وحدت جهان اسلام در اندیشه امام خمینی (ره)

امام خمینی در طول فعالیت های اجتماعی و سیاسی خود ، چه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و چه بعد از آن ، همواره براین موضوع تاکید داشت و راهکارهای عملی تحقق این پدیدهء آرمانی را به مسلمانان گوشزد می کرد . ایشان برای تحقق وحدت و همیاری درجهان اسلام ، روی دو محور عمده تاکید داشت. یکی حرکت فکری و فرهنگی و دیگری حرکت سیاسی و عملی .

بر اساس تفکر و اندیشه امام خمینی (ره)،ایجاد تحول در جوامع اسلامی و رهانیدن آنها از تفرقه ، موضوعی نیست که بدون پایه ریزی یک برنامه سراسری و ریشه دار فکری امکان پذیر باشد. زیرا وضعیت کنونی جهان اسلام ، معلول عوامل گوناگونی مانند انحطاط فکری و فرهنگی مسلمین و سلطه قدرت های استعماری و رژیم های استبدادی بر آن است.
رهایی از این وضعیت، نیازمند بسیج همه جانبه ملت ها و دولت های اسلامی تحت یک استراتژیِ مشخص است . بنابراین جهان اسلام به عنوان یک مجموعه واحد که دارای سوابق تاریخی ، فرهنگی و سیاسی مشترک است ، باید بازگشت به اصالت تاریخی و فرهنگی را سرلوحه حرکت خود قرار دهد و مولفه های هویت دینی را به خوبی شناسایی کند.
به همین دلیل امام خمینی (ره) در اهمیت توجه و بازگشت به فرهنگ اصیل اسلام می فرماید:
" ما ( مسلمانان ) خودمان فرهنگ غنی داریم . مسلمانان باید خودشان را پیدا کنند. یعنی بفهمند که دارای یک فرهنگ هستند ... بزرگترین وابستگی ملت های مستضعف به ابرقدرت ها ، وابستگی فکری و درونی است که سایر وابستگی ها از آن سرچشمه می گیرد. برای بدست آوردن استقلال فکری ، مفاخر فرهنگی خود را در یابید. "
امام خمینی (ره ) بر تاثیر مطلوب نظام فکری اسلام درایجاد باورها و ارزش های مشترک میان مسلمانان تاکید دارد واین مسئله را درایجاد همگرایی و وحدت بسیار موثر می داند. در اندیشه امام خمینی (ره ) اسلام ، یک مجموعه فکری و عملی جامع است که درماهیت خود از غنای کامل برخوردار است و در ارتباط با زندگی انسان برنامه های همه جانبه دارد.
اسلام به دلیل جامعیت و بهره مند بودن از زمینه های عمیق اعتقادی در درون جوامع مسلمان ، ظرفیتهای قابل توجهی دارد که اگر به درستی از آنها استفاده شود ، مجد و عظمت جهان اسلام را به مسلمین برمی گرداند. به عقیده امام خمینی ، اسلام حرکت آفرین و پویا ، می تواند مرزهای جغرافیایی ، علایق ملی و منافع فردی را کنار زده و بدون تعلق به رنگ و نژاد ، همه مسلمانان را در مرکزی واحد گرد آورد.
راهبردهای عملی امام خمینی (ره ) برای تحقق وحدت ، مبتنی بر نگرش ایشان به عوامل تفرقه در جهان اسلام است . امام خمینی یکی از مهم ترین عوامل تفرقه درجهان اسلام را عامل خارجی می داند و معتقد است که این عامل با استفاده از ابزارهای داخلی خود ، به تخریب وحدت در جوامع اسلامی مشغول است. ایشان هدف عوامل خارجی را سلطه بر جوامع مسلمین وغارت ذخایر آنها می داند و دراین باره می گوید: " آنهایی که می خواهند از بلاد مسلمین بهره گیری کنند.
آنهایی که می خواهند ذخایر مسلمین را ببرند و دولت های اسلامی را زیر یوغ خودشان قرار دهند ، کوشش می کنند که بین مسلمین تفرقه ایجاد کنند. آنها گاهی به اسم شیعه و سنی اختلاف ایجاد می کنند. "

امام خمینی (ره) در سخنی دیگر مسلمانان را به شدت از افتادن در دام اختلافات مذهبی که ابزار اصلی دشمنان برای ایجاد تفرقه میان آنهاست ، منع می کند و می فرماید : " طرح اختلاف بین مذاهب اسلامی ، از جنایاتی است که به دست قدرتمندانی که از اختلاف بین مسلمانان سود می برند ، ریخته شده و هر روز برآن دامن می زنند . آنهایی که می خواهند تفرقه بیاندازند ، نه اهل سنت و نه اهل تشیع هستند . آنها کارگردانان دولت های ابرقدرت هستند. "

