نظامي و توافق كشورهاي شوراي همكاري خليج بر حمايت از شرائط جاري كه به سود اهل سنت است به ان دامن مي زند.
 
ايران نيز در قبال اين حمله سني بي تفاوت نمي ماند همان گونه حزب الله و رهبران شيعه در عراق نيز در تصريحاتي اين حمله نظامي را محكوم نمودند. 

اين دخالت امكان شعله ور ساختن جنگ مذهبي در خاورميانه را دارد و به ايران اجازه خواهد تا پيروزي ديپلماتيك شيريني را رقم زند. 

تنش در روابظ آمريكا و عربستان 

حمله ي به بحرين يك روز پس از سفر وزير دفاع آمريكا به منطقه صورت گرفت كه در آن حاكمان را به ايجاد اصلاحات دعوت كرده بود كه كاهشي در سطح روابط آمريكا و عربستان محسوب مي شود و به تعبير واشنگتن پست اوضاع در حال حاضر خوشنود كننده نيست و اكنون بيش ترين اختلاف ميان آمريكا و عربستان در چند دهه ي گذشته است. 

اين اختلاف علاوه بر تاثير بر بازارهاي نفت مي تواند بهتقويت نيروهاي تندرو و قدرت گيري آنان در عربستان بينجامد. عربستان بسياري از دست آورد هاي داخلي و خارجي را با اصرار بر اختلافات با آمريكا در معرض خطر قرار داده است. 

* پژوهشكده سياست خارجه آمريكا
ترجمه : سيستاني