سازمان ملل میانجی یا یک طرف جنگ یمن؟

 

بيش از هشت سال از حمله ائتلاف نظامي سعودي و آغاز جنگ عليه يمن مي‌گذرد و در همه اين هشت سال سازمان ملل خود را يك ميانجي بي طرف در این جنگ معرفي كرده است. طي اين هشت سال سازمان ملل به ترتيب «ولد شیخ احمد »، «مارتین‌گریفیتس» و طي يك‌سال گذشته نيز «هانس گراندبرگ» را به عنوان نماینده خود در امور یمن معرفي كرده و در همه اين مدت اين سازمان ادعا داشته مشغول گفت وگو با طرفين جنگ در يمن براي پايان دادن به بحران در اين كشور فقير عربي است. اما تا كنون نه تنها بحران يمن به پايان نرسيده، بلكه ابعاد بحران آن روز به روز بزرگ‌تر و نگران كننده‌تر شده تا آنجا كه سازمان ملل خود اذعان دارد كه «يمن فراموش شده‌ترين بحران انساني جهان است.»
 

اگرچه ترديدي نيست كه متهم نخست بحران در يمن، رهبران رياضند كه جنگ را با دستور آمریکا بر مردم يمن تحميل كرده و اين جنگ را علي رغم آن كه دستاوردي براي آنها نداشته تا كنون ادامه داده‌اند، اما سؤال مهم‌تر آن است كه چرا سازمان ملل تا كنون نتوانسته به ماموريت خود براي پايان دادن به بحران انساني یمن عمل كند؟ در واقع آيا مي توان گفت «ماموريت سازمان ملل در يمن شكست خورده است؟»
 

ميانجي جانبدار

سازمان ملل نشان داده كه در جريان بحران يمن يك ميانجي بي طرف نيست، بلكه اين كشور در واقع به صورت جانبدارانه با حمايت از ائتلاف متجاوز سعودي ادعاي واسطه گري دارد. مشخص است كه وقتي بازيگر ميانجي در يك بحران به سمت يك طرف منازعه گرايش دارد، اين رفتار ناعادلانه نه تنها به حل آن بحران كمكي نمي كند، بلكه دامنه بحران را گسترده‌تر و چالش سازتر خواهد كرد. 
 

مردم يمن و دولت صنعا تا كنون بارها سازمان ملل را به جانبداري از ائتلاف سعودي متهم كرده‌اند و اين جانبداري را در رفتار منفعلانه سازمان ملل در جريان نقض آتش بس در برابر سعودي‌ها مي‌توان ديد. در حالي كه يمن سومين دور آتش بس خود را مي گذارند و قرار است اين آتش بس تا اوايل پائيز ادامه داشته باشد، اما در اين مدت سعودي‌ها بارها مانع از رسيدن كشتي‌هاي نفتي و امدادرساني به مردم تحت محاصره يمن شده‌اند. جمعه شب، «عصام متوکل»، سخنگوی شرکت نفت یمن در صنعا درباره كارشكني سعودي‌ها به جزئیات مهمي از پايمال كردن تعهدات آتش بس اشاره كرد و گفت: «براساس آتش بس قرار بود ۵۴ نفتکش به بنادر یمن وارد شوند، اما از آغاز آتش بس تاکنون تنها ۳۳ مورد وارد یمن شده است. ائتلاف متجاوز عربی سه نفتکش را توقیف کرده که همگی مجوز سازمان ملل را دارند، اما فرستاده سازمان ملل و خود این سازمان اقدامي برای فشار بر ائتلاف عربی جهت ورود نفتکش‌ها انجام نداده‌اند.» وی گفت: «هیچ کدام از نفتکش‌ها آن‌طور که فرستاده سازمان ملل ادعا می‌کند به آسانی وارد یمن نشده‌اند.» متوکل از سازمان ملل انتقاد کرد و گفت که این سازمان تنها برای جمع‌آوری کمک‌های مالی به اسم ملت یمن اقدام می‌کند درحالی که برای لغو محاصره یمن کاری نمی‌کند. توقيف اين نفتكش‌ها در حالي صورت گرفته كه سازمان ملل خود اقدام به صدور مجوز براي اعزام آنها كرده است، اما ائتلاف سعودي با رفتار غيرقانوني خود به راحتي از رسيدن بسياري از اين كمك‌ها جلوگيري مي كند و مسئله مهم‌تر آنجاست كه سازمان ملل نيز واكنشي در برابر اين گونه اقدامات رهبران رياض ندارد.
 

طي حدود شش ماه گذشته نيز كه سازمان ملل ادعاي برقراري آتش بس كرده، ائتلاف سعودي‌ها بارها اين آتش‌بس را نقض كرده؛ اما در اين مدت هيچ‌گاه سازمان ملل پروازهاي نظامي، بمباران‌ها و حتي ادامه محاصره هوايي و دريايي عليه مردم يمن را علي رغم تعهدات سعودي‌ها محكوم نكرده و به نظر مي رسد كه همه تمركز و فشار سازمان ملل براي ادامه آتش بس روي طرف يمني است و نه سعودي! گويا سازمان ملل دست رياض را در شرايط آتش بس بازگذاشته تا هر آنچه مي خواهد در يمن انجام دهد، بي‌آن كه به حساب كشيده شود!
 

