۰
شنبه ۲۰ خرداد ۱۴۰۲ ساعت ۱۳:۳۶
هنری کیسینجر، وزیر خارجه پیشین امریکا در مصاحبه‌ای با هفته‌نامه آلمانی دی‌تسایت که سوم خرداد منتشر شد، گفت که دعوت اوکراین برای پیوستن به ناتو زمینه‌سازی تحولاتی است که منجر به اقدام نظامی روسیه به کی‌یف شد. کیسینجر گفته است: «فکر نمی‌کنم همه تقصیر‌ها به عهده ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه است» و در عین حال می‌افزاید که از حمله نظامی روسیه به اوکراین حمایت نمی‌کند و حامی «مقاومت اوکراین و غرب» در برابر اقدامات روسیه است. کیسینجر یادآوری کرده که وی در سال۲۰۱۴ درباره دعوت اوکراین برای پیوستن به ناتو «ابراز تردید جدی» کرده و این مسئله سرآغاز مجموعه تحولاتی است که منجر به «عملیات ویژه نظامی» روسیه شد.
نقش مخرب ناتو
اذعان کیسینجر به عنوان یکی از مهم‌ترین استراتژیست‌های امریکایی درباره نقش مهم و در واقع سرنوشت‌ساز غرب در وقوع جنگ اوکراین با دعوت از اوکراین برای پیوستن به ناتو با وجود مخالفت شدید روسیه نشانگر دروغ بزرگ غرب به سرکردگی امریکا درباره تمایلات جنگ‌افروزانه مسکو است. مسئله عضویت اوکراین در ناتو، از دلایل مهم و در واقع زمینه‌ساز جنگ روسیه واوکراین بوده است. موضوع عضویت اوکراین در ناتو از سوی سران اروپایی و امریکایی عضو ناتو از سال ۲۰۰۸ مطرح شده و به این ترتیب انگیزه دوچندانی به سران اوکراین برای پیگیری آن ایجاد کرده بود. سران کشور‌های عضو ناتو در اجلاس بخارست در سال ۲۰۰۸ در راستای سیاست گسترش ناتو به شرق تصمیم خود را برای عضویت اوکراین و گرجستان- دو کشور در حوزه خارج نزدیک روسیه- اعلام کردند.
از آن زمان به بعد این امر به ویژه عضویت اوکراین در ناتو به یکی از مسائل مورد اختلاف و تنش‌زای بین روسیه و ناتو تبدیل شد. از دیدگاه سران غرب‌گرای اوکراین، تحقق عضویت اوکراین در ناتو به معنای گامی مهم در راستای همگرایی اوکراین در بلوک غرب و نیز ایجاد تضمین امنیت کلیدی در مقابل تهدیدات خارجی به ویژه از جانب روسیه بود. کشور‌های غربی از جمله امریکا و اعضای اتحادیه اروپا نیز تا پیش از جنگ اوکراین که از فوریه ۲۰۲۲ آغاز شده، متعهد شده بودند از برنامه اوکراین برای پیوستن به ناتو حمایت کنند. ناتو در سال۲۰۲۰ بر تعهد خود به عضویت اوکراین در این ائتلاف تأکید و اعلام کرد که «ناتو همچنان متعهد به حمایت از اوکراین در پیشبرد اصلاحات و توسعه قابلیت‌هایش است.»
