İraqın daxili işlərinə necə qarışdığını sübuıt etdik!

CHP rəhbəri Kamal Kılıçdaroğlunu Bağdadda ikinci gün təmasları olduqca yüksək səviyyədə başladı. Kılıçdaroğlu və heyəti ilk olaraq İraqda çox əhəmiyyətli bir ad olan Milli Təhlükəsizlik müşaviri Falih Fayyas tərəfindən qəbul edildi. İstər CHP heyəti ilə görüşməsində, istərsə də daha sonra jurnalistlərlə etdiyi xüsusi söhbətdə Fayyas Türk hökumətinə olduqca sərt mesajlar göndərdi. Fayyasın bölgədəki hadisələr, iki ölkə arasındakı əlaqələr haqqında etdiyi qiymətləndirmələr İraqın diplomatik və siyasi olmadan AKP iqtidarına göndərdiyi ən dəqiq mesajlardı.

Əvvəl CHP heyəti ilə keçirilən görüşdə içəridə Fayyasın nə söylədiyindən sızdıra bildiklərimi açıqlayım...
İraq Milli Təhlükəsizlik müşaviri, CHP sədri Kamal Kılıçdaroğluna AKP hökumətinin regional kürd rəhbərliyi ilə qurduğu müstəqil əlaqələrdən duyduğu narahatlığı dəqiq bir dillə vurğuladı. Bərzani və rəhbərliyi ilə birbaşa qurulan əlaqələrin qanuni olmadığını ifadə edən Fayyas, “Türkiyə İraqa qanuni yollardan gəlmir. İraq Konstitusion bir ölkədir” dedi. İki ölkə arasındakı əlaqələrin çox daha əhatəli bir şəkildə inkişaf etdirilə biləcəyini işarə edən Fayyas, bunun əksinə “Türkiyə İraqa, qapıdan deyil, pəncərədən girməyi seçdi” ifadəsini istifadə etdi. İraq Milli Təhlükəsizlik müşaviri bölgədəki hadisələri dəyərləndirərkən, “Suriya, İraq belə istikrarsızlaşdırılırsa Türkiyə bunu daşıya bilməz” xəbərdarlığını etdi.

İraq Milli Təhlükəsizlik müşaviri Fayyas, CHP heyəti ilə görüşündən sonra Türk mətbuat mənsublarıyla xüsusi bir söhbət etdi. Fayyas, sentyabrda toplanacaq Kürd Konfransını qiymətləndirərkən, “Gündəm mədəni və ictimai mövzularda olacaqsa ola bilər. Ölkələrin suverenliyi söz mövzusu olsa müdaxilə edərik”
dedi. “Müdaxilə ilə nəyi nəzərdə tutursunuz?” sualına isə “Olsun baxaq” deyərək mesajın ucunu açıq buraxmağı üstün tutfdu. Söhbətə, “Hər ölkənin suverenliyinə hörmət edilməlidir” deyə başlayan Fayyas, “Siyasətçilərin, səlahiyyətlilərin verdiyi bildirişlər narahatedici və romantik olmamalıdır” deyə sözə davam etdikdən sonra suallara bu cavabları verdi:
Türk hökuməti ilə aranızdakı problem nədir? Haşimi problemidirmi?
Haşimi fərdi bir nəticədir. O bir siyasətin xaricə vurumudur. Bizim hökumət olaraq, məhkəmə olaraq, parlament olaraq Türkiyəyə saygımız söz mövzusudur. Və Türkiyənin də eyni şəkildə İraqa hörmət etməsi lazımdır. Türk hökumətininİraqdakı hər hansı bir problemin tərəfi olmaması lazımdır. İdeoloji və ya etnik məzhəb hesablara girməsin. Türk xalqına saygımız mövzudur. Türk xalqının seqmentləri arasındakı mövzulara biz əsla girmə haqqına sahib deyilik. Haşimi hadisəsi İraqa əslində bir çağırışdır.

Türk məhkəməsi tərəfindən məhkum edilən bir Türk vətəndaşına İraq qucaq açsa nə deyərsiniz?!
İraqdakı Türk firmalarının çətinlik yaşadığından xəbəriniz varmı? Bu nə dərəcədə doğrudur? Səbəbləri varsa nələrdir?
Əslində iki dövlət arasında əlaqələr müsbət gedərsə, müsbət əks olunması olacaq. Biri müdaxil olduğunda qarşılıq olaraq bir sıra həssaslıqlar olacaq. Mən yox deyə bilmərəm. Bu da müdaxilə etdikcə onlar da böyüməkdədir. Türkiyədən kim olursa olsun “Mən İraqda onun yanındayam, bunun yanındayam” deyə bilməz. Bu da həssaslığa səbəb olmaqdadır. Təbii bir reaksiyadır.

