۰
چهارشنبه ۷ آبان ۱۳۹۳ ساعت ۱۲:۴۰
امروزه این روش حکومتداری در کشور ما نیز کاربرد دارد که از آن به عنوان «جمهوری‌اسلامی» یا «مردم‌سالاری دینی» نام برده می‌شود. البته این مفهوم در کشور ما یک تفاوت اساسی و ماهوی با مفاهیم رایج از جمهوریت محض در سایر کشورها دارد و آن اینکه پسوندهای «اسلامی» و «دینی» به نوعی فیلترینگ و تنظیم‌کننده واژه «دموکراسی» محسوