کد QR مطلبدریافت لینک صفحه با کد QR

امام خمینی (ره) و جهان غرب

باشگاه اندیشه , 29 خرداد 1393 09:56

اسلام تایمز: اندیشه امام خمینی احیاگر ارزشهای ناب و اصول اسلامی در جهان امروز است که با سیطره تمدن غرب، راه جدیدی را برای بشریت هموار کرد.


بدون تردید نام امام خمینی با تاریخ معاصر جهان آمیخته است او مرد قرن و احیاگر میراث عظیم اسلامی در جهان امروز است که با وجود سیطره تمدن غرب و شیفتگی بسیاری به زرق و برق آن، راه جدیدی را برای انسان امروز ارائه نموده و سنتی نو و مکتبی اصیل برای احیای ارزش ها و اصول اسلامی در جهان امروز ارائه کرد.

نوشتار حاضر متکفل بررسی مهمترین تاثیرات قیام و انقلاب حضرت امام ره بر جهان غرب می باشد؛ مفهوم غرب در نوشتار حاضر به مراتب وسیع تر از غرب جغرافیایی است بلکه بیشتر تاکید بر ابعاد فرهنگی و تمدنی است که در حوزه جغرافیایی غرب بخصوص بعد از رنسانس به وجود آمد. از این منظر غرب عبارت است از تفکری دنیاگرا، تجربی نگر و غیردینی، همراه با سلطه و استثمار مادی که سرچشمه آن، در ظاهر نه به غرب، بلکه به همه تمایلات درونی و نفسانیات و خودخواهی های انسانی ختم می شود.

1. رویکرد به معنویت، احیا دین و دین گرایی: رشدسریع تفکرات الحادی، خدا گریزی و انسان محوری وگرایش برخی کشورهای جهان به نظام فکری سیاسی سکولار، بسیاری از صاحب نظران را به این باور رساند که انزوا و اضمحلال کامل، سرنوشت محتوم ادیان الهی است. اما قیام امام خمینی ره وموفقیت انقلاب اسلامی به رهبری ایشان نه تنها توانست گفتمان دینی در ایران را تغییر دهد، بلکه شرایط جدیدی را به وجود آورده که حاکی از ورود جهان به دوره های متفاوت از ادوار گذشته وعصری با ویژگی های ممتاز دینی و معنوی است.


از دیدگاه بسیاری از تحلیلگران تجدید حیات معنوی و دینی بشر «با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران آغاز شده است و به این لحاظ دهه 60 را باید اولین دهه از این تجدید عهد محسوب داشت از این دیدگاه اگر بنا باشد تاریخی را برای احیای هویت دینی در نظر بگیریم آن تاریخ سال 1979 میلادی است یعنی مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران که خیزش عظیمی را برای تفکرات دینی در تمام ادیان به وجود آورده است.

آخرین آمارها در مورد احیای تفکر دینی که در سال 1990 م صورت پذیرفته نشان می دهد که تقریبا 70 درصد مردم اروپا احساس دینداری می کنند. در تمام ادیان از هندوئیسم گرفته تا بودایسم و... و انواع فرقه های مسیحیت همه از یک نوع بازگشت به تفکر دینی خبر می دهند و انقلاب اسلامی ایران موجب احیای فکر دینی در جهان گشت» شخصیت الهی و پیام های معنوی حضرت امام خمینی ره بسیاری از پیروان سایر ادیان و مذاهی را به شدت تحت تاثیر خود قرار داد تا آن جا که در نظر برخی از تحلیل گران و متفکران مسیحی «او مسیح معاصر بود و دقیقا اشعه صلابت و سازش ناپذیری عیسی بن مریم علیه السلام بود». از دیدگاه هفته نامه آبزرور، «امام خمینی مردی هم پای پیامبران کهن است که دنیا را به پیروی از اصول دینی دعوت کرد. پیام وی برای مردم جهان خلوص عقیده و پیروی از سادگی در مقابل پیچیدگی و آلودگی های غرب بود و این رمز موفقیت وی و احساس افتخار پیروان اوست.»