پا روی خط قرمز روسیه
از سوی دیگر روسیه تلاش برای عضویت اوکراین در ناتو را که همواره غربی‌ها مشوق آن بوده‌اند، خط قرمز اصلی امنیتی خود اعلام کرده است. مسکو به شدت با هرگونه حرکت در راستای الحاق اوکراین به ناتو مخالفت کرده و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه هشدار داده است این یک «خط قرمز» برای روسیه خواهد بود. دلایل مشخصی درباره نگرانی‌های روسیه از پیوستن اوکراین به ناتو وجود دارد. روسیه گسترش ناتو به کشور‌های شوروی سابق را تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی خود می‌داند. مسکو نگران است عضویت اوکراین در ناتو نیرو‌های نظامی این ائتلاف را به مرز‌های روسیه نزدیک کند و خطر درگیری را افزایش دهد. علاوه بر این، روسیه اوکراین را بخشی از حوزه نفوذ خود می‌داند و هرگونه تلاش ناتو برای گسترش در این منطقه را تجاوز به منافع ژئوپلتیک خود می‌داند. روسیه همچنین نگران احتمال اقدام ناتو برای ایجاد پایگاه‌های نظامی در اوکراین است؛ اقدامی که مسکو آن را چالشی مستقیم برای خود می‌داند. همچنین اوکراین دارای جمعیت قابل توجهی از مردم روس‌تبار به ویژه در مناطق شرقی کشور است. مسکو تأکید کرده است عضویت در ناتو منجر به تبعیض علیه این جمعیت خواهد شد و ممکن است باعث درگیری شود. در نهایت روسیه گسترش ناتو به اوکراین را اقدامی برای برهم زدن توازن ژئوپلتیکی که در حال حاضر به نفع مسکو است، قلمداد می‌کند. تنش بین روسیه و اوکراین بر سر پیوستن به ناتو به روابط پیچیده بین دو کشور افزوده است. روسیه با اعلام این مسئله به منزله تهدیدی جدی علیه امنیت ملی خود حتی در دسامبر ۲۰۲۱ با ارائه پیشنهاداتی به ناتو و امریکا خواهان توقف این روند و نیز بازگشت نیرو‌های ناتو به مرز‌های سال ۱۹۹۷ یعنی قبل از عضویت کشور‌های اروپای شرقی و مرکزی در این سازمان نظامی شده بود. این در واقع آخرین اولتیماتوم مسکو به غرب بود و با بی‌اعتنایی و حتی موضع تهاجمی ناتو و امریکا، زمینه برای حمله روسیه به اوکراین برای جلوگیری از تحقق سناریو‌های مد نظر غرب در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ فراهم شد.
وضعیت نامعلوم
به رغم وعده‌های متعدد غربی‌ها به اوکراین درباره عضویت در ناتو و حتی تحریک آن در سال‌های اخیر برای برداشتن گام‌های عملی در این زمینه مانند تصریح به لزوم عضویت اوکراین در متمم قانون اساسی این کشور، اما عملاً وحدت نظر و اجماعی در این باره بین اعضای ناتو وجود ندارد. اکنون در شانزدهمین ماه جنگ اوکراین و وارد آمدن خسارات جدی انسانی و مادی به اوکراین و امتناع ناتو از قرار دادن خواسته کی‌یف، یعنی عضویت در ناتو در دستور کار نشست سران ناتو در ویلنیوس پایتخت لیتوانی، مشخص شده که اتکای به وعده‌های امریکا و ناتو و تقابل با روسیه تا چه حد اشتباه بوده است. هر چند اوکراین به شدت خواهان پیوستن به ناتو و اتحادیه اروپاست، اما اعضای این پیمان نظامی درباره پذیرش عضویت این کشور اختلافات زیادی با یکدیگر دارند. امریکا خواهان حمایت نظامی و مالی و ارائه کمک‌های بشردوستانه به اوکراین است تا بتواند روسیه را عقب براند. واشنگتن معتقد است این مسئله باید در اولویت اجلاس سران ناتو در ویلنیوس لیتوانی قرار گیرد و صحبت از عضویت اوکراین در ناتو موجب دور شدن تمرکز کشور‌ها از هدف مقابله با روسیه می‌شود.
واشنگتن همچنین نگران است که تعمیق روابط با اوکراین باعث دامن زدن به روایت ولادیمیر پوتین درباره تقابل روسیه و ناتو شده و تنش‌ها با مسکو از جمله در زمینه تسلیحات هسته‌ای را شدت بخشد. این در حالی است که برخی اعضای ناتو که موضع تندی نسبت به روسیه دارند مانند لهستان و کشور‌های حوزه بالتیک، خواهان تعمیق روابط با کی‌یف و اظهارات روشن‌تر درباره عضویت آتی اوکراین در ناتو هستند. اما امریکا، آلمان و مجارستان با این تلاش‌ها مخالفند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین هشدار داده است تنها در صورتی در اجلاس ماه ژوئیه ۲۰۲۳ سران ناتو در لیتوانی شرکت خواهد کرد که راهکار‌های ملموسی درباره عضویت کی‌یف در ناتو ارائه شود.
