جهان در انتظار بازگشت نفت ایران

فرانسه که همواره نقش پلیس بد را در مذاکرات هسته‌ای ایران بازی می‌کرد و یکی از حامیان اصلی تحریمها بود الآن موضع خود را تغییر داده و خواستار بازگشت نفت ایران به بازار برای جلوگیری از افزایش قیمت شده است. دفتر ریاست‌ جمهوری فرانسه روز دوشنبه با انتشار بیانیه‌ای خواستار این شد که سازوکار برنامه‌ریزی شده برای سقف قیمت نفت تا حد امکان گسترده باشد و به تولید روسیه محدود نشود. بر این اساس، قرار است کشورهای عضو گروه 7 در نشست خود در آلمان بر سر برنامه هسته‌ای ایران و صادرات نفت این کشور گفتگو کنند.

در پی اعمال تحریم‌های ضد روسی غرب از جمله بر بخش انرژی این کشور، قیمت سوخت در کشورهای غربی بخصوص اروپایی که وابستگی زیادی به انرژی روسیه دارند، به شدت افزایش یافته و این کشورها را برای تامین منابع انرژی با مشکل مواجه کرده است. ایران سومین کشور از لحاظ ذخایر نفتی در جهان است و خروج منابع این کشور از بازارهای جهانی در سالهای گذشته تاثیر منفی بر بازارها داشته است. ایران قبل از تحریم‌های آمریکا روزانه ۲.۵ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی صادر می‌کرد، اما با شروع دور جدید تحریمها از سال 2018، این صادرات به زیر یک میلیون بشکه در روز نزول پیدا کرد.
 
نفت ایران ثبات ساز قیمت‌های جهانی
درخواست اروپاییها برای بازگشت نفت ایران درحالی است که قیمت‌های جهانی نفت بعد از اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه به‌ دلیل تهاجم نظامی این کشور به اوکراین به حدود 130 دلار صعود کرد که تقریبا دو برابر قیمت سال گذشته است. کشورهای اروپایی که به شدت به منابع نفت و گاز از خارج وابسته هستند امیدوارند تا با تزریق نفت ایران به بازار، قیمت حامل‌های انرژی را کاهش داده و به تعادل و ثبات برسانند. زیرا ادامه افزایش قیمتها به هیچ وجه به نفع غربی‌ها نیست و آنها مجبورند برای نیازهای انرژی خود مبالغ کلانی را پرداخت کنند. این مسئله زمانی که اتحادیه اروپا نفت روسیه را تحریم کرده تا از وابستگی به انرژی این کشور رها شود تمایل به نفت ایران بیش از پیش احساس می‌شود.

با اینکه مذاکرات هسته‌ای ایران در وین به دلیل زیاده خواهی آمریکا چند ماهی است که متوقف شده، اما با این وجود برخی بر این باورند که در صورت عدم توافق بر سر احیای برجام هم احتمالا نفت ایران به بازارهای جهانی صادر خواهد شد تا از روند افزایش قیمت جلوگیری شود.

تمایل غربی‌ها برای بازگشت نفت ایران به بازارها، درحالی است که کشورهایی مثل هند و چین که بزرگترین خریداران نفت ایران بودند به دلیل تحریمها، به سمت نفت ارزان قیمت روسیه گرایش پیدا کرده‌اند و خرید نفت روسیه سبب می‌شود تا این کشور درآمدهای زیادی از فروش انرژی کسب کنند. این مسئله در شرایطی است که غربیها با هدف کاهش درآمدهای ارزی روسیه تحریمهای نفتی را علیه این کشور اعمال کردند تا منابع حاصل از فروش نفت برای جنگ در اوکراین هزینه نشود. لذا سعی دارند با بازگشت نفت ایران، هند و چین نیز بخشی از نیازهای خود را از ایران تامین کنند و میزان خرید خود را از روسیه کاهش دهند.

باتوجه به اینکه کشورهای عربستان و امارات با درخواست آمریکا برای افزایش تولیدات نفتی خود مخالفت کرده‌اند، نیاز به نفت ایران افزایش یافته است. اروپا روزانه بیش از 2.5 میلیون بشکه نفت از روسیه وارد می‌کرد که پس از تحریمهای مسکو، به واردات از مسیرهای دیگری نیاز دارند و ایران می‌تواند نیازهای اروپا را تامین کند.

غربیها درحالی خواهان ورود نفت ایران به بازارها هستند که آمریکا به دلیل زیاده خواهی‌های خود، همه کشورها به ویژه اروپا را با چالشهای بزرگی روبرو کرده است که اکنون خودشان برای بازگشت نفت ایران التماس می‌کنند. اروپاییها حتی در گذشته برای خروج از وابستگی به گاز روسیه در پی انتقال گاز ایران به اروپا از طریق خط لوله «نابکو» بودند اما تحریمهای آمریکا اجازه این کار را نداد و اروپاییها منافع خود را فدای جاه‌طلبی‌های آمریکا کردند.