از دیدگاه شبکه تلویزیونی بی. بی. سی نیز: «آنچه در ایران در سال 1979 رخ داد نه تنها برای ایرانیان بلکه برای تمام ادیان جهانی نقطه عطفی بود نقطه عطفی که از بازگشت میلیونها نفر در سراسر دنیا به اصول گرایی مذهبی خبر می دهد» به گفته این شبکه «در سراسر جهان پیروان دیگر ادیان مانند مسیحیت یهودیت و هندو نیز به اصول گرایی مذهبی روی آوردند؛ حتی در ترکیه نیز که هفتاد سال قبل با مذهب وارد جنگ شده بود روند بازگشت به اصول اسلامی سرعت گرفته است». آیت الله مصباح یزدی در این باره با اشاره به جریان دین ستیزی و دین زدایی در اروپا و غرب طی قرنهای اخیر که دامنه آن تا کشورهای اسلامی ازجمله ایران عصر پهلوی نیز کشیده شده می فرماید: «مهمترین دستاورد حرکت امام خمینی ره احیا دین و دین گرایی درجهان معاصر بود به گونه ای که به برکت این حرکت نه تنها پیروان دین اسلام دیگر ادیان ازجمله مسیحیت نیز حیاتی دوباره یافته و در نتیجه گرایش به دین و دینداری در سایر ملل نیز افزایش یافت.»

ایشان در همین مورد، به سخن یک اسقف مسیحی از مکزیک اشاره می نماید که در دیدار با ایشان اظهار داشت: «این افتخار مخصوص شماست که توانستید ایمان را در دنیا زنده کنید و بالاتر این که کشورداری را با دین داری توام کنید، ما مسیحیان این توان را نداریم که ایمان را در مردم حفظ کنیم، چرا که مردم دیگر اطمینانی به ما ندارند، بالاتر این که نتوانستیم دین داری را با کشورداری توام کنیم» و برخی دیگر از مسیحیان نیز سخن از «تاثیرپذیری شدید از مقام وعظمت وتحمل و بردباری شکوهمند امام خمینی ره ودرک احساس عطیه وموهبت الهی دراولین دیدار با ایشان» به میان آورده اند. و به تعبیر اندیشمند پسامدرن فرانسوی، میشل فوکو، «امام خمینی ره منادی معنویت و روحی جدید برای جهان بی روح در عصر حاضر گردید».

2. جمع معنویت و حاکمیت: در قرون جدید و تا پیش از قیام شکوهمند حضرت امام ره، در شرق و غرب جهان امکان جمع معنویت و حاکمیت یک معما، افسانه و محال بود. نه تنها در افکار عمومی، بلکه در تمام متون آکادمیک و دانشگاهی در باب سیاست، در این بحث اجماع داشتند. چنان که برنارد واندویل، صاحب افسانه کندوی زنبورها در غرب و از نخستین تئوریسین های جریان مدرنیزم غرب، می گوید: »اخلاق از حاکمیت جداست و این دو مقوله هیچ سازگاری با هم ندارند. و با آنچه که در اخلاق به عنوان فضیلت اخلاقی نام برده می شود نمی توان جامعه و حکومت را اداره کرد.»

وی تصریح می کند که اگر بنا باشد همه انسان ها اهل زهد، توکل، ایثار و شجاعت باشند، دیگر نمی توان نظام اجتماعی بنا نمود و حکومت تشکیل داد. جامعه برخلاف این ارزش ها و منطبق بر آنچه که «رذیلت» به آن گفته می شود ساخته می شود. اتفاقا پیشرفت، توسعه، آبادانی و رفاه جامعه در این است که مردم اهل سخاوت و انفاق و ایثار نباشند، بلکه برعکس باید اهل استیثار، ویژه خواری، خودخواهی، حسادت و حرص و زیاده طلبی باشند. با چنین شرایطی است که می توان زندگی اجتماعی کرد. فلسفه سیاسی مدرن نیز مبتنی بر همین مفروضات است که براساس آن سه آموزه مارکسیسم، لیبرالیسم و فاشیسم به عنوان محصول مدرنیزم غرب در آخرین سده این قرن، شکل گرفته و دنیا را تحت سیطره شوم خویش قرار دادند و خونین ترین جنگ های تاریخ بشر را به عنوان مکاتب توجیه گذار جنگ ها و خونریزی ها تئوریزه کردند.

