ایران، آژانس و دامی به نام «ارزیابی سیستمی اطلاعات»

متن یادداشت مهدی محمدی با عنوان «ایران،آژانس و دامی به نام «ارزیابی سیستمی اطلاعات» که برای انتشار در تسنیم نگاشته شده، به شرح ذیل است:

وقتی بیانیه ای را که یوکیا آمانو در پایان سفرش به تهران منتشر کرد در کنار گزارش پیشین آژانس بین المللی انرژی اتمی می گذاریم، برخی نکات نگران کننده به وضوح خود را نشان می دهد.
آمانو در بخشی از بیانیه خود، آنجا که می خواهد وضعیت موضوع چاشنی های انفجاری مفتولی (EBW) را توضیح بدهد، می گوید: «ایران اوایل سال 2000 در مورد تصمیم خود مبنی بر ساخت چاشنی های ایمن تر، اطلاعات و توضیحاتی به آژانس ارائه کرد. ایران همچنین در مورد فعالیت پس از سال 2007 خود در ارتباط با استفاده از چاشنی های با سرعت زیاد انفجار در صنعت نفت و گاز اطلاعات و توضیحاتی به آژانس ارائه داد که این کاربرد با استفاده تخصصی در صنعت مغایرتی ندارد. آژانس نیاز دارد همه موضوعات باقیمانده مربوط به گذشته از جمله چاشنی های با سرعت زیاد انفجار را بررسی، آنها را در یک سیستم ادغام و آن سیستم را به صورت کلی ارزیابی کند. به عنوان سخن پایانی، آژانس همچنان به کار با ایران برای حل همه موضوعات گذشته و حال از طریق همکاری و گفت وگو پایبند است. برای حل همه موضوعات باقیمانده حال و گذشته، تداوم اجرای «چارچوب همکاری» بسیار مهم است».
ملاحظه می کنید که آژانس در اینجا از مفهومی با عنوان ارزیابی سیستمی (integrating all of them in a system and assessing the system as a whole) سخن می گوید که برای کسانی که با دقت این موضوعات را تعقیب می کنند به شدت حساسیت برانگیز باشد.
اکنون به پاراگراف 57 از آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی توجه کنید. در این پاراگراف آمده است: «همانگونه که آژانس هم در نشست فنی مورخ 26 آوریل 2014 در تهران و هم در نامه مورخ 12 ماه مه 2014 به ایران گفته بود، آژانس به یک ارزیابی سیستمی ارزیابی از مسائل فیمابین که در ضمیمه گزارش سال 2011 دبیرکل آمده بوده است، نیاز دارد. این شامل بررسی و کسب اطلاعات در خصوص موارد گوناگون (که مورد چاشنی‌های بریج وایر از این دست بود) و در ادامه، بررسی دیگر موارد و ادغام تمام موارد بررسی شده تحت یک سیستم و رسیدگی به این سامانه به عنوان یک کلیت خواهد شد».*
مسئله اصلی که خود را در هر دو این عبارات نشان می دهد این است که آژانس می گوید قصد دارد:
اولا- همین حالا به همه مسائل گذشته و کنونی باقی مانده میان ایران و آژانس از جمله مسائلی که در ضمیمه گزارش نوامبر 2011 با عنوان «ابعاد احتمالی نظامی» (PMD) به آن اشاره شده بود، رسیدگی کند.
ثانیا- می خواهد به همه این مسائل یک جا رسیدگی کند و به سیستم پلکانی یعنی سیستمی که بحث درباره هر مسئله را پس از بسته شدن مسئله قبلی آغاز می کند، تن نخواهدداد.
ثالثا- ارزیابی نهایی خود درباره اطلاعات و دسترسی هایی را که ایران ارائه کرده تنها زمانی ارائه خواهد کرد که همه اطلاعاتی را که لازم دارد دریافت کند، آنها را در قالب یک سیستم ادغام نماید و نهایتا یک ارزیابی سیستمی از آنها به عمل بیاورد.