Türk hökumətiylə başqa probleminiz nədir?

Suriya mövzusu da təbii bu işin içindədir. Türk hökumətinin siyasəti terror təşkilatlarının ortaya çıxmasına səbəb olmaqdadır. Bizim üçün də narahatlıq vericidir. Bəşəri devirməyə çalışmaq, nə bahasına olursa olsun ağıllı fikir deyil. Əl-Qaidəni istifadə edərək Bəşər Əsədi yox etməyə çalışmaq bölgəni yox etmək mənasını verər. Müəyyən siyasi məqsədi yerinə yetirmək üçün terror təşkilatıyla əməkdaşlıq etmək qəbul edilməz bir şeydir. Bu İraq üçün də, Türkiyə üçün də təhlükəlidir.

Əsəd devriləcəksə bunu xalqın özü etməlidir.
Suriya bizim üçün Okean sonrası ölkə deyil, qonşu ölkədir. Qarşılıqlı əlaqələrimiz var. Köhnədən Suriya hökuməti ilə anlaşılmazlıqlarımız vardı. Bir müddət bizim əleyhimizə terroru də dəstəklədi. Ancaq biz maraqlarımızı hesablayarkən Bəşərin alternativi əl-Qaidəmi deyə soruşuruq. Biz bu anda Suriyanın yanındayıq. Demokratiyanın qorunmasını istəyirik, amma İraqın maraqlarını da müdafiə etmək məcburiyyətindəyik. Terrora əsaslanan dövlətcik çıxsın istəmirik.

Türkiyə ilə Bərzani rəhbərliyi arasında müqavilələr?

Türk hökumətinə bunu qəbul etmədiyimizi və qarşısında olduğumuzu izah etdik. İraq Konstitusiyasında “təbii ehtiyatların istifadə rəhbərliyi Federaldır” deyə bir maddə var.

Ərdoğan hökuməti ilə aranızda hər hansı bir açıq kanal varmı?
Var. Həm xarici işlər, həm digər üsullar vasitəsilə. Başqa kəslər vardır.

Bərzani ilə Maliki arasında yaxın təmaslar oldu. Barzanidən bir təminat aldınızmı? Təmin oldunuzmu? Çəkilmə prosesi müzakirə edildimi?

Bu mövzu Türk Hökuməti ilə görüşülmədi.

Türkiyədən əli silahlı qrupların çıxması?
Biz İraqa təsdiq edilmədən hər hansı bir silahlı qrupun girməsinə qarşıyıq. Şimali Kürdüstan rəhbərliyinin görüşü də bu istiqamətdədir. Həll istəyərik, anlayışla qarşılayarıq, amma İraqın da təsdiqinin olması lazımdır.

İraqdakı bütün tərəflər deyil tək tərəflə görüşür Türkiyə. Bu nə deməkdir? Yalnız sünnilərimi görür? Onlarımı qoruyur?

Türkiyənin siyasəti bir əvvəlki dövrə görə çox dəyişdi. Bəzən qarışıqlığa məruz qalırıq. Məsələn Kürdüstan bölgəsindən bəhs edilərkən Türk hökuməti istəmirdi. Şimali İraq, İraqın şimalı deyilirdi. Bir baxırsınız İraqı kənara buraxaraq şimalla əlaqələrə girirlər. Ziddiyyətli vəziyyətdir. Diləyimiz budur ki, köhnə dövrə dönülsün.

Misirdəki hadisələr? ..
Misir xalqının variantına hörmət edərik. Xarici güclərin müdaxiləsindən çox çətinlik çəkdik. Duruşumuz müəyyəndir. Terroru istifadə edərək bir sıra məqsədlərini reallaşdırmaq istəyənlərə qarşıyıq. Hər cür terrora dəstək verən rejimlərə də qarşıyıq.

Müsəlman Qardaşlarmı?
Ümumi söylədim adını qoymadım. Misir xalqı demokratiya ilə doğru üsulları tapacaq. Misirdə olanlara çevrilişl deyə bilmərik. Çürük çevriliş deyə bilmərik.

Türkiyə İraqı məzhəbçilik etməklə günahlandırır? Məzhəbçilik edirsinizmi?

Bu doğru deyil. Etnik fitnəçiliyi yox etmək üçün çalışan bir hökumətik biz.