دولت غرب‌گرای اوکراین پس از آغاز جنگ اوکراین خواستار تسریع در عضویت این کشور در ناتو و اتحادیه اروپا شده است. زلنسکی در سپتامبر ۲۰۲۳ بعد از آنکه روسیه چهار استان اوکراین را به قلمرو خود منضم کرد، درخواست عضویت سریع کشورش در ناتو را اعلام کرد. «دیمیترو کولبا» وزیر امور خارجه اوکراین نیز در مقاله‌ای که در آوریل ۲۰۲۳ در نشریه «فارن‌افرز» منتشر شد، نوشت: «زمان آن فرا رسیده است که ناتو دست از بهانه‌تراشی بردارد و روند الحاق نهایی اوکراین به ناتو را آغاز کند. آنچه ما نیاز داریم بیانیه مکتوب واضحی از سوی متحدان ناتو برای مشخص کردن مسیر الحاق است.»
مخالفت‌های جدید
متحدان ناتو درخواست زلنسکی را نپذیرفته‌اند. کارشناسان می‌گویند کشور‌های غربی نگران هستند انجام چنین اقدامی ناتو را به درگیر شدن به جنگ فعال با روسیه نزدیک خواهد کرد. آلمان اصلی‌ترین مخالف عضویت اوکراین در ناتو است، زیرا برلین معتقد است کشوری که درگیر یک جنگ تمام‌عیار با یک قدرت هسته‌ای یعنی روسیه شده، نامزد مناسبی برای عضویت در ناتو نیست. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز روز سوم خرداد تأکید کرد اوکراین تا زمانی که جنگ علیه روسیه ادامه دارد نمی‌تواند به این ائتلاف نظامی ملحق شود. او در مراسمی که توسط «صندوق آلمانی مارشال ایالات متحده» در بروکسل برگزار شد، گفت: «پیوستن اوکراین به ناتو در بحبوحه جنگ در دستور کار نیست. مسئله این است که وقتی جنگ تمام شود، چه اتفاقی می‌افتد.»
نشست آتی سران ناتو در ویلنیوس پایتخت لیتوانی در۲۰ و ۲۱تیر (۱۱ و ۱۲ ژوئیه) برگزار خواهد شد و انتظار می‌رود سران کشور‌های عضو این سازمان نظامی در حالی که با ارائه کمک‌های بیشتر به اوکراین موافقت می‌کنند، اما اوکراین را نامزد عضویت در ناتو نخواهند کرد، با این حال اوکراین و برخی از نزدیک‌ترین متحدان این کشور در شرق اروپا بر ناتو فشار می‌آورند، حداقل گام‌های ملموسی برای نزدیک‌تر کردن اوکراین به عضویت در نشست سران در لیتوانی بردارد.
نقش مخرب ناتو
اذعان کیسینجر به عنوان یکی از مهم‌ترین استراتژیست‌های امریکایی درباره نقش مهم و در واقع سرنوشت‌ساز غرب در وقوع جنگ اوکراین با دعوت از اوکراین برای پیوستن به ناتو با وجود مخالفت شدید روسیه نشانگر دروغ بزرگ غرب به سرکردگی امریکا درباره تمایلات جنگ‌افروزانه مسکو است. مسئله عضویت اوکراین در ناتو، از دلایل مهم و در واقع زمینه‌ساز جنگ روسیه واوکراین بوده است. موضوع عضویت اوکراین در ناتو از سوی سران اروپایی و امریکایی عضو ناتو از سال ۲۰۰۸ مطرح شده و به این ترتیب انگیزه دوچندانی به سران اوکراین برای پیگیری آن ایجاد کرده بود. سران کشور‌های عضو ناتو در اجلاس بخارست در سال ۲۰۰۸ در راستای سیاست گسترش ناتو به شرق تصمیم خود را برای عضویت اوکراین و گرجستان- دو کشور در حوزه خارج نزدیک روسیه- اعلام کردند.
