چشم‌انداز لرزان توافق آتش‌بس در ادلب

سکوت ترکیه و نگرانی تروریست‌ها از معامله‌گری اردوغان

در جریان دیدار رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در سوچی در ماه می 2017، تصمیم گرفته شد که چهار مناطق کاهش تنش در سوریه ایجاد شود. یکی از این مکان‌ها ادلب بود.

در طول دوران سپری شده از این توافق، آنکارا علی رغم تعهداتش نتوانست میان گروه‌های به اصطلح میانه رو مورد حمایتش و گروه‌های تروریستی مورد پذیرش سازمان ملل همانند هیئت تحریرالشام تفکیک قائل شده و زمینه سرکوب تروریست‌ها را فراهم آورد.

حال که دولت اردوغان به واسطه شکست سیاست‌های گذشته و نیاز به تغییر در رویکرد خود در قبال تحولات سوریه به سمت گشودن باب دیپلماسی و گفتگو با دمشق متمایل شده است، این گروهک های تروریستی که تداوم حیات خود را در خطر می‌بینند با افزایش تنش آفرینی ها به دنبال بر هم زدن فضای گفتگو آنکارا- دمشق هستند. موضوعی که به نظر می‌رسد یکی از اهداف مسکو برای تسریع روند گفتگوهای ترکیه و سوریه از طریق سرکوب تروریست‌های مخالف در ادلب باشد.

علاوه براین شهرهای شمال حماه، که به منطقه چهارم کاهش تنش تعلق دارند، همواره نقطه اصلی سکوی پرتاب هواپیماهای بدون سرنشین تهاجمی توسط تروریست‌ها برای حمله به پایگاه «حمیمیم» ارتش روسیه در حومه لاذقیه بوده است. مسکو برای رهایی از این تهدید و نزدیک‌تر شدن به مناطق مرزی باید به سمت ادلب حرکت کند.

همچنین این واقعیت نیز قابل چشم پوشی نیست که تداوم وضعیت باثبات برای حکرانی نامشروع تروریست‌ها در ادلب عملاً این امکان را در اختیار آنها قرار می‌دهد که برای جلب حمایت غربی‌ها به ارسال جنگجو به اوکراین متوسل شوند. موضوعی که در ماه‌های گذشته بارها از سوی روسیه مطرح شده است. بنابراین تعیین تکلیف ادلب می‌تواند از ارسال ترویست‌های ادلب به اوکراین خودداری کرده و تمرکز بیشتر روسیه بر وضعیت جنگ در اوکراین را موجب شود.

در همین حال، مخالفان سوری مورد حمایت ترکیه و دیگر گروه‌های تروریستی نگران هستند که اردوغان به دلیل درگیر بودن با مشغله انتخابات ریاست جمهوری ترکیه که تابستان سال آینده برگزار می شود، از ادلب به عنوان کارت بازی بر روی میز مذاکره با دمشق استفاده کرده باشد.

یکی از موضوعات اساسی مورد توجه اردوغان از تحولات ادلب و بهطور کلی تغییر رویکرد در سوریه بحث آوارگان است. در توافقنامه "سوچی" که در سپتامبر 2018 امضا شد مقرر گردید که تا ده ها هزار آواره ساکن در نوار مرزی به مناطق خود بازگردانده شوند. اکنون نیز اردوغان در آستانه انتخابات سال آینده و در شرایط بد اقتصادی کشور، به شدت از سوی مخالفان برای تسریع روند بازگشت آوارگان سوری به کشورشان تحت فشار است و از این رو در میان مخالفت مسکو و تهران با انجام عملیات نظامی جدید در سوریه، جلب همکاری دمشق در مورد اسکان آوارگان در نوار مرزهای شمالی ضروری است.

جلب این همکاری چیزی است که دومین عامل تعیین کننده موقعیت آنکارا در ادلب، یعنی «تضعیف کمربند کردها» در مرز شمالی سوریه را به پیش خواهد برد.

با توجه به این شرایط حملات جدید روسیه به ادلب با واکنش جدی از سوی آنکارا مواجه نشده است، که این امر ترویست‌ها را نسبت به حضور ترکیه در آخرین دور گفتگوهای روند آستانه در تهران، بدبین کرده است. 

در همین حال، تروریست‌ها در حال حاضر در جبهه داخلی نیز دوران پرتنشی را سپری می‌کنند. برخی با وجود انتقاد علیه مواضع جدید آنکارا همچنان خود را وفادار به ترکیه می‌دانند اما بخشی نیز روی نقش قطر برای نزدیکی به غرب شرط بندی کرده اند.

با توجه به این تحولات سیاسی، به نظر می‌رسد که توافقات گذشته آتش بس میان ترکیه و روسیه در معرض تغییر و بازنگری‌هایی قرار دارند که می‌تواند چهره بحران ادلب را به طور کلی دگرگون کند.