آمریکا پس از خروج یکجانبه از برجام در سال ۲۰۱۸ تلاش کرد تا از فروش نفت ایران جلوگیری کند و جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا هم علی‌رغم اینکه با وعده بازگشت به برجام وارد کاخ سفید شد و بارها به شکست سیاست «فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه ایران اعتراف کرد اما تاکنون نه تنها اقدام ملموسی برای احیای برجام و لغو تحریم‌های یکجانبه علیه ایران انجام نداده بلکه همواره توپ را به زمین تهران انداخته و ادعا می‌کند که ایران مانع احیای توافق هسته‌ای است و همه چیز به این کشور بستگی دارد. اما بحران اوکراین سبب شده تا غربیها موضع تند خود علیه ایران را تا حدی تعدیل کنند، زیرا به نفت ایران احتیاج دارند. حتی اگر خودشان نیز نفت ایران را خریداری نکنند اما متحدانشان مثل کره جنوبی و ژاپن می‌توانند با خرید نفت ایران ثبات را به بازارهای انرژی برگردانند. زیرا متحدان آسیایی غرب از افزایش قیمت نفت در ماههای اخیر، به شدت آسیب دیده‌اند.

از جمله مواردی که در شرایط فعلی نفت ایران را برای غربیها جذاب کرده است، مسئله کیفیت و سبک بودن آن است. به گفته برخی تحلیلگران، کیفیت گریدهای صادراتی نفت ایران برخلاف گریدهای ترش و سنگین، بسیار مشابه نفت صادراتی روسیه هستند و این گریدهای سبک‌‌‌تر ایرانی می‌توانند گزینه بهتری برای جایگزینی خوراک پالایشگاه‌‌‌های اروپایی باشند.
 
آمریکا به نفت ایران نیاز دارد
با توجه به التهاب موجود در بازار نفت به دلیل کاهش عرضه و تاثیر حمله روسیه به اوکراین و در پی آن افزایش قیمت‌ها، وضعیت جهانی برای ورود ایران به این بازار مثبت است و پیش‌بینی شرایطی مطلوب برای ایران در بازار نفت وجود دارد. روسیه تا قبل از جنگ اوکراین سومین صادرکننده نفت به آمریکا بود اما تحریمها علیه روسیه، بحران تورمی بی‌سابقه در آمریکا را رقم زد و سبب شد تا قیمت بنزین در این کشور به بالاترین نرخ خود در دهه‌های اخیر برسد.
 
درحالی که جمهوری‌خواهان آمریکا مخالف لغو تحریم‌های ایران هستند، بایدن برای کاهش قیمت بنزین در این کشور که هر روز در حال افزایش است، تحت فشار زیادی قرار دارد. به گفته ناظران غربی، اگر انتخابات میان ‌دوره‌‌ای کنگره تحت سلطه نیاز به کاهش قیمت بنزین در آمریکا باشد، چشم پوشی دولت آمریکا نسبت به خروج بشکه‌های تحریم‌شده ایران و ونزوئلا احتمالاً چیزی است که در آینده شاهد آن خواهیم بود. دولت بایدن برای اینکه بتواند همچنان قدرت را در دست دموکراتها نگه دارد مجبور است قیمت سوخت در آمریکا را کاهش داده و تثبیت کند و برای پر کردن خلاء ناشی از عرضه انرژی، به نفت ایران نیاز دارد.

آمریکا در ماه‌های اخیر حتی برای بازگشت نفت ونزوئلا به بازار نیز چراغ سبز نشان داده و مذاکراتی نیز بین مقامات دو کشور انجام شده است. 

برخی تحلیلگران معتقدند، با توجه به وضعیت کنونی بازار جهانی و توانایی ایران برای تولید و صادرات نفت به مقاصد مختلف، تنها چشم‌‌‌پوشی از تحریم‌های نفتی ایران در این زمینه به افزایش صادرات و پر شدن حفره ناشی از تحریم روسیه توسط اروپایی‌‌‌ها کمک می‌کند.

اکنون که بحران اوکراین نیاز غرب به بخش انرژی را افزایش داده است، ایران ممکن است تصمیم بگیرد از فرصتی که ناشی از بی‌‌ثباتی در بازارهای جهانی انرژی است استفاده کرده و خواسته‌های خود را در مذاکرات هسته‌ای مطرح کند. ایران به دلیل داشتن ذخایر آماده صادرات، می‌تواند در صورت لغو تحریمها نفت خام ذخیره‌‌‌سازی‌ شده خود را به‌ سرعت آزاد کرده و معادلات بازار را کاملا تغییر دهد.