شروط متقابل ترکیه و سوریه برای مذاکره؛ از واقع‌بینی تا توجیه‌سازی

در نتیجه بیش از یک دهه دشمنی تمام عیار، وجود موضوعات فراوان و به غایت اختلافی و منافع کاملاً متعارض، برداشتن گام‌های محتاطانه و محکم اولیه برای ورود به مذاکره از سوی دو طرف امری طبیعی و واقع‌بینانه است و نمی‌توان انتظار داشت که بدون برنامه‌ای منسجم برای حل این پیچیدگی‌ها دو طرف قدم در وادی گفتگوها بنهند. به همین دلیل از روز گذشته مقامات و چهره‌های سیاسی از دو طرف در مواضعی غیررسمی و رسانه‌ای دم از شروط متعدد خود برای آمدن به پای مذاکره زده‌اند. شرط وشروط‌‌هایی که می‌تواند نشاندهنده جدیت آغاز مذاکرات در آینده نزدیک و نوید پایان کامل بحران سوریه و بازگشت ثبات به این کشور باشد.

علی رغم استقبال کلی دولت دمشق از تمایل رهبران آنکارا به تغییر در رویکردهای خصمانه گذشته اما، سوری‌ها با اعلام شروط خود برای حل اختلافات با ترکیه نشان می‌دهند که مسیر مذاکرات را در خدمت رسیدن به نتیجه مطلوب برای حفظ منافع ملی و توافقی پایدار با ترک‌ها می‌بینند و مذاکراتی که هدفی به غیر از پایان مسالمت‌آمیز بحران داشته باشد را رد می‌کنند.

طبق گزارش رسانه‌ها شرط نخست سوریه تسلط دوباره دمشق بر استان ادلب است و شرط دوم نیز بر این نکته تاکید دارد که گذرگاه «باب الهوی» و  گمرک‌های گذرگاه مرزی «کِسِب»  به کنترل دولت سوریه دربیایند و همچنین دمشق بر مسیر تجاری موسوم به «ام۴» به عنوان کمربند ارتباطی دیرالزور- حسکه و حلب-لاذقیه کنترل کامل یابد.

دولت سوریه همچنین خواستار حمایت ترکیه از لغو تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه افراد و شرکت‌های مرتبط با دولت سوریه است.

در واقع با توجه به اینکه دولت با صرف هزینه‌های بسیار و طی مدتی طولانی توانسته است بر شرایط بحرانی کشور مسلط شود و جبهه ترویست‌های داخلی و حامیان منطقه‌ای و بین المللی آنها را در عرصه سیاسی و میدانی ناکام بگذارد، اتخاذ موضع از بالا امری واقع بینانه است. اینکه چرا دولت سوریه در قبال تنش زدایی با کشورهای عربی همانند امارات چنین شروطی را مطرح نکرد به دلیل موقعیت متفاوت ترکیه در حوزه میدانی و حضور اشغالگرانه نظامیان ترک در بخش وسیعی از مناطق شمال سوریه می‌باشد که لازم است از همین ابتدا عدم امکان بقای این نیروها در آینده تحت هر عنوانی همانند منطقه امن، و عدم مماشات با هرگونه بقای تروریست‌ها در ادلب و دیگر مناطق تحت کنترل مزدوران وابسته به ترکیه روشن و شفاف شود. از طرف دیگر تأکید بر همکاری‌های اقتصادی و امنیتی و کسب حمایت‌های ترکیه برای کاهش تحریم‌های غرب نشان از نظر مساعد دمشق برای شروع دوران جدیدی از روابط دو کشور بر مبنای همکاری، صلح، پیشرفت و درک نیازمندی‌های امنیتی متقابل برای حفظ و تقویت این روند می‌باشد.

در طرف مقابل روزنامه ترکیه‌ای "Türkiye Gazetesi" با اشاره به اعلام آمادگی هیئتی از رهبران حزب وطن (از احزاب متحد اردوغان) برای سفر به دمشق و زمینه‌سازی آغاز مذاکرات، از شروط متقابل ترکیه خبر داد. بر این اساس ترکیه خواستار پاکسازی کامل مناطق تحت کنترل یگان‌های کُرد، شاخه سوری حزب کارگران کردستان (پ ک ک)، رفع کامل تهدیدات تروریستی در مرزها، تکمیل اقدامات سیاسی و روند ادغام نظامی میان معارضان و دمشق و همچنین بازگشت امن و اسکان مجدد آوارگان سوری در کشورشان شده است.

طبق نوشته این رسانه، آنکارا همچنین خواستار آن است که حمص، دمشق و حلب مناطق آزمایشی برای بازگشت امن آوارگان سوری در مرحله اول باشند و پس از آن مناطق دیگری به این اقدام اختصاص داده شود.

این روزنامه ترکیه‌ای در ادامه اعلام کرد که "اجرای روند مذاکرات ژنو، تدوین قانون اساسی دموکراتیک و برگزاری انتخابات آزاد از دیگر خواسته‌های مطرح شده توسط طرف ترکیه‌ای" است.

شرط و شروط ترکیه در شرایطی است که آنکارا با به راه انداختن زمزمه‌های تمایل به مذاکره با دمشق عملاً به شکست سیاست‌های گذشته خود در حمایت از براندازی نظام سیاسی سوریه از طریق حمایت از مسلحین و تروریست‌ها اعتراف کرد. در واقع اردوغان به این باور رسیده است که گروه‌های مسلح و شورشی مخالف باق مانده در سوریه، که عمدتاً در ادلب مستقر شده اند، توانی برای تغییر دولت اسد و حتی اعمال فشار سیاسی برای ایجاد تغییرات در قانون اساسی برخوردار نیستند و چه بسا در حوزه نظامی نیز شیرازه این گروه‌ها با فشارهای بیشتر ارتش سوریه و متحدانش از هم بپاشد و میدان تحولات به شکستی تمام‌عیار و بدون دستاورد برای آنکارا تبدیل شود.

با چنین نگرشی از تمایل ترکیه برای آمدن بر پای میز مذاکره مشخص است که شروطی چون برگزاری انتخابات آزاد، که به معنای قبول عدم مشروعیت انتخابات‌ ریاست جمهوری سال گذشته از سوی دمشق می‌باشد که با حضور گسترده مردمی همراه بود، و یا مداخله در بحث‌های حاکمیتی روابط دولت سوریه با کردها، به هیچ عنوان واقعبینانه و پذیرفتنی نیست و تکرار سیاست‌های شکست خورده گذشته می‌باشد. لذا آنچه از این شروط به نظر می‌رسد بیشتر تلاش ترکیه برای حفظ پرستیژ داخلی دولت اردوغان و اطمینان‌بخشی به جبهه شورشیان و تروریست‌ها می‌باشد که در روزهای گذشته با نگرانی از خیانت آنکارا و مشاهده خالی کردن پشت خود توسط اردوغان، به اظهار تمایلات ترکیه برای مذاکره با دولت مخالفت جدی نشان داده‌اند.