Gəziyə baxışınız?
Türk hökumətinin düşdüyü səhvə düşmək istəmirəm. Biz qanun olaraq insan haqqlarının, şiə azadlıqlarının tərəfdarıyıq. Hansı ölkə olursa olsun konstitusiya çərçivəsində problemlərin həll edilməsini istəyirik.
***
CHP sədri Kamal Kılıçdaroğlu, İraq Milli Təhlükəsizlik müşaviri ilə etdiyi görüşmədən sonra İraq Baş naziri Nuru əl-Maliki ilə 1 saat 15 dəqiqə görüşdü. Bu görüşdə də əsas gündəm AKP hökumətinin İraqın daxili işlərinə müdaxiləsidir. Maliki, “daxili işlərinə qarışmamaq və hörmət əlaqələrin əsası olmalıdır” dedi. Kılıçdaroğlu da “CHP, İraqın müstəqilliyinə, suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət edir” deyə cavab verdi. Görüşdə İraq Məclisi Müdafiə Komissiyasına üzv bir qadın millət vəkili, Gəzi parkı hadisələrini təqib etdiklərini və insan hüquqları baxımından qayğılandıqlarını dilə gətirdi.
Maliki Kılıçdaroğluna Türk iş adamları daha çox iş görmək mövzusundadır arzusunu dilə gətirincə bir əlaqə bürosu qurulması üçün sədr müavini Ərdoğan Torpaq vəzifələndirildi.
Kılıçdaroğlu və CHP heyəti görüşdən sonra bir düşüncə quruluşunun yığıncağına qatıldı. Burada Kılıçdaroğluna “Türk Hökumətinin İraqı öz vilayəti kimi görməsi”, “Osmanlıcılık xəyalları”, “Su problemi” və “PKK-ya baxış” üzərinə ortaq suallar yönəldildi. CHP lideri bu cavabları verdi:
“Heç bir Türk Hökuməti bir başqa ölkəni öz vilayəti olaraq görə bilməz.
Osmanlı xəyalları doğru bir tutum və davranış deyil. Bir qrupa, bir rəhbərliyə xüsusi əhəmiyyət vermək, xüsusi əlaqələr qurmaq qanuni dövlətə yaraşmaz. Din və etnik təməllərə görə əlaqə qursa iki ölkə də zərər görər.

Fərat və Dəclənin suları bizə də, sizə də yetər.
PKK, bizim əsas problemimizdir. Kürd qardaşlarımızın problemlərini isə oturub həll edərsiniz.

“Daxili işl xəyallarırimizə qarışılır” sənədi
CHP heyətinin İraq Baş naziri Nuru əl-Maliki ilə görüşü zamanı Türk Hökumətinin İraqın daxili işlərinə qarışması ilə əlaqədar sənəd şoku yaşandı. İraq Parlamenti Milli Təhlükəsizlik Komissiyasından millət vəkili Həsən Suneyd, Türk kəşfiyyatının İraqın daxili işlərinə necə qarışdığına bağlı məlumat və sənədləri izah edərkən Maliki bunların hamısını təsdiq etdi və “bundan daha artıqları var” dedi.

Görüşdə Maliki AKP hökuməti ilə çətinlik yaşadıqlarını ifadə edərək belə dedi:
“Türkiyənin Suriyadakı atəşləyici rolu yalnız Suriyanı deyil, İraq və Türkiyəni də təhdid edir, atəşə atır. Türkiyə, Suriyaya daha həqiqi baxmalı, həssas olmalıdır. Bağdad rəhbərliyi Suriya xalqının yanındadır. Heç bir şəkildə Nusra, əl-Qaidə və cihadçı qruplar həmsöhbətimiz deyil.

Türkiyədə, Suriyada 2-3 ay içində hökumətin devriləcəyini söyləyən oldu. Biz də elə deyil demişdik. Aradan 3 il keçdi, bizim dediyimiz çıxdı. Türkiyə və İraqın özlərini təhdid edənlərə qarşı ortaq mübarizə etməsi ən həqiqi yanaşma olar.”

Malikinin çıxışından sonra söz alan İraq Parlamenti Milli Təhlükəsizlik komissiyası üzvü millət vəkili Həsən Suneyd isə Kamal Kılıçdaroğlu və CHP heyətini şok edən xüsusiyyətdə belə bir çıxış etdi:

“Türk kəşfiyyatının İraqın daxili işlərinə müdaxilə etdiyi ilə əlaqədar sənədlər İraq arxivlərini doldurardı. Çox üzülərək deyirəm. Türkiyənin İraqlı terroristləri ölkəsində saxladığını, hətta təhsil verdiyini müşahidə etməkdən ötəri çox kədər duyuruq. Türkiyənin torpaqlarında terroristləri öyrətməsi və saxlaması Türk dövlətinin böyüklüyünə yaraşmaz. Dəlillərimiz var.”

Suneydin bu sözlərini təsdiq etdiyi ifadə edilən İraq baş naziri Malikinin isə “Əlimizdə bundan daha artıqları var” dediyi öyrənildi.