اما حضرت امام ره این معادله را در دنیا به هم زد و با طرح حیات معنوی و باطنی برای بشریت و ارائه مدل دقیق و کارآمد حکومت اسلامی، عملا حیات تک ساحتی و تک بعدی غرب را به چالش کشید و اعلام کرد که فضای غیرمعنوی غرب نمی تواند برای همیشه ادامه داشته باشد و بشر غربی روزی از زندگی در فضای مادی خسته می شود و ناگزیر دوباره به معنویت روی می آورد: در حقیقت بشر امروز دارد به دوران جدایی مادیت از معنویت پایان می دهدمادیتی که کار بشر را با بن بست مواجه ساخته است و اینک زمان آن است که فعالیت مادی، آمادگی برای اعتلای معنوی انسان تلقی شود و همین تلقی است که بشریت امروز و فردا را به مذهب بازمی گرداند. اسلام دینی است که با تنظیم فعالیت های مادی، راه را به اعتلای معنوی انسان می گشاید.

از این رو امروزه نه تنها دیگر سکولاریسم به عنوان نظریه مطلوب نیست بلکه به عقیده صاحب نظران آنچه فرهنگ غربی را مورد تهدید قرار می دهد همین سکولاریسم است چنانکه برژینسکی اعتراف می کند: سکولاریسم عنان گسیخته حاکم بر نیمکره غربی، در درون خود نقطه ویرانی فرهنگ غربی را می پرورد از این رو آنچه ابر قدرتی آمریکا را در معرض زوال قرار می دهد همین سکولاریسم است. و تنها راه رهایی از این بحران را در احیاء عنصر مذهب می دانند.


3. رویارویی با ایدوئولوژی های حاکم و تحول در نظام بین المللی: اثرات عمیق اندیشه های امام تنها در بعد نظری و فکری، محدود نگردیده بلکه؛ در بعد عملی حتی موثرتر هم بوده است و توانسته معادلات موجود در نظام بین الملل را دگرگون ساخته و اعمال و رفتار و روابط موجود این سیستم های بین المللی و مقتضیات حاکم بر نظام بین الملل را به چالش کشاند. چنانکه هنری کسینجر، مشاور رئیس جمهوری امریکا در دهه 70 اعتراف می نماید: «آیت الله خمینی غرب را با بحران جدی برنامه ریزی مواجه کرد، تصمیمات او آن چنان رعد آسا بود که مجال هر نوع تفکر و برنامه ریزی را از سیاست مداران و نظریه پردازان سیاسی می گرفت. هیچ کس نمی توانست تصمیمات او را از پیش حدس بزند، او با معیارهای دیگری غیر از معیارهای شناخته شده دردنیا سخن می گفت وعمل می کرد، گویی از جای دیگر الهام می گرفت، دشمنی آیت الله خمینی با غرب بر گرفته ازتعالیم الهی او بود اودر دشمنی خود نیز خلوص نیت داشت.»

نقش موثر طرح گفتمان در سطح جهانی

حضرت امام ره پیام دهنده همزیستی میان ادیان می باشند از این رو از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز تاکنون جلسات بحث و گفتمان با اندیشمندان ادیان بزرگ بخصوص متفکران مسیحی تشکیل شده است. این گونه گفتگوها که با هدف همزیستی مسالمت آمیز، شناخت واقعی ادیان، فرهنگ ها و تمدن ها، احترام متقابل صاحبان ادیان، استقرار عدالت و صلح جهانی، گسترش معنویت و ارزش های دینی و اخلاقی در سراسر دنیا صورت می گیرد، نقش مثبت و تاثیر فراوانی برجای نهاده است. وطرح گفت وگوی تمدن های جمهوری اسلامی مورد استقبال گرم جهانیان بویژه پیروان ادیان و متفکران و روشنفکران برجسته دنیا قرار گرفت و این ابتکار جالب و شایسته دولت اسلامی ایران را تحسین کردند. اسقف خلیل ابی نادر یکی از رهبران مسیحی لبنان در خصوص اثرگذاری گفتمان و برقراری ارتباط با جامعه مسیحی می گوید: [امام] خمینی در من تاثیر بسیاری بر جای نهاده است. اگر چه من به عنوان یک روحانی مسیحی نمی توانم دینم را ترک کنم، اما با این حال اندیشه و افکار من از رسالت دینی وی بسیار تاثیر گرفته است. این تاثیر به صورت زیر جلوه گر می باشد:

1- او به این حقیقت دست یافت که عقب ماندگی مسلمانان در عصر انحطاط خصوصا در ایران اصولا از دوری آنها از درک صحیح قرآن ناشی می شود. این بود که او صدا و موعظه اش را به مردم رساند و آنها را از خواب بیدار نمود، خصوصا که اعمال او همواره از قرآن سرچشمه می گرفت.

2- او خواهان وحدت مسلمانان بود و مسلمانان ایران را با اراده و اهداف و آرمان هایشان وحدت داد.

مردم مستضعف سلاح او در مبارزات بودند و پیروزی نیز همیشه نصیب او می گشت. اگر وی از کلیسای مسیحی می بود، مردم مومن وی را قدیس بزرگی می دانستند و او را شفیع خویش قرار می دادند. امام خمینی در خارج از ایران پیام دهنده همزیستی میان مسیحیان و مسلمانان می شد. من به عنوان یک روحانی مسیحی، جمهوری اسلامی ایران را درک می کنم.

اگر شانس آن را داشتم که با امام خمینی بزرگ گفتگویی داشته باشم با روح مسیح (ع) و محمد (ص) همان خط و راه را در پیش می گرفتیم»

تایمز لندن در توصیف حضرت امام (ره) می نویسد: «امام خمینی مردی بود که توده ها را با کلام خود شیفته کرد، وی به زبان مردم عادی سخن می گفت و به طرفدارای فقیر و محروم خود اعتماد به نفس می بخشید، این احساس آنها را قادر ساخت تاهر کسی را که سر راهشان بایستد از بین ببرند وی به مردم نشان داد که حتی می توان در برابر قدرت هایی مثل امریکا ایستاد و نهراسید.» امام ره توانست جسارت و شهامت انتقاد کردن در برابر قدرت ها را به دیگر رهبران جهان و دیگر کشورها انتقال دهد و عملکرد نظام بین المللی را زیرسوال برند. شکست دو ابرقدرت و بویژه امریکا در مدیریت تحولات ایران به تمامی ملتها نشان داد که توان و قدرت آنها بسیار زیاد و قابل اتکاست.

نامه امام به گورباچف در حقیقت نقدی بر تغییرهای اقتدارطلبانه و انحصاری مدرنیته و مدرنیسم و مدرنیزاسیون با وجوه متفاوت چپ و راست است که تصور می کردند هیچ تحولی در دنیا، دگرگونی علمی، مردمی و انسانی نیست مگر این که مطابق با استانداردهای اتوپیای غربی باشد. امام در این نامه، افق دگرگونی مفاهیم و نقشها را در آینده نزدیک جهان نشان می دهد که عبارتند از: 1- افول مارکسیسم و کمونیسم و رفتن این جهان نگری به موزه های تاریخ 2- رشد خداگرایی و دین باوری در میان ملل جهان 3- رهایی فرزندان انقلابی جهان از حصارهای آهنین تغییرهای مارکسیستی و تئوری های انقلابی چپ 4- پوشالی بودن اتوپیای سرمایه داری غرب، 5- ضرورت تجدید نظر در فهم مفاهیمی چون خدا، دین، باغ سبز دنیای غرب، حقیقت، ابتذال و بن بست، مبدا هستی و آفرینش، زندان غرب وشیطان بزرگ، خیالات مارکسیسم، معقول و محسوس، ترقی و تحول، انسان و حیوان، خلا اعتقادی، نظام جهانی و....