پيشينه جانبداري سازمان ملل از سعودي

البته جانبداري سازمان ملل از عربستان سعودي فقط محدود به همين آتش بس اخير نيست، بلكه گاه اين جانبداري‌ها تا آن‌اندازه عيان و شرم آور بوده است، كه حتي صداي ناظران بين المللي را هم درآورده است. سازمان ملل در 14 خرداد 1395 در گزارش خود ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی را مسئول ۶۰ درصد از کشتار کودکان یمن اعلام كرد و اين آمار را به صورت رسمي با ذكر جزئيات منتشر كرد، اما چند روز پس از انتشار این گزارش سخنگوی این سازمان در 17 خرداد همان سال اعلام کرد که نام عربستان از این فهرست حذف شده تا بررسی‌های بیشتری درباره آن انجام شود. به دنبال این رخداد، سازمان دیدبان حقوق بشر با انتقاد شدید از بان كی مون، دبیرکل وقت سازمان متحد، وی را به «تقلب سیاسی» متهم کرد و گفت که او در پی اعتراضات عربستان سعودی، مواضع خود را تغيير داده است.
 

در گزارش اوليه سازمان ملل متحد آمده بود که در جریان حملات ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی در یمن طي يك‌سال ۵۱۰ کودک کشته و ۶۶۷ کودک دیگر زخمی شده‌اند، اما نماینده عربستان سعودی در سازمان ملل متحد این آمار را اغراق‌آمیز خواند و تاکید کرده بود که باید نام ائتلاف از فهرست سیاه ناقضان حقوق کودک حذف شود و همين كار را هم دبيركل سازمان ملل انجام داد. 
 

البته اين رفتار شرم آور سازمان ملل تنها محدود به دوره بان كي مون نبود و بعدها در دوره گوترش نيز ادامه يافت، تا آنجا كه در خرداد 1399 نيز آنتونیو گوترش دبیرکل فعلي سازمان ملل ائتلاف سعودی را سال‌ها پس از آنکه به دلیل کشتار کودکان در یمن به فهرست سیاه افزوده شده بود، از این فهرست خارج کرد. تا به امروز نيز با وجود جنايات ضدانساني در يمن، اما همچنان هيچ حسابرسي از سعودي‌ها براي پاسخگو كردن آنها به‌دليل جنگ در يمن صورت نگرفته و به نظر هم نمي رسد كه چنين اراده اي در سازمان ملل وجود داشته باشد. 
 

شايد يكي از مهم‌ترين دلايل سكوت جانبدارانه سازمان ملل در برابر عربستان به وابستگي مالي اين سازمان بين‌المللي به كمك‌هاي رياض مرتبط باشد. علاوه‌بر حق عضويت سالانه‌اي كه عربستان سعودي به سازمان ملل مي‌پردازد، اين كشور همچنين به بهانه‌هاي مختلفي كمك‌هاي مالي دست و دلبازانه‌اي را روانه سازمان ملل مي‌كند. در آگوست 2014، بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد از 100 میلیون دلار هديه پادشاهی عربستان سعودی رونمايي كرد كه تحت عنوان مبارزه با تروریسم به اين سازمان اهدا شده بود. اين كمك‌ها به مناسبت‌ها و بهانه‌هاي مختلف همواره از سوي سعودي‌ها به سازمان ملل پرداخت شده و از جمله در سپتامبر 2019 «مارک لوکاک»، مسئول کمک‌های سازمان ملل متحد اعلام كرد كه رياض 500 میلیون دلار به سازمان ملل كمك مي كند. اگرچه حجم كمك‌هاي عربستان به سازمان ملل محدود به همين دو مورد نيست، اما ترديدي نيست كه اين كمك‌هاي مالي نقش بسيار زيادي در رويكرد جانبدارانه سازمان ملل در قبال جنايات عربستان در يمن دارد و نوعي «حق سكوت» پرداختي عربستان به سازمان ملل به شمار مي رود.
 

شكست ماموريت سازمان ملل

ادامه بحران انساني در يمن بارزترين نشانه شكست ماموريت سازمان ملل در منازعه این کشور است كه از همان ابتدا نيز با جانبداري از يك طرف مناقشه انجام شد. ولد شیخ احمد به عنوان اولين نماينده سازمان ملل در امور يمن بيشتر وقت خود را در ابوظبي مي‌گذارند و حجم ملاقات‌هايش با مقامات اماراتي بيش از هركس ديگري در يمن بود؛ تا آنجا كه دولت نجات ملي يمن در صنعا اين فرستاده سازمان ملل را بازيگر امارات متحده عربي توصيف مي‌كرد. مارتین‌گریفیتس و پس از او ‌هانس گراندبرگ به عنوان جانشينان ولد شيخ اما به‌جاي ابوظبي، رياض را انتخاب كردند و در مواضع خود تاكنون به گونه اي رفتار كرده‌اند كه انتقادي متوجه سعودي‌ها نباشد.
 

از سوي ديگر، گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه فرستادگان سازمان ملل در امور يمن نتوانسته‌اند با مردم این کشور ارتباط خوبي برقرار كنند و از همين رو آنها همواره به ناآگاهي از واقعيت‌هاي يمن متهم هستند. گزارشي كه ميدل ايست آي درباره شكست ماموريت سازمان ملل در امور يمن منتشر كرده، بر حيف و ميل شدن كمك‌ها به يمن و عدم ارتباط و شناخت كافي نمايندگان سازمان ملل با مردم يمن اذعان دارد و بر اين نكته تاكيد مي‌كند كه كمك‌هاي ادعايي سازمان ملل بيش از آنكه در امور زيربنايي يمن هزينه شود، در واقع به هدر رفته است. همه این‌ها یعنی، سازمان ملل نه تنها رويكردي جانبدارانه را در موضوع يمن دنبال كرده، بلكه حتي در ماموريت امدادرساني خود نيز شكست خورده و نتوانسته در مدت هشت سال حداقل شرايط را براي كاهش بحران انساني يمن فراهم كند.