امام خمینی (ره ) هرگونه تفرقه قومی و مذهبی را که بر همبستگی مسلمانان سایه افکند ، نادرست و خلاف می خواند و درپی آن است که همه را حول محور اسلام و قرآن متحد سازد. ایشان به مشترکات مهم مذاهب اسلامی چون اعتقاد به خداوند ، پیامبر و قرآن اشاره و هشدار می دهد : « اصل این مسئله که یک طرف شیعه و یک طرف سنی ( باشد ) ، از روی جهالت و تبلیغاتی است که بیگانگان کرده اند. امروز روزی است که همه مسلمین باید با هم مجتمع شوند. »
مردم و توده های محروم جوامع همواره جایگاه بسیار بلندی در اندیشه امام خمینی داشتند . از این رو ایشان در تحقق وحدت ، مردم را مخاطب قرار داده و آنها را گام به گام به سمت اتحاد و همگرایی بیشتر سوق می داد .
امام بر اصل محوریت مردم در همگرایی و وحدت ، توجه خاص داشت . از این رو طرح تشکیل حزب مستضعفین به عنوان یک تشکل سیاسی از سوی امام خمینی ارائه گردید تا ملت های مسلمان فعالیت های هدفمند سیاسی خود را از این طریق به انجام برسانند .
امام خمینی در این مورد فرمود : "من امید وارم که یک حزب به اسم حزب مستضعفین در تمام دنیا به وجود بیاید و همه مستضعفین با هم در این حزب شرکت کنند و مشکلاتی که سر راه مستضعفین است را از میان بردارند و در مقابل مستکبرین قیام کنند ....من به ملت های اسلامی توصیه می کنم که از ملت مجاهد ایران الگو بگیرید و حکومتهای جائر خود را در صورتی که به خواست ملتها سر فرود نیاوردند ، سر جای خود بنشانید ...."
امام خمینی (ره ) راه دیگر تحقق بخشیدن به وحدت اسلامی را اقدام سران و روسای ممالک اسلامی می دانست . زیرا سران دولت های اسلامی ، تمام امکانات و اهرم های حقوقی و اجرایی لازم برای تاسیس دولت متحد اسلامی را دراختیار دارند . به گونه ای که اگر این دولت ها به صورت جدی و رسمی وارد عمل شوند ، تحقق وحدت اسلامی چندان دور از دسترس نخواهد بود .
امام خمینی (ره ) معتقد است که دولت های اسلامی ضمن همکاری همه جانبه با یکدیگر باید جبهه ی مشترکی را در مقابل دشمن بوجود آورند. ایشان اعتقاد دارند که منابع عظیم اقتصادی این کشورها می تواند یکی از عوامل مهم قدرت مسلمانان درمقابل ابرقدرتها باشد. بنابراین برهمکاری های اقتصادی به عنوان مقدمه ای برای سایر همکاریها تاکید دارد و می فرماید :
" اگر دولت های اسلامی ، این دولت هایی که همه چیز دارند . دولت هایی که ذخایر زیاد دارند ، اگر با هم متحد شوند ، در سایه اتحاد ، احتیاج به هیچ چیز و هیچ کشوری و هیچ قدرتی ندارند... " اما مشکل اصلی اینجاست که اکثر دولتهای اسلامی در چهارچوب سیاستهای قدرتهای بیگانه عمل می کنند و تمایل جدی به اتحاد امت اسلامی نشان نمی دهند .
از دیدگاه امام خمینی ، یکی از دیگر ابزارهای مهم برای وحدت جهان اسلام ، روشنگری های علما و اندیشمندان این جوامع است .این قشر می تواند با ایجاد بیداری در میان مردم و آگاه کردن آنها از خطرات و مضرات تفرقه درجهان اسلام ، آنها را به سوی انسجام هدایت کنند.
امام خمینی وظیفه علماء و روشنفکران کشورهای اسلامی را در زمینه انسجام اسلامی چنین بیان می کند :
" علماء و دانشمندان سراسر جهان بویژه علماء و متفکران اسلام بزرگ ، یکدل و یک جهت در راه نجات بشریت از سلطه ظالمانه این اقلیت توطئه گر ، بپاخیزند و با بیان و قلم و عدالت خود ، خوف و هراس کاذبی را که بر مظلومان سایه افکنده بزدایند واین کتاب هایی که اخیرا" با دست استعمار از آستین کثیف این بردگان شیطانی منتشر شده و به اختلاف مسلمین دامن می زنند ، نابود کنند و ریشه اختلاف که سرچشمه همه گرفتاری های مظلومان و مستضعفان است را برکنند. "

یکی دیگر از زمینه های مهم تحقق وحدت در جهان اسلام ، از منظر امام خمینی (ره ) توجه به اجتماعات و گردهمایی های مذهبی چون حج ، نماز جمعه و جماعت است .

امام خمینی ، به نقش عمیق این گردهمایی ها در شکل دهی روابط اجتماعی و اندیشه سازی پی برده و به تاثیر برجسته این جماعات درایجاد جنبش های سیاسی تاکید کرده و می فرماید:
" اسلام این گونه اجتماعات را فراهم کرده تا ازآن ها استفاده دینی بشود. عواطف برادری و همکاری افراد تقویت شود. رشد فکری بیشتری پیدا کنند . برای مشکلات سیاسی و اجتماعی خود راه حل هایی بیابند و به دنبال آن به جهاد و کوشش دسته جمعی بپردازند. امروز باید با جدیت این اجتماعات را ترتیب دهیم واز آن برای تبلیغات و تعلیمات استفاده کنیم . به این ترتیب نهضت اعتقادی و سیاسی اسلام وسعت پیدا می کند و اوج می گیرد."
******
امام خمینی (ره ) با دعوت مسلمانان به وحدت ، اهدافی متعالی را در زمینه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی دنبال می کرد. حفظ عزت و استقلال و آزادی مسلمین / برقراری صلح و آرامش / جلوگیری از استعمار واستثمار مسلمانان / بازیابی هویت اسلامی و رهایی از فقر علمی و فرهنگی و کسب استقلال و خودکفایی اقتصادی ، ازجمله اهداف مورد نظر امام خمینی (ره ) بود.

امیدواریم به یاری خداوند این اهداف در آینده ای نه چندان دور در سایه ی بیداری و وحدت هر چه بیشتر مسلمانان ، تحقق پذیرد.