واقعیت این است که «گرایش های جسته و گریخته ای که امروزه در جوامع مدرن به سمت مذهب در شرف ظهور و شکل گیری است طلیعه ای امیدوار کننده از نوعی بیداری و خودآگاهی ملتهای آنان است، (چنان که) بی شک اجتماع عظیم سیاه پوستان مسلمان ایالات متحده امریکا در سال 1995 در واشنگتن و برخواستن طنین پرصلابت «الله اکبر» در مقابل کاخ سفید، مقر ریاست جمهوری امریکا نشانه میمونی از یک «خیزش معنوی و اخلاقی در کانون یک جامعه مدرن است.»

4. جنبش های اسلامی و رهایی بخش معاصر: حیات جنبش های اسلامی معاصر مدیون انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام ره می باشند؛ زیرا قیام و انقلاب حضرت امام (ره) به اسلام و مسلمانان حیاتی تازه بخشید، آنها را از عزلت و حقارت نجات داد، بر ناتوانی مارکسیسم، لیبرالیسم و ناسیونالیسم در اداره و هدایت مسلمانان مهر تایید زد و اسلام را به عنوان تنها راه حل برای زندگی سیاسی مسلمین مطرح ساخت.

مقام معظم رهبری در این باره فرمود: «با وجود گذشت بیش از یک 150 سال از برنامه ریزی مدرن و همه جانبه علیه اسلام، امروز در سراسر دنیا یک حرکت عظیم اسلامی به وجود آمده است که به موجب آن، اسلام در آفریقا، آسیا و حتی در قلب اروپا، حیات جدیدی را بازیافته و مسلمانان به شخصیت و هویت واقعی خود پی برده اند.»

امام خمینی ره معتقد است غرب در پی استیلای فرهنگی خویش بر شرق است و این استیلا نظم فرهنگی جامعه شرقی را بر هم خواهد زد. از نگاه ایشان باید اصلاح یک جامعه را از اصلاح فرهنگی آن جامعه آغاز کرد. این شیوه اصلاح فرهنگی امام الگویی از تحول فرهنگی در پرتو تعهد فرهنگی را به جهان امروز عرضه نمود. از این رو غرب ستیزی منطقی امام ره، همواره بر جهت خاص حفظ و کسب استقلال فرهنگی استوار بوده است. از نگاه امام غرب ستیزی فرهنگی در کنار تحول فرهنگی در چارچوب فرهنگ شرقی باید به استقلال فرهنگی بیانجامد چنانکه فرمودند: «بالاخره باید فرهنگ متحول شود به یک فرهنگ سالم و یک فرهنگ مستقل و یک فرهنگ انسانی». انقلاب اسلامی از یک سو سبب روی آوردن مردم جهان به دین، رشد گرایش های معنوی و تضعیف اندیشه های مادی گرایانه شد و از سوی دیگر، به الگوی مبارزه مردم ستم دیده در مناطق گوناگون جهان تبدیل گشت.

نتیجه

قیام حضرت امام ره هم از حیث نظری، هم از حیث آرمانی و هم از حیث عملی تاثیرات و تحولات شگرف و قابل توجهی را بر جهان غرب بر جای گذارده است. همان گونه که مقام معظم رهبری فرمودند امام ره مبشر دوران جدیدی درتاریخ حیات بشری است که مطالبات معنوی بشر و رویکرد دینی و مذهبی انسان بیش از ادوار گذشته وچند قرن اخیر، جلوه گر خواهد شد، البته: «امام خمینی ره پیامبر تازه ای نبود، اما او از یادآوران بود، ازمخاطبان «انت مذکر» که عهد فطری مردمان با خداوند را به آنان یادآوری کرد وپس از چند قرن که از هبوط بشر در مصداق جمع کلی می گذشت چون اسلاف خویش از ابراهیم واسماعیل ومحمدص دوره ای از جاهلیت وعصر دیگری از دینداری زا آغاز کرد، این عصر تازه راباید عصر امام خمینی ره نام نهاد.» و «این دوران عصر امام خمینی ره دوران اسلام ودوران غلبه ارزش های الهی ومعنوی است، این دوران دوران امام خمینی (ره) می باشد وان شاء الله جوان های ما این آینده را خواهند دید.»


کد مطلب: 383952

آدرس مطلب :
https://www.islamtimes.org/fa/article/383952/امام-خمینی-ره-جهان-غرب

اسلام تايمز
  https://www.islamtimes.org