نویسنده: رضا سادات
اگرچه دولت آمريكا و شخص اوباما در تلاش هستند طرف اسرائيلي را متقاعد كنند كه حد مشخصي براي شهركسازي معين كند ولي پافشاري بنيامين نتانياهو، نخستوزير رژيمصهيونيستي بر ادامه شهركسازي در عمل مسير صلح را مسدود كرده است.
نشست سهجانبه باراك اوباما، رئيسجمهور ايالاتمتحده به همراه محمود عباس، رئيس تشكيلات خودگردان فلسطيني و بنيامين نتانياهو، نخستوزير رژيمصهيونيستي در حالي چهارشنبه گذشته در آستانه آغاز به كار شصت و چهارمين مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك برگزار شد كه در عمل هيچ دستاوردي به همراه نياورد.
اگرچه دستگاه ديپلماسي آمريكا قبل از برگزاري نشست سهجانبه نيويورك سعي داشت آن را گامي بلند به سوي احياي روند صلح خاورميانه به تصوير بكشد اما آنچه در عمل اتفاق افتاد جز نمايشي توخالي نبود.
عباس كه پيشتر اعلام كرده بود قبل از توقف شهركسازي حاضر به بازگشت به ميز مذاكره نيست، حرفهاي سابقش را تكرار كرد و نتانياهو همچون گذشته تاكيد كرد تلآويو از برنامه خود براي ساخت شهركهاي صهيونيستنشين جديد در كرانهباختري و مناطق شرقي بيتالمقدس دست نخواهد كشيد. نشست سهجانبه نيويورك تنها از يك بابت با همه نشستهايي كه طي نيمقرن گذشته براي حل و فصل مناقشه خاورميانه برگزار شده بود، فرق داشت. اوباما با لحني شمرده اما محكم اعلام كرد واشنگتن پايان مناقشه رژيمصهيونيستي فلسطينيها را در راستاي منافع ملي آمريكا ميپندارد. اين بدان معناست كه اگر آمريكا بر پيگيري اين سياست پافشاري كند ديگر كارشكنيهاي تلآويو را تحمل نخواهد كرد.
اسرائيليها ميگويند مخالفتي با خروج از كرانهباختري ندارند ليكن از سوءمديريت حاكميت خودگردان و ناتواني عباس در تامين نظم و امنيت در قلمرو اين حاكميت نگرانند.
به ادعاي آنها اگرچه تشكيل كشور مستقل فلسطين با استقبال جامعه بينالمللي مواجه خواهد شد ولي چنانچه همه پيشنيازهاي تشكيل كشور فلسطين فراهم نيايد اين كشور خيلي زود دچار فروپاشي خواهد شد.
اوباما كه در تلاش است وجهه مخدوش آمريكا نزد جهانيان بهويژه در كشورهاي عربي اسلامي را بهبود بخشد اين پروژه را با نطق 4 ژوئن (13 تير) خود كليد زد. او كه عميقا اعتقاد دارد حل و فصل مشكل اسرائيل فلسطينيها، مهار تروريسم در عراق، پرونده هستهاي ايران و سركوب القاعده و طالبان در افغانستان نيازمند آرام شدن اوضاع منطقه و ايجاد حس مشاركت در سطح منطقه است برنامهاي كلان را در اين بخش تدوين كرده است.
تلاش براي عاديسازي روابط با سوريه و ترغيب كشورهاي عرب به عبور از اختلافاتشان با دمشق يكي از سرفصلهاي اين پروژه است كه با فراهم آوردن زمينه اعمال فشار بر حزبالله لبنان و جنبش حماس در غزه به دنبال حذف موانع پيشروي روند سازش است.