معنای این جمله –که البته اخیرا به ادبیات آژانس اضافه شده- این است که ایران باید هرگونه توهمی در این باره را که آژانس به زودی به بهانه جویی هایش علیه ایران پایان خواهد داد کنار بگذارد. با این استراتژی –که متاسفانه ظاهرا دولت هم به آن تن داده- آژانس فعلا و تا اطلاع ثانوی فقط از ایران دسترسی و اطلاعات خواهد خواست، نه فقط موضوعات را نخواهد بست بلکه حتی ارزیابی خود از موضوعات را هم ارائه نخواهد داد و همه چیز را تا زمانی که بتواند بیشتری مقدار اطلاعات را درباره حوزه های حساس دفاعی از ایران بگیرد –بخوانید تا زمان گرفتن حداکثر مقدار باج ممکن از ایران- باز نگه خواهد داشت.
با این روش، هیچ پایانی برای این فرآیند متصور نیست چرا که طرفی که باید اعلام کند اطلاعات کافی دریافت کرده آژانس است و آژانس هم می تواند اعلام چنین موضوعی را تا هر زمان که دوست دارد عقب بیندازد، دائما مسائل و پرسش های جدید مطرح کند، یا بگوید اطلاعات درباره مسائل قبلی کافی نیست (همانطور که درباره EBW شاهدیم) و به این ترتیب اجازه ندهد که فرآیند ارائه اطلاعات از سوی ایران حتی برای لحظه ای متوقف شود؛ یعنی دقیقا همان چیزی که سرویس های اطلاعاتی غربی از آن توقع دارند.
تازه وقتی که به فرض محال آژانس راضی شود و اعلام کند که اطلاعات کافی به دست آورده، داستان نه تنها تمام نمی شود بلکه تازه وارد یک بازی بسیار مهم تر می شویم و آن اینکه آژانس خواهد گفت قصد دارد همه اطلاعات را در قالب یک سیستم، یکپارچه کند و سپس به ارزیابی آن بپردازد. معنای این سخن –اگر دقیق باشیم- این است که آژانس موضوعات باقی مانده با ایران را به مثابه موضوعات منفرد ارزیابی نمی کند بلکه عقیده دارد این موضوعات در ارتباط با یکدیگر هستند و اطلاعات هر موضوع، اطلاعات مربوط به موضوع دیگر را معنادار می کند. منشا این طرز تلقی هم این است آژانس مدعی است کلیه این اطلاعات در واقع مربوط به یک پروژه واحد در ایران است که هدف آن ساخت سلاح هسته ای بوده است. بنابراین، آژانس می خواهد مسئله را چنان پیچیده کند که ایران مجبور شود برای پر کردن خانه های خالی پازل توهمی که آژانس از خود اختراع کرده، به تامین مقدار زیادی اطلاعات اضافی و نامرتبط بپردازد که می دانیم نهایتا از آن استفاده اطلاعاتی خواهد شد نه استفاده فنی و حقوقی.
به طور خلاصه، رویکرد آژانس نشان می دهد سرویس های اطلاعاتی قصد دارند توافق نهایی با ایران را گروگان گرفته و ایران را به لحاظ اطلاعات حساس دفاعی تخلیه کنند. تبدیل کردن موضوع حل همه مسائل باقی مانده با آژانس، خصوصا PMD ، به پیش شرط توافق نهایی، هیچ معنایی جز این ندارد. اگر تیم ایرانی خود را تسلیم این بازی بکند نتیجه ای که به دست خواهد آورد صرفا این است که در چاهی خواهد افتاد که خود به دست خویش کنده و و راه برون شدی هم از آن وجود ندارد. هم مجبور خواهد بود اطلاعات بدهد و هم، همین اطلاعات، منجر به بهانه جویی های جدید خواهد شد و جلوی راه یک توافق نهایی را مسدود خواهد کرد.