سیاستهای متعارض نوعثمانی‌ها در قبال عراق

از زمان شروع بحران در عراق، اگر مواضع مقامات ترکیه را در قبال این کشور در کنار هم بگذاریم، تناقضاتی در سیاست خارجی آنکارا آشکار می‌شود. اگر موضع «آرینچ» و «چلی»، از مقامات حزب عدالت و توسعه، را در قبال تحولات عراق، خصوصاً ادعای استقلال مسعود بارزانی، رئیس دولت خودگردان اقلیم کردستان، را در کنار هم بگذاریم، رویکردهای دوگانه آنکارا دیده می‌شود.

آرینچ، معاون اردوغان، در مصاحبه با پایگاه خبری مصری «الیوم» موضع رسمی دولت آنکارا را این گونه بیان می‌کند: «عراق نباید تقسیم شود، اسلحه باید کنار گذاشته شود، خونریزی پایان یابد و عراق باید یک جامعه یکپارچه باشد». این در حالی است که چیلک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه، در مصاحبه با روزنامه بریتانیایی فاینانشال تایمز گفت: «آنکارا آماده پذیرش یک حکومت کرد مستقل در شمال عراق است و یک حکومت مستقل کرد در گذشته برای ترکیه دلیل جنگ بود اما اکنون، کسی حق گفتن چنین چیزی را ندارد».

به هر شکل، می‌توان مواضع مقامات ترکیه را در چارچوب چرخش تاکتیکی آنها را در قبال تحولات عراق ارزیابی کرد.

به نظر می‌رسد که برخی از کشورهای منطقه از تجزیه عراق به سه کشور سنی، شیعه و کردی سودی عایدشان خواهد شد، چرا که در پشت صحنه کشمکش‌ های این کشور، حمایت‌ های جدی از برخی گروه های مسلح را دنبال می‌نمایند. در این بین، مواضع متضاد نوعثمانی‌ ها در عراق، در قالب چارچوبه ‌هایی قابل بررسی است.

این کشور دو نوع سیاست را در قبال عراق و حمایت از استقلال کردها در پیش گرفته است. در مواضع رسمی و ظاهری اعلام می‌کند که نمی‌تواند تجزیه یک کشور مستقل را تأیید کند و حداقل در ظاهر هم که شده با آن مخالفت می‌کنند. اما واقعیت امر چیزی دیگری است و اراده اردوغان بر محور حمایت از بارزانی و تجزیه عراق می‌باشد.

البته چرخش تاکتیکی ترکیه از جهاتی برای دولتمردان ترک قابل توجیه است. چرا که اردوغان و حزب عدالت و توسعه، نگاهی به مطامع ارضی این کشور دارند. آنها همچون کمال آتاتورک و برخی از سیاستمداران گذشته ترک، به منطقه موصل به عنوان بخشی از کشور خود نظر دارند. چرا که آتاتورک در زمان تحویل این منطقه به انگلیس و عراق در سال 1926، به نیروهای خود گفت که هر وقت ترکیه قدرت بازگرداندن آن را داشت، اقدام خواهد کرد.

لذا مقامات ترک یک نگاه تاریخی به این منطقه نفتی دارند. عبدالله گل، رئیس جمهور ترکیه، هم در 8 فوریه 2007 گفت که ما موصل را در سال 1962 به عراق متحد دادیم. آوردن قید «متحد» اشاره‌ای به این نکته داشت که در صورت تجزیه عراق، موصل هم به وضعیت قبل از آن تاریخ باز خواهد گشت.

این چشم طمع مقامات حزب توسعه و عدالت ترکیه در چارچوب آرمانهای نوعثمان گرایان قابل تعریف است. چرا که با نفوذ ترکیه بر منطقه نفتی موصل، ایدئولوژی آنها محقق خواهد شد. هر چند که این سیاست آنکارا، تأثیرات مستقیم بر امنیت مرزهایش، استقلال عراق و روابطش با سایر همسایگان دارد.

به هر تقدیر دولتمردان آنکارا معتقدند که وضعیت سیاسی منطقه دستخوش تغییراتی شده است. چرا که حضور بیش از 20 میلیون کرد در مناطق شرق و جنوب شرقی ترکیه طی دهه‌های گذشته، مسئله مهم امنیتی برای آنکارا بوده و اکنون، استقلال کردستان عراق می‌تواند انگیزه بیشتری به اهداف استقلال‌طلبانه در این قسمت از خاک ترکیه بدهد و امنیت این کشور را تهدید کند.

هر چند که به نظر می‌رسد آنکارا نگرانی از بابت استقلال کردهای عراق ندارد. شاید آنان تصور می‌کنند که یک کردستان مستقل در شمال عراق باعث می‌شود تا عراق دیگر پایگاه مطمئنی برای پ ک ک (اپوزوسیون ترکیه) نباشد. دولتمردان آنکارا امید دارند تا از این جهت، کردستان عراق نقش بازدارندگی در برابر پ ک ک داشته باشد. به هر حال، آنکارا در مورد رفراندوم و استقلال کردستان عراق روی لبه تیغ راه می‌رود و شاید دچار نوعی خوش بینی واهی شده است.

محسن صابر