از آن زمان به بعد این امر به ویژه عضویت اوکراین در ناتو به یکی از مسائل مورد اختلاف و تنش‌زای بین روسیه و ناتو تبدیل شد. از دیدگاه سران غرب‌گرای اوکراین، تحقق عضویت اوکراین در ناتو به معنای گامی مهم در راستای همگرایی اوکراین در بلوک غرب و نیز ایجاد تضمین امنیت کلیدی در مقابل تهدیدات خارجی به ویژه از جانب روسیه بود. کشور‌های غربی از جمله امریکا و اعضای اتحادیه اروپا نیز تا پیش از جنگ اوکراین که از فوریه ۲۰۲۲ آغاز شده، متعهد شده بودند از برنامه اوکراین برای پیوستن به ناتو حمایت کنند. ناتو در سال۲۰۲۰ بر تعهد خود به عضویت اوکراین در این ائتلاف تأکید و اعلام کرد که «ناتو همچنان متعهد به حمایت از اوکراین در پیشبرد اصلاحات و توسعه قابلیت‌هایش است.»
پا روی خط قرمز روسیه
از سوی دیگر روسیه تلاش برای عضویت اوکراین در ناتو را که همواره غربی‌ها مشوق آن بوده‌اند، خط قرمز اصلی امنیتی خود اعلام کرده است. مسکو به شدت با هرگونه حرکت در راستای الحاق اوکراین به ناتو مخالفت کرده و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه هشدار داده است این یک «خط قرمز» برای روسیه خواهد بود. دلایل مشخصی درباره نگرانی‌های روسیه از پیوستن اوکراین به ناتو وجود دارد. روسیه گسترش ناتو به کشور‌های شوروی سابق را تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی خود می‌داند. مسکو نگران است عضویت اوکراین در ناتو نیرو‌های نظامی این ائتلاف را به مرز‌های روسیه نزدیک کند و خطر درگیری را افزایش دهد. علاوه بر این، روسیه اوکراین را بخشی از حوزه نفوذ خود می‌داند و هرگونه تلاش ناتو برای گسترش در این منطقه را تجاوز به منافع ژئوپلتیک خود می‌داند. روسیه همچنین نگران احتمال اقدام ناتو برای ایجاد پایگاه‌های نظامی در اوکراین است؛ اقدامی که مسکو آن را چالشی مستقیم برای خود می‌داند. همچنین اوکراین دارای جمعیت قابل توجهی از مردم روس‌تبار به ویژه در مناطق شرقی کشور است. مسکو تأکید کرده است عضویت در ناتو منجر به تبعیض علیه این جمعیت خواهد شد و ممکن است باعث درگیری شود. در نهایت روسیه گسترش ناتو به اوکراین را اقدامی برای برهم زدن توازن ژئوپلتیکی که در حال حاضر به نفع مسکو است، قلمداد می‌کند. تنش بین روسیه و اوکراین بر سر پیوستن به ناتو به روابط پیچیده بین دو کشور افزوده است. روسیه با اعلام این مسئله به منزله تهدیدی جدی علیه امنیت ملی خود حتی در دسامبر ۲۰۲۱ با ارائه پیشنهاداتی به ناتو و امریکا خواهان توقف این روند و نیز بازگشت نیرو‌های ناتو به مرز‌های سال ۱۹۹۷ یعنی قبل از عضویت کشور‌های اروپای شرقی و مرکزی در این سازمان نظامی شده بود. این در واقع آخرین اولتیماتوم مسکو به غرب بود و با بی‌اعتنایی و حتی موضع تهاجمی ناتو و امریکا، زمینه برای حمله روسیه به اوکراین برای جلوگیری از تحقق سناریو‌های مد نظر غرب در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ فراهم شد.
وضعیت نامعلوم
به رغم وعده‌های متعدد غربی‌ها به اوکراین درباره عضویت در ناتو و حتی تحریک آن در سال‌های اخیر برای برداشتن گام‌های عملی در این زمینه مانند تصریح به لزوم عضویت اوکراین در متمم قانون اساسی این کشور، اما عملاً وحدت نظر و اجماعی در این باره بین اعضای ناتو وجود ندارد. اکنون در شانزدهمین ماه جنگ اوکراین و وارد آمدن خسارات جدی انسانی و مادی به اوکراین و امتناع ناتو از قرار دادن خواسته کی‌یف، یعنی عضویت در ناتو در دستور کار نشست سران ناتو در ویلنیوس پایتخت لیتوانی، مشخص شده که اتکای به وعده‌های امریکا و ناتو و تقابل با روسیه تا چه حد اشتباه بوده است. هر چند اوکراین به شدت خواهان پیوستن به ناتو و اتحادیه اروپاست، اما اعضای این پیمان نظامی درباره پذیرش عضویت این کشور اختلافات زیادی با یکدیگر دارند. امریکا خواهان حمایت نظامی و مالی و ارائه کمک‌های بشردوستانه به اوکراین است تا بتواند روسیه را عقب براند. واشنگتن معتقد است این مسئله باید در اولویت اجلاس سران ناتو در ویلنیوس لیتوانی قرار گیرد و صحبت از عضویت اوکراین در ناتو موجب دور شدن تمرکز کشور‌ها از هدف مقابله با روسیه می‌شود.
