آسیب شناسی بیداری اسلامی و خیزش نهضت‌های کشورهای اسلامی

امروزه بیداری اسلامی به عنوان یک پدیده‌ جهانی مطرح است که در تمام کشورهای اسلامی و ملّت ‌های مسلمان دیده می شود و امت اسلامی با آگاهی از نقشه‌ها و چهره‌ واقعی غرب سرنوشت سیاسی و اقتصادی کشور را با قطع وابستگی از نظام ‌های اقتدارگرای جهانی تعیین می نمایند، تأکید و عمل به قواعد و احکام اسلامی و حضور پرشکوه مردم در عرصه ‌های مختلف دو عامل مهم در ناکامی دسیسه‌ها و برنامه‌ های دشمنان اسلام می باشد.

بیداری اسلامی موج و جنبشی است که موجب خیزش و آگاهی کشورهای اسلامی شده و آنان را به دارایی‌ های معنوی و مادی سرزمین خود آگاه ساخته و زمینه ‌های استقلال از نظام‌ های اقتدارگرای غرب و شرق را فراهم می سازد. بیداری اسلامی پدیده‌ شگرفی است که اگر ادامه یابد، زمینه‌ساز تحقق تمدن اسلامی در بخش گسترده‌ای از جهان است.

مهمترین ویژگی ‌های بیداری اسلامی اشتیاق افکار عمومی و علاقه‌مندی نسل جوان، به احیای و بازسازی عزم و قدرت واقعی اسلام است تا از این طریق چهره‌ واقعی نظام استکباری و دولت های سلطه‌گر را به مردم جهان آشکار سازند. هدف تحقق آرمان‌ها و اهداف اسلامی و تحقق هویت واقعی نظام اسلامی است تا در سایه‌ حکومت دینی، سعادت دنیوی و اخروی مردم تضمین گردد.

آگاهی و بیداری مسلمانان از حوادث سیاسی و اجتماعی حاکم بر کشورهای جهان و رویدادهای بین ‌المللی نوعی جهان ‌بینی و بینش همه‌ جانبه در آنها ایجاد می کند که از برنامه‌ها و دسیسه ‌های نظام سرمایه ‌داری و استکبار جهانی آگاهی یافته و واکنش ‌های صحیح و منطقی نسبت به نقشه ‌های غرب از خود نشان می دهند. حرکات انقلابی مردم در جریان بیداری اسلامی، به محوریت احکام و اصول شریعت اسلامی انجام می گیرد و در نهایت نیز خواهان تحقق و برقراری آموزه‌ها و اهداف دینی در بطن جامعه است.

با توجه به اهمیت و جایگاه پدیده‌ بیداری اسلامی، تحلیل و آسیب ‌شناسی آن نیز مهم به نظر می رسد. با توجه به بیانات و سخنان مقام معظم رهبری در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامی، مسئله‌ آسیب ‌شناسی نهضت‌ های بیداری اسلامی را می توان از پنج منظرِ لزومِ «حفظ مرجعیت پایگاههای دینی»، «ترسیم هدف بلند مدت»، «پرهیز از تجربه تلخ دل خوش کردن به وعده‌ های غرب»، «هوشیاری در قبال توطئه ایجاد درگیری خونین فرقه‌ای، مذهبی و قومی» و «فراموش نکردن موضوع فلسطین بعنوان شاخص اساسی و محک نهضت‌ها»، مورد تحلیل قرار داد. در این مقاله نیز تلاش خواهد شد با رهنمودها و بیانات رهبری به تبیین بیداری اسلامی و آسیب‌شناسی آن پرداخته شود:

حفظ مرجعیت پایگاه‌های دینی و روحانی:

از آنجایی که بیداری اسلامی یک پدیده‌ دینی و اعتقادی می باشد، نقش علما و روحانیون دینی در تحقق و عملی گشتن آن حرف اول را می زند، این روحانیون و مراجع دینی هستند که مردم را از شرایط سیاسی و توطئه ‌های غرب آشنا می سازند و در انقلاب‌ های مردمی و جنبش‌ های اسلامی رهبری را به عهده دارند. در طول تاریخ نیز روحانیون وافری مردم را با احکام و قواعد دینی آگاه نموده و موجب بیداری توده ‌های مردم و مبارزه‌ آنان با اقدامات ضددینی حکومت جور گشته‌اند. رهبر معظم انقلاب علمای دین و مصلحان دینی را به عنوان پیشگامان نهضت مبارزه با استعمار یاد می نمایند:

«اولین مطلب آن است که نخستین امواج بیداری در کشورهای این منطقه که همزمان با آغاز ورود پیشقراول های استعمار آغاز شد، غالباً به وسیله‌‌ علمای دین و مصلحان دینی پدید آمد. نام رهبران و شخصیت های برجسته چون سیدجمال‌‌الدین و محمد عبده و میرزای شیرازی و آخوند خراسانی و محمود الحسن و محمدعلی و شیخ فضل‌‌الله و حاج آقا نورالله و ابوالاعلی مودودی و دهها روحانی معروف بزرگ و مجاهد و متنفذ از کشورهای ایران و مصر و هند و عراق در صفحات تاریخ برای همیشه ثبت و ضبط است.»

در واقع روحانیون و اندیشمندان دینی در طول تاریخ نقش اساسی در بیداری و آگاهی مردم داشته‌اند تا مردم کشورهای اسلامی را با چهره‌ واقعی غرب و نقشه ‌های استعماری آشنا سازند و مانع از وابستگی امت اسلامی به جوامع اروپایی و آمریکایی شوند. در دوران معاصر نیز رهبری نهضت ‌های اسلامی به دست علما و روحانیون دینی می باشد، حضرت امام خمینی (ره) رهبری انقلاب اسلامی ایران را به عهده داشتند و فهرست مصلحان دینی از قشرهای غیرروحانی همچون حسن‌‌البناء و اقبال لاهوری نشانگر آگاهی و بیداری مسلمانان از شرایط سیاسی و اجتماعی جهان است.

داشتن هدف بلند مدت در نهضت:

تعیین هدف و آرمان برای هر فعالیت و اقدامی لازم می باشد. در مسئله‌ مهمی چون نهضت بیداری اسلامی نیز می باید اهداف دینی و اسلامی به وضوح تبیین گردد تا درنظرگیری این اهداف موجب تسریع و تحقق احکام و اصول نهضت شود. البته برای تحقق هدف بلندمدت می بایستی اهداف کوتاه مدت و میان مدت را نیز تنظیم نمود و منتظر تحقق این آرمان‌ها در طولانی مدت شد. در جنبش ‌های بیداری نیز مهمترین هدف ایجاد تمدن درخشان اسلامی و احیای عظمت واقعی اسلام می باشد. مقام معظم رهبری در سخنان خود در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامی ترسیم هدف بلندمدت را یکی از مسائل مهم بیداری اسلامی قلمداد می نمایند:

«لزوم ترسیم هدف بلندمدت برای بیداری اسلامی در کشورهای مسلمان است؛ نقطه‌‌ متعالی و والایی که بیداری ملت‌ها را باید سمت و سو دهد و آنان را به آن نقطه برساند. با شناسایی این نقطه است که می‌توان نقشه‌‌ راه را ترسیم کرد و هدف های میانی و نزدیک را در آن مشخص نمود. این هدف نهایی نمی‌تواند چیزی کمتر از «ایجاد تمدن درخشان اسلامی» باشد. امت اسلامی با همه‌‌ ابعاض خود در قالب ملتها و کشورها، باید به جایگاه تمدّنیِ مطلوب قرآن دست یابد.»

پرهیز از اعتماد به وعده‌های غرب:

یکی از مسائل مهم در نهضت ‌های بیداری اسلامی، عدم اعتماد به وعده‌های کشورهای اروپایی و نظام استکباری می باشد. تاریخ نشانگر آن است،‌ زمانی که کشورهای اسلامی برای حل مشکلات اقتصادی یا سیاسی خود به غرب اعتماد نمودند، با نیرنگ، مکر و دسیسه ‌های جوامع اروپایی و آمریکایی روبه‌رو شدند. غرب هرگز خواهان پیشرفت و عزّت مسلمانان نیست و خواهان آن است که با طرح نقشه‌ها و برنامه‌ های مختلف موجب تضعیف کشورهای اسلامی و اختلاف جامعه‌ مسلمانان شوند. موفقیت و تحقق اهداف نهضت مستلزم عدم اعتماد به وعده‌های غرب است. رهبر معظم انقلاب در این زمینه می فرمایند:

