شاید هنوز برای بعضی نام انرژی هستهای و یا همان انرژی اتمی سابق، بیش از هر چیز یادآور یک بمب هستهای باشد و یا یک سلاح جنگی عجیب و غریب شبیه به سلاحهایی که در فیلمهای اکشن دیدهایم! و اگر خوشبینتر باشیم با شنیدن نام انرژی هستهای یک نیروگاه هستهای تولید برق را در نظر خود تجسم خواهیم کرد! واقعیت اما این است که انرژی هستهای کاربردهای بسیار بسیار گستردهای دارد و روز به روز نیز کاربردهای تازهیی برای آن یافته میشود، به گونهای که بی راه نیست اگر بگوییم در آیندهیی نزدیک تمام ابعاد زندگانی بشر را این انرژی نوپا به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد، از حوزۀ انرژی و تولید الکتریسیته گرفته تا حوزۀ پزشکی و سلامت، کشاورزی و تولید مواد غذایی و حتی فضانوردی! خوب است که به اختصار نگاهی هر چند گذرا به برخی از کاربردهای کمتر شناخته شده انرژی هستهای بیاندازیم.
پزشکی هستهای
در پزشکی هستهای برای بررسی سریع و بسیار دقیق ارگانها و اعضای بدن، تشخیص بیماریها و عیوب آنها و همچنین درمان آنها از تابش (Radiation) بهره گرفته میشود.
از پرتو درمانی (Radiotherapy) نیز میتوان برای درمان برخی بیماریها به ویژه سرطانها استفاده کرد، در این روش درمانی از تابش برای ضعیف کردن و از بین بردن سلولهای خاصی که هدف سرطان قرار گرفتهاند استفاده میشود.
هر ساله دهها میلیون بیمار در سراسر دنیا با روش پزشکی هستهای درمان شده و به زندگی طبیعی خود باز گشتهاند، امروزه بیش از 10 هزار بیمارستان در سراسر دنیا از ایزوتوپهای پرتو افشان (Radioisotope) در کاربردهای پزشکی و درمانی بهره میگیرند، 90 درصد استفادههایی که از این ایزوتوپها میشود برای تشخیص بیماریها هستند که چه بسا مهمتر از درمان هستند، چرا که در پزشکی درمان زود و به موقع بیماریها بسیار مهم و تعیین کننده است، سالانه نزدیک به 40 میلیون فرآیند تشخیص بیماری با استفاده از ایزوتوپهایی انجام میشود که از طریق فناوری هستهای تولید میشوند. البته امروزه در صنایع مدرن نیز از همین ویژگی و قدرت تشخیصی این ایزوتوپها استفادۀ گستردهای میشود، مثلا برای تجزیه و تحلیل و یافتن معادن مختلف و یا برای انجام اندازهگیریهای مختلف مثلا عمق یک گودال و غیره.
انرژی هستهای و تولید گرما
گرمایی که در اثر شکافت هستهای تولید میشود با توجه به شدت آن و همچنین با توجه به پایداری و قابل اعتماد بودنش (Reliability) میتواند کاربردهای بسیار گستردهای داشته باشد، یکی از این کاربردها استفاده از این گرما در نیروگاههای گرمایی تولید الکتریسیته است، دیگر استفادهای که میتوان از این گرما کرد استفادۀ مستقیم از این گرما برای صنایعی که به گرمای مستقیم احتیاج دارند است، مثلا استفاده از این گرما در کارخانههای بزرگ آبشیرینکن برای تبدیل آب دریا به آب شیرین و پاک و تصفیه شده.
انرژی هستهای و ماموریتهای فضایی
در مأموریتهای فضایی از ژنراتورهای گرمایی که با ایزوتوپهای پرتو افشان کار میکنند بهره گرفته میشود، در اینجا از گرمایی که در اثر تجزیه و فروپاشی ایزوتوپهای پرتوافشان به دست میآید برای تولید الکتریسیته استفاده میشود، در این ژنراتورها معمولا از پلوتونیوم 238 استفاده میکنند. هم در کاوشگر Voyager و هم در کاوشگر Cassini که به سیاره زحل سفر کرد و هم در کاوشگر گالیله که به سیاره مشتری سفر کرد از همین ژنراتورهای گرمایی که با ایزوتوپهای پرتوافشان کار میکنند اسفاده شده است. کاوشگرهایی نیز که به ستاره مریخ فرستاده شدهاند از ترکیبی از این ژنراتورها و صفحات خورشیدی برای تولید الکتریسیته بهره میگیرند.
در آیندهای نزدیک از الکتریسیته و یا گرمای حاصل از نیروگاههای هستهای برای تولید هیدروژن استفاده خواهد شد، و از این هیدروژن میتوان در پیلهای سوختی برای به حرکت در آوردن اتومبیلها استفاده کرد و یا میتوان آن را به جای گاز طبیعی برای تولید گرما سوزاند، بدون اینکه هیچگونه گاز آلایندهیی تولید کرده و بدون اینکه تغییری در آبوهوا ایجاد شود.
امین درستی