واشنگتن همچنین نگران است که تعمیق روابط با اوکراین باعث دامن زدن به روایت ولادیمیر پوتین درباره تقابل روسیه و ناتو شده و تنش‌ها با مسکو از جمله در زمینه تسلیحات هسته‌ای را شدت بخشد. این در حالی است که برخی اعضای ناتو که موضع تندی نسبت به روسیه دارند مانند لهستان و کشور‌های حوزه بالتیک، خواهان تعمیق روابط با کی‌یف و اظهارات روشن‌تر درباره عضویت آتی اوکراین در ناتو هستند. اما امریکا، آلمان و مجارستان با این تلاش‌ها مخالفند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین هشدار داده است تنها در صورتی در اجلاس ماه ژوئیه ۲۰۲۳ سران ناتو در لیتوانی شرکت خواهد کرد که راهکار‌های ملموسی درباره عضویت کی‌یف در ناتو ارائه شود.
دولت غرب‌گرای اوکراین پس از آغاز جنگ اوکراین خواستار تسریع در عضویت این کشور در ناتو و اتحادیه اروپا شده است. زلنسکی در سپتامبر ۲۰۲۳ بعد از آنکه روسیه چهار استان اوکراین را به قلمرو خود منضم کرد، درخواست عضویت سریع کشورش در ناتو را اعلام کرد. «دیمیترو کولبا» وزیر امور خارجه اوکراین نیز در مقاله‌ای که در آوریل ۲۰۲۳ در نشریه «فارن‌افرز» منتشر شد، نوشت: «زمان آن فرا رسیده است که ناتو دست از بهانه‌تراشی بردارد و روند الحاق نهایی اوکراین به ناتو را آغاز کند. آنچه ما نیاز داریم بیانیه مکتوب واضحی از سوی متحدان ناتو برای مشخص کردن مسیر الحاق است.»
مخالفت‌های جدید
متحدان ناتو درخواست زلنسکی را نپذیرفته‌اند. کارشناسان می‌گویند کشور‌های غربی نگران هستند انجام چنین اقدامی ناتو را به درگیر شدن به جنگ فعال با روسیه نزدیک خواهد کرد. آلمان اصلی‌ترین مخالف عضویت اوکراین در ناتو است، زیرا برلین معتقد است کشوری که درگیر یک جنگ تمام‌عیار با یک قدرت هسته‌ای یعنی روسیه شده، نامزد مناسبی برای عضویت در ناتو نیست. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز روز سوم خرداد تأکید کرد اوکراین تا زمانی که جنگ علیه روسیه ادامه دارد نمی‌تواند به این ائتلاف نظامی ملحق شود. او در مراسمی که توسط «صندوق آلمانی مارشال ایالات متحده» در بروکسل برگزار شد، گفت: «پیوستن اوکراین به ناتو در بحبوحه جنگ در دستور کار نیست. مسئله این است که وقتی جنگ تمام شود، چه اتفاقی می‌افتد.»
نشست آتی سران ناتو در ویلنیوس پایتخت لیتوانی در۲۰ و ۲۱تیر (۱۱ و ۱۲ ژوئیه) برگزار خواهد شد و انتظار می‌رود سران کشور‌های عضو این سازمان نظامی در حالی که با ارائه کمک‌های بیشتر به اوکراین موافقت می‌کنند، اما اوکراین را نامزد عضویت در ناتو نخواهند کرد، با این حال اوکراین و برخی از نزدیک‌ترین متحدان این کشور در شرق اروپا بر ناتو فشار می‌آورند، حداقل گام‌های ملموسی برای نزدیک‌تر کردن اوکراین به عضویت در نشست سران در لیتوانی بردارد.
دکتر سیدرضا میرطاهر
کد مطلب : ۱۰۶۳۰۵۷
منتخب
۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۸ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
