مردم افغانستان باید تأثیرگذاری رأی خود را ببینند

این روزها افغانستان درگیر شمارش آراء دور دوم انتخابات ریاست جمهوری است که با حضور دو نامزد، عبدالله عبدالله و اشرف غنی احمد زی، در 24 خرداد ماه برگزار شد. این در حالی است که اعتراض به نتایج انتخابات روز به روز گسترش می یابد. معترضین، یعنی طرفداران عبدالله عبدالله، معتقد به تقلب گسترده در انتخابات بوده و مستندات زیادی را در این باره ارائه می کنند.

روز جمعه طرفداران عبدالله با حضور نامزد خود، تظاهرات بزرگی را در کابل برپا کردند و روز قبل نیز صدها تن از بزرگان قومی ولایات شرقی و جنوبی افغانستان در یک گردهمایی به افشا برخی اسناد در خصوص انجام تقلب در روند انتخابات پرداختند. پیامدهای این اعتراضات چه خواهد بود؟ تا چه اندازه موضوع تقلب در انتخابات افغانستان جدی است و در مجموع سرنوشت این انتخابات چه خواهد شد؟

دکتر نوذر شفیعی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل شبه قاره هند، در گفتگو با خبرنگار گروه بین الملل بصیرت به این سؤالات پاسخ می دهند:

با توجه به آغاز شمارش آراء دور دوم انتخابات افغانستان و همزمان گسترش اعتراضات، آیا این انتخابات به سلامت به نتیجه خواهد رسید؟

طبیعی است که ما دربارة افغانستانی صحبت می کنیم که تقریبا سه دهه جنگ را پشت سر گذاشته و هنوز هم با درجه هایی از بی ثباتی و نا امنی مواجه است. این کشور به تدریج می خواهد به سمت دموکراسی گذار پیدا کند، یعنی از وضعیت ایلی، طایفه ایی، قبیله ایی و سنتی می خواهد به وضعیت مدرن حرکت کند و این دوره گذار توام با نا آرامی ها و چالش هایی است، یعنی ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم انتخابات در کشوری مثل افغانستان، حتما یک انتخابات سالم و انتخاب بدون مشکل باشد.

این انتخابات قطع به یقین مشکلاتی را دارد، اما مهم این است که جامعه افغانستان درک می کند که این فرآیند باید طی شود. ممکن است آقای اشرف غنی یا ممکن است عبدالله عبدالله به قدرت برسند و به هر حال یکی باید از حقوق خود محروم شود، این می ارزد به این که فرآیند انتقال مسالمت آمیز قدرت طی شود، چون انتظار داریم که هرچقدر پیشتر می رویم جامعه افغانستان باید بیشتر دموکراتیک شود در هر حال این سایه نگرانی الان هست که تردیدها در بین دو نامزد و طرفداران آن ها، کار را برای دگرگونی مسالمت آمیز دشوار کند، چون الان ادعاهایی از طرف آقای عبدالله مطرح است که در مناطق خوست و پکتیکا تقلب صورت گرفته و ظاهرا هم درست است و تقلب هایی اتفاق افتاده است.

در این وضعیت کمیسیون مستقل انتخابات باید سعی کند که این شکایت را دقیقا بررسی کند و این مرحله هم آزمونی برای این کمیسیون است، یعنی کمیسیون انتخابات اگر توانست این مرحله از انتخابات را خوب برگزار کند، می شود امیدوار بود که در آینده هم یک نهاد مستحکم و مستقل جهت نظارت در انتخابات افغانستان اقدام کند.

بنابراین الان وضعیت به این شکل است که این دگرگونی به شکل مسالمت آمیز در افغانستان می خواهد اتفاق بیافتد، اما اعتراض هایی وجود دارد که این اعتراض ها باید مدیریت شود که اگر مدیریت نشود ممکن است افغانستان را به نقطه صفر برگرداند، چون ریشة جنگ های 30 ساله افغانستان عمدتا جنگ بر سر توزیع قدرت بوده و به شیوه های مسلحانه انجام شده و الان هم جنگ بر سر قدرت است، منتهی باید به شیوه های مسالمت آمیز اتفاق بیافتد.