«در نهضت ‌های بیداری اسلامی باید تجربه‌‌ تلخ و دهشتناک تبعیت از غرب در سیاست و اخلاق و رفتار و سبک زندگی، مورد توجه دائم باشد. کشورهای مسلمان در بیش از یک قرن تبعیت از فرهنگ و سیاست دولت های مستکبر، به آفات مهلکی همچون وابستگی و ذلت سیاسی، فلاکت و فقر اقتصادی، سقوط فضیلت و اخلاق، عقب‌‌ ماندگی خجلت‌‌آور علمی، دچار شدند؛ و این در حالی بود که امت اسلامی از سابقه‌‌ای افتخارانگیز در همه‌‌ این عرصه‌‌ها برخوردار بود... آنها که در طول سالیان به وعده‌‌ های آمریکا دل‌خوش کرده و رکون به ظالم را مبنای مشی و سیاست خود ساختند، نتوانستند گرهی از کار ملت خود بگشایند، یا ستمی را از خود یا دیگران برطرف کنند.»

هوشیاری در قبال توطئه ایجاد درگیری و اختلاف:

وحدت و انسجام مهمترین معیاری است که می تواند تحقق آرمان‌ها و اهداف نهضت بیداری اسلامی را تشریع بخشد. اتحاد و همبستگی مسلمانان و پرهیز از اختلاف در برابر توطئه‌ها و نقشه‌ های مغرب زمین نقش اساسی در تحقق آرمان ‌های دینی دارد. اتحاد و انسجام یک جامعه زمینه‌ های موفقیت و پیشرفت آنها را فراهم می سازد و آنها را در برابر مشکلات و بحران ‌هایی که به طور ناگهانی پیش می آید، مقاوم و صبور می سازد.

با توجه به آرمان‌ها و اصول دینی مشترک بین جوامع اسلامی و آموزه‌ها و تعالیمی که مسلمانان را برادر هم می نامد، وحدت و همبستگی مسلمانان در نوع خود بی‌نظیر است، همین مسئله موجب نگرانی غرب و طرح نقشه‌های مختلف در جهت تضعیف و اختلاف ‌افکنی بین کشورهای اسلامی شده است. مقام معظم رهبری اختلاف و تفرقه را مهم ترین تهدید نهضت بیداری اسلامی می دانند:

«امروز یکی از خطرناک ‌‌ترین چیزهایی که نهضت بیداری اسلامی را تهدید می‌کند، اختلاف ‌‌افکنی و تبدیل این نهضت ها به معارضه ‌‌های خونین فرقه‌‌ای و مذهبی و قومی و ملّی است. آنها که قدرت یکپارچه‌‌ اسلامی را مانع هدف های خبیث خود می‌دانند، دامن ‌‌زدن به اختلاف ها در درون امت اسلامی را آسان ترین راه برای مقصود شیطانی خود یافته‌‌اند و تفاوت های نظری در فقه و کلام و تاریخ و حدیث را دستاویز تکفیر و خونریزی و فتنه و فساد ساخته‌‌اند.»

اهمیت موضوع فلسطین:

موضوع فلسطین در بیداری اسلامی به‌عنوان شاخص اساسی و محک نهضت‌ها تلقی می شود. مقام معظم رهبری در این زمینه چنین می فرمایند: «درستی مسیر نهضت ‌های بیداری اسلامی را از جمله باید در موضع ‌گیری آنان در قبال مسئله‌‌ی فلسطین جستجو کرد. از 60 سال پیش تاکنون داغی ‌‌بزرگتر از غصب کشور فلسطین بر دل امت اسلامی نهاده نشده است.

فاجعه‌‌ فلسطین از روز اوّل تاکنون، ترکیبی از کشتار و ترور و ویرانگری و غصب و تعرض به مقدسات اسلامی بوده است... هر کس شعار آزادی قدس شریف و نجات ملت فلسطین و سرزمین فلسطین را نپذیرد یا به حاشیه ببرد و به جبهه‌‌ مقاومت پشت کند، متهم است. امت اسلامی باید در همه جا و همه وقت، این معیار و شاخصِ نمایان و اساسی را در مدنظر داشته باشد.»