مشكل اينجاست كه اوباما نميتواند صهيونيستها را به دست كشيدن از مخالفتشان به تعليق شهركسازيها وادارد. هيلاري كلينتون، وزير امور خارجه و جورج ميچل، فرستاده ويژه آمريكا به خاورميانه و سفرهاي پياپي به پايتختهاي عربي تقريبا اعراب را متقاعد كردهاند كه براي احياي روند سازش با دادن امتيازاتي چون عاديسازي روابط با تلآويو، صدور مجوز عبور هواپيماهاي اسرائيلي از حريم هواييشان و به رسميت شناختن رژيمصهيونيستي موافقت كنند اما پيششرط اجرايي شدن اين توافقات تعليق شهركسازيهاست.
اوباما در نيويورك اعلام كرد واشنگتن پايان مناقشه رژيمصهيونيستي فلسطينيها را در راستاي منافع ملي آمريكا ميپنداردبراي 2 دهه تلاش روسايجمهور پيشين ايالاتمتحده براي برقراري صلح در خاورميانه به اوباما آموخته بين اشغالگري اسرائيل و ناكامي حاكميت خودگردان در برقراري امنيت در مرزهاي كرانهباختري و نوارغزه رابطه مستقيمي وجود ندارد و حتي شايد اين ناكامي را بتوان نتيجه اشغالگري دانست.
حاكميت خودگردان نميتواند مانع حملات رزمندگان فلسطيني به سرزمينهاي اشغالي شود چون از يكسو اين گونه اقدامات واكنش مشروع به سركوب و اشغالگري است و از دگرسو حاكميت خودگردان فاقد ابزارهاي حاكميتي لازم براي برقراري امنيت است.
بخش اعظم صهيونيستها از جمله خود نتانياهو به اين واقعيت اذعان دارند كه تشكيل كشور مستقل فلسطين كوتاهترين مسير به سمت برقراري صلح و ثبات در منطقه است.
حل و فصل منازعه خاورميانه در عين سادگي به كلافي سردرگم ميماند. فلسطينيها خواستار عقبنشيني اسرائيل به مرزهاي قبل از جنگ 1967، تضمين عربي ماندن بيتالمقدس و به رسميت شناخته شدن حق بازگشت آوارگان فلسطيني هستند در صورتي كه صهيونيستها خواستار حركت در جهت تشكيل كشور مستقل فلسطين قبل از حل اين اختلافات هستند.
پيشنهادات اخير سلام فياض، نخستوزير حاكميت خودگردان دال بر ايجاد نهادهاي سياسي، افزايش شفافيت مالي و توسعه اقتصادي در واقع حركتي از پايين به سمت بالا براي سرعت بخشيدن به روند تشكيل كشور مستقل فلسطين است و ميتواند دستمايه پيشرفت مذاكرات صلح باشد.
اگرچه نشست سهجانبه نيويورك در عمل هيچ دستاوردي نداشت ليكن خبري كه مقارن با برگزاري اين نشست در روزنامه واشنگتنتايمز منتشر شد و از احتمال موافقت نتانياهو با تعليق 6 تا 9 ماهه شهركسازي در قبال كسب پارهاي امتيازات از اعراب حكايت داشت گواهي بر زدوبندهاي پشت پرده است.
برخلاف آنچه در ظاهر به نظر ميرسد نتانياهو تنها رهبر رژيمصهيونيستي طي دهههاي اخير است كه ميتواند جناحهاي سياسي اين رژيم را به پذيرش طرح صلحي كه تشكيل كشور مستقل فلسطين يكي از اركانش باشد، ترغيب كند.
آنچه در اين ميان به ظاهر به فراموشي سپرده شده اختلافات داخلي فلسطينيهاست كه البته مصر به نيابت از آمريكا همه توان خود را به كار گرفته تا آن را از ميان بردارد. اگر مقاومت فلسطيني به دولت وحدت ملي بپيوندد و فلسطينيها بر سر تشكيل فلسطين مستقل به اتفاق نظر دست پيدا كنند شايد راه براي تحقق صلح خيلي زودتر از آنچه به نظر ميرسد، هموار شود.