در واقع نوعی بیم و امید درباره افغانستان وجود دارد، به این دلیل است که هنوز انگیزه هایی واگرایانه در افغانستان وجود دارد و لذا ممکن است با تحریک عوامل مختلف، جامعه افغانستان به سمت خشونت پیش برود، ولی امیدواری نیز وجود دارد، به این دلیل که ممکن است مردم به دلیل سرخوردگی از گذشته های تلخ درگیری ها که سرزمین افغانستان را ویران کرد، با نگاه به آینده در واقع سعی کنند مسائل را به طور مسالمت آمیز حل و فصل کنند و از خواسته ها و مواضع شان عدول کنند.

طرفداران عبدالله عبدالله که معتقد به تقلب در انتخابات هستند، چه اقداماتی ممکن است انجام دهند؟

دکتر شفیعی: همان طور که گفتم نمی شود انتظار داشت که انتخابات در افغانستان در یک فضای سالم برگزار شود، اما به هرحال کسانی که حق خود را تضعیع شده می دانند، حق دارند شکایت و اعتراض کنند.

تا الان کمیسیون مستقل انتخابات شکایت ها را دریافت کرده و شکایت ها منطقی و معقول بوده و حتی باعث دفاع بعضی از اعضای این کمیسیون شد. به هرحال باید تمام تلاش ها صورت بگیرد که ما به واقعیت های جامعه افغانستان نزدیک تر شویم.

باید تلاش شود که مردم افغانستان به این نتیجه برسند که رأی آنها تاثیر گذار است و اگر قرار است از شیوه های مسلحانه فاصله بگیرند باید این یقین حاصل شود که شیوه های مسالمت آمیز تاثیرگذار است و حالا که قرار است برگه های رأی تعیین کننده جایگاه احزاب، گروه های و افراد باشد، باید این امکان فراهم شود که در یک فضای سالم این اتفاق بیافتد.

دلیل نشست سه جانبه میان عبدالله عبدالله، کمیسیون مستقل انتخابات و نماینده سازمان ملل چیست؟ آیا این نشست در مورد تقلب در انتخابات بود؟

دکتر شفیعی: قطعا همین طور است و در شرایط فعلی غیر از این نمی تواند باشد. با این حال ممکن است بخواهند عبدالله عبدالله را قانع کنند که شما نسبت به بعضی از شکایت ها چشم پوشی کنید که این البته حق عبدالله است که بتواند چشم پوشی کند یا نه. این موضوع باید برای وی مسجل و مشخص شود، چون باید پاسخگویی مردم افغانستان باشد، چون رأی از أن دکتر عبدالله نیست، بلکه رأی مال مردم افغانستان است.

یک کاندیدای رئیس جمهور باید بتواند از رأی مردم صیانت کند. البته این موضوع وظیفه کمیسیون مستقل انتخابات نیز هست، ولی اگر آن این کار را نکرد کاندیدای ریاست جمهوری موظف است به هرحال از حقوق خود و کسانی که به وی رأی دادند دفاع کند و این نشست در واقع در مورد این مسائل بوده است.

بحث کناره گیری رئیس دبیرخانه کمیسیون مستقل انتخابات چیست؟ آیا استعفای مربوطه به بحث تقلب در انتخابات می باشد؟

دکتر شفیعی: صددرصد به این بحث ارتباط دارد. کمیسیون مستقل انتخابات متعهد به برگزاری یک انتخابات سالم است. حالا اگر این انتخابات سالم برگزار نشود یا باید تلاش کنند که آنچه از ریل خارج شده را مجددا به ریل بازگردانند، یعنی تقلب هایی که صورت گرفته، آن آراء را باطل کنند. مثلا فقط در منطقه خوست ما نزدیک به 2000 رأی دهنده داشتیم، ولی بیش از 5000 تعرفه رای وارد صندوق های رای شده است و این طبیعی است که نتیجه آراء را به هم می زند.

در هر حال این کمیسیون مستقل انتخابات وظفیه اش برگزاری یک انتخابات سالم است باید تلاش کند که این انتخابات برگزار شود اگر نتوانست چاره ایی جز استعفا ندارد. این استعفا می تواند به دو شکل باشد. یکی این که تلاش کمیسیون در مسیر احقاق حق نامزدها در نتیجه فشارها به نتیجه نرسیده است و یا به دلیل تخلفی که صورت گرفته یعنی تقلباتی در زیر نهاد ذیربط آنها صورت گرفته است و در واقع اگر چنین باشد، یکی مسئول، مسئولیت شناس قطعا استعفا می دهد.