امنیت سوریه و مبارزه با تروریسم، اولویت ژنو 2

در حالی که کمتر از پنچ روز دیگر به برگزاری نشست ژنو 2 در موضوع بحران سوریه باقی است، گروه های مخالف و معارض سوری همچنان به تصمیم مشخصی درباره حضور در این نشست نرسیده اند و حتی تلاش های مشکوکی برای دور کردن مخالفان داخلی سوریه از کنفرانس ژنو 2 توسط برخی غربی ها دنبال می شود.

در این شرایط وزیر خارجه ایران بعد از سفر به لبنان و سوریه به همراه وزیر خارجه سوریه به مسکو رفتند تا قبل از ژنو 2 نشست سه جانبه ای را بین تهران، دمشق ، مسکو برگزار کنند. اهداف این نشست چیست؟ چه تأثیری بر مذاکرات ژنو 2 خواهد داشت؟ و ژنو 2 تا چه اندازه در حل بحران سوریه موثر خواهد بود؟ هادی محمدی، کارشناس مسائل منطقه ای در گفتگو با ما به این مسائل می پردازند:

اهداف برگزاری نشست سه جانبه ایران، روسیه و سوریه قبل از نشست ژنو2 چیست؟

نشست سه جانبه ایران، روسیه و سوریه در مسکو یک مقدمة اجرایی است که در آستانه نشست ژنو 2 که در دوم بهمن برگزار خواهد شد، انجام می شود. طبیعی است که ایران و روسیه به عنوان دو پشتیبان اصلی سوریه در حل بحران این کشور، مواضع و برنامه های خودشان را در کنار سوریه برای نشست ژنو 2 هماهنگ کنند.

موضوع برگزیده مربوط به نشست ژنو 2 که بر اساس مفاد توافق بیانیه ژنو 1 انجام خواهد شد، روشن است، ولی از آنجایی که صحنه تحولات سوریه تغییر کرده و متغیرهای جدیدی در این صحنه به وجود آمده، طبیعی است که روند و دستور کار ژنو هم تغییراتی داشته باشد.

با توجه به هماهنگی ایران، سوریه و روسیه در ژنو 2، چه موضوعاتی را این سه کشور برای حل بحران سوریه در اولویت می دانند؟

اولویت هایی که از طرف ایران، روسیه و سوریه در ژنو 2 دنبال می شود، با اولویت هایی که کشورهای هم پیمان با امریکا، خصوصا رژیم سعودی و رژیم صهیونیستی دنبال می کنند متفاوت است، اگر آن ها تصور می کنند که از طریق یک نشست سیاسی به نام ژنو 2 آنچه را که در صحنه سیاسی کسب نکردند، اکنون می توانند در مذاکرات ژنو آن را کسب کنند، مرتکب اشتباهی بزرگ هستند.

اولویت و مطالبات طرف هایی که هم پیمان با آمریکا هستند و از سوی رژیم سعودی بیان می شود، در اولویت های ایران، روسیه و سوریه وجود ندارد، چرا که امروز پدیده اصلی و غالب در سوریه، گروه های تروریستی وابسته به القاعده هستند که رسما تبعیت خودشان را از آقای ایمن الظواهری اعلام کردند و خصوصا رفتاری که در طی یک سال گذشته از آن ها در مناطق مختلف سوریه شاهد بودیم، این رفتار تروریست ها پیش از هر چیزی در دستور کار هر نشستی سیاسی مانند ژنو 2 باید قرار گیرد، به این معنا که جامعه جهانی نسبت به این پدیده چه اقدامی را انجام خواهد داد؟

در واقع ابتدا باید نسبت به مسئله امنیت و مواجهه و مقابله با تروریزم القاعده ایی که روز به روز عرصة جغرافیایی منطقه را در بر می گیرد، اعلام موضع شود و اصلا امکان پذیر نیست قبل از این که به مولفه امنیت، ثبات و آرامش در سوریه و در سطح منطقه نگاهی داشته باشیم، توافق سیاسی یا مذاکره سیاسی شکل گیرد.

بنابراین اولویت های ایران، روسیه و سوریه در ابتدا مبارزة با تروریزم است، در مرحله دوم این است که کشورهای حامی این گروه های تروریستی باید متعهد شوند که دست از حمایت های مالی، لجستیکی، تبلیغاتی و سیاسی پنهان و آشکار از این گروه ها بردارند و در واقع محاکم قضایی جهانی باید نسبت به این پدیده و رفتار این کشورها در حمایت از تروریزم برخورد کنند.

نکته قابل توجه این است که امریکایی ها از سال 2001 در یک پروژه کاملا مشکوک جامعه جهانی را با موضوع ضرورت مبارزه با ترورریزم و القاعده روبرو کردند و هزینه های فراوانی را به جهان تحمیل کردند و امروز در واقع این گروه و این جریان شکل آشکارش را در این منطقه نشان می دهد و در حالی که کشورهای حامی این پدیده مشخص است، آمریکایی ها هیچ گونه واکنشی از خودشان نشان نمی دهند و جامعه جهانی، شورای امنیت و سازمان ملل هیچ اقدام عملی را برای تحت فشار قرار دادن این کشورها و مقابله با این جریان تروریستی و وحشی از خودشان نشان نمی دهند.

یک نمونه آشکار این که امریکایی ها که مدعی مبارزه با القاعده و تروریزم هستند، حاضر نیستند که سلاح و تحهیزات لازم را به عراقی ها بدهند تا دولت عراق به شکل فوری بتواند با این گروه که در استان الانبار ناآرامی ها و ناامنی هایی را به وجود آورده برخورد کند.

آمریکائی ها توجیه می کنند که بر اساس قراردادی که با دولت عراق دارند در هجده ماه آینده باید به صورت تدریجی هواپیما و امکانات دیگر را در اختیار عراقی ها قرار دهند، حال آن که امکانات فراوانی از آمریکایی ها در سطح منطقه دپورت شده و آماده است و اگر آمریکایی ها در این مبارزه جدی بودند، این امکانات را باید به صورت مجانی در اختیار عراق قرار می دادند، لذا موضوع برخورد و عزم جدی در قطع حمایت از تروریست ها باید در اولویت نشست ژنو 2 باشد.

مذاکرات ژنو 2 در چه شرایطی به نتیجه خواهد رسید؟

هرگونه توافق سیاسی در جهت ثبات و آرامش سوریه منوط به این است که دولت سوریه امکان بازسازی و از بین بردن خرابی های گسترده که در سوریه به وجود آمده را داشته باشد و کشورهای حامی تروریسم اولین جریمه آن ها این است که باید هزینه این خسارت ها را به دولت سوریه بپردازند، در چنین شرایطی مذاکرات سوری – سوری، یعنی دولت سوریه و گروه هایی که باید در مذاکرات شرکت کنند، مورد بحث است.

به این معنا که چه کسی نماد یک مبارز وطن پرست و با شرافت در سوریه است؟ آیا کسانی که نماد تروریزم هستند را باید نمایندة معارضه تلقی کرد؟ و یا این که تنها کسانی می توانند در مذاکرات سوری - سوری شرکت کنند که از ماهیت غیرتروریستی و یا به تعبیر دیگر از ماهیت ملی و وطن پرستی برخوردار باشد و نه این که گروه های تروریستی که تلاش می کنند به جای نمایندگان واقعی مردم سوریه در ژنو2 حضور به هم برساند. در چنین شرایطی می شود امکان داد که ژنو2 به یک مسیر سازنده و یک نتیجه مثبت منتهی شود.

حضور یا عدم حضور ایران در نشست ژنو 2 چه تأثیراتی بر این نشست دارد؟

چنانچه در واقع مسیر منطقی که گفتیم در ژنو 2 دنبال شود و تلاش ها معطوف به نتایج صحیح سامان پیدا کند، حضور یا عدم حضور ایران اولویت چندانی پیدا نمی کند، بلکه این محتوای مذاکرات یا دستورات کارها یا رویکرد ها است که می تواند این نتیجه ژنو2 را در یک مسیر سالم و سازنده قرار دهد.

عربستان و رژیم صهیونیستی تلاش می کنند، که آمریکایی ها با حضور ایران در مذاکرات ژنو2 مخالفت کنند، به این دلیل که ایران به شدت و با سرعت نقش منطقه ایی و برجسته ایی را به خودش اختصاص داده و حضور ایران در این نشست بین المللی می تواند به استحکام بیشتر جایگاهش منجر شود، اما به نظر می رسد که آمریکا در یک تنگنا قرار گرفته و از طرفی مایل است، ایرانی ها در این نشست حضور پیدا کنند، ولی از یک طرف دیگر تحت فشار گروه های صهیونیستی قرار دارد.

آخرین موضع آقای جان کری این است که ایرانی ها می توانند شرکت بکنند، ولی باید حمایت از حزب الله را کنار بگذارند. جالب است که آمریکایی ها نسبت به پدیده القاعده که نسخه واقعی تروریزم در جهان است، چشم پوشی می کنند، ولی گروه مقاومتی مثل حزب الله که از تمامیت سرزمینی خود دفاع می کند و در مقابل یک رژیم اشغالگر و متجاوز ایستاده را تلاش می کنند به عنوان یک تروریزم قلمداد کنند.

با توجه به اعلام آمریکائی ها مبنی بر پذیرش اسد در قدرت، تا چه اندازه در این موضوع جدی هستند؟

آمریکایی ها اگر چه از ابتدا مخالف باقی ماندن بشار اسد در سیستم قدرت بودند، ولی سیر تحولات یک ساله اخیر نشان داد که امریکایی ها چاره ایی جز پذیرش واقعیت ندارند و طی مذاکراتی که با روس ها داشتند به این اذعان کردند که مخالفتی با حضور و ادامة حکومت بشار اسد تا پایان دوره ریاست جمهوری و حتی کاندیدا شدن برای دولت جدید را هم ندارند.

این موضوع به این دلیل است که امریکایی ها قبل از این که بخواهند به شرایط متغیر تکیه کنند، به اهداف و نتایجی که حاکی از این تحولات است، تکیه می کنند و قبل از این که منافع هم پیمانان خودشان را مثل رژیم سعودی در نظر بگیرند، منافع خودشان را در اولویت قرار می دهند.

در واقع از یک طرف تنگنای امریکا در قبال گسترش پدیده تروریزم و از طرف دیگر تمایل آن ها به این که حفظ و پذیرش بشار اسد می تواند به ثبات منطقه کمک کند، سبب شده تا برای حذف بشار، هیجان و تلاش جدی را نشان ندهند. از این رو مواضع اعلامی که مقامات آمریکایی بعضی مواقع در ملاقات با سران ارتجاعی منطقه میگیرند، بیشتر مصرف تبلیغاتی داردو از مواضع اصلی امریکایی ها دور است.

نتیجه مذاکرات ژنو 2 را چگونه ارزیابی می کنید؟

نتیجه نشست ژنو2 از شرایط واقعی صحنة میدانی سوریه متاثر است و از آنجایی که در یک سال گذشته گروه های تروریستی با تمام تلاش خود امکان یک موفقیت کوچک یا پیروزی کوچک را هم نداشته اند و در مقابل، دولت سوریه و هم پیمانانش توانسته اند پیروزی های مستمر در مناطق مختلف کسب بکنند، در نتیجه محتوا و شرایط غالب در مذاکرات ژنو متاثر از شرایط میدانی است.

در این شرایط که گروه های تروریستی به دلیل فقدان هرگونه اهرم چانه زنی که امکان تحمیل اراده و دیدگاه های آنان را بدهد، دولت سوریه می تواند فضای کلان نشست را مدیریت کند. البته اگر طرف گفتگو کننده دولت سوریه، گروه های تروریستی باشند، نمی شود انتظار داشت که از این مذاکرات، نتیجه خاصی استخراج شود. تنها در صورتی که طرف مقابل دولت سوریه، گروه های وطن پرست، ملی و غیرتروریسم باشند، باید انتظار نتایج مثبت را در نشست ژنو داشت.

پس از انفجارات تروریستی در روسیه و اعلام متهم بودن عربستان در آن و سخنان پوتین برای مقابله با گروه های سلفی – تکفیری، ادامه حیات گروه های تکفیری و القاعده ای را چگونه ارزیابی می کند؟

بحران سوریه این واقعیت را برای همه آشکار کرد که آن چیزی که در سوریه می گذرد یک موضوع تروریستی و مداخله گرایانه ارتجاعی و یا صهیونیستی است. امروز این پدیده برای همه بازیگران منطقه، جهان و ناظران منصف آشکار شده که آن چیزی که در سوریه می گذرد یک پدیده وحشی و غیرقابل تحمل است که در مرزهای سوریه محدود نمی شود و حضور تروریست های 80 کشور جهان در سوریه به این معنا است که این پدیده مانند پدیده عرب افغان به سرعت در همه کشورها گسترش خواهد یافت و آن چیزی که در سوریه می گذرد یک صحنه تمرینی برای گروه های تروریستی است که از مناطق مختلف جهان آمده اند.

در این زمینه نگرانی های اروپایی ها مشهود است. کشورهای اروپایی از هم اکنون نگران و دستپاچه هستند که بازگشت این گروه ها و افراد وابسته به القاعده و تروریزم به کشورهای خود در اروپا، برای امنیت ملی آن ها پیامدهای بسیار بدی به دنبال دارد.

همچنان که شاهد وقایع خونینی در ولگاگراد، منطقه جنوبی روسیه و شمال قفقاز بودیم که طی دو انفجار، تعداد زیادی از مردم در این منطقه کشته و زخمی شدند، اگر چه در رسانه ها گفته می شود که این اقدامات برای برهم زدن برنامة المپیک بازی های جهانی 2014 زمستانی در سوچی است، ولی به نظر می رسد که این پدیده بسیار فراتر از بازی های دوره زمستانی در این منطقه است.

از یک طرف روسیه یک برنامة 50 میلیارد دلاری برای تبدیل این منطقه به منطقه توریستی اختصاص داده و از طرف دیگر این انفجارها پیکرة امنیت داخلی روسیه را به شدت مورد تهدید قرار داد و به همین دلیل است که واکنش مقامات روس بسیار جدی و محکم بود.

خود این مسئله می تواند مناسبات منطقه ایی و حتی بخشی از مناسبات جهانی را تحت تاثیر قرار دهد، یعنی روسیه ایی که در یک نگاه عمل گرایانه تلاش می کرد که با همه کشورها روابط خوبی را برقرار کند، طبیعی است که در قبال حامیان تروریزم القاعده ایی و وهابی - تکفیری - که عربستان منشا و حامی آن است و رژیم صهیونیستی برنامه ریز و طراح آن عملیات ها است-، ساکت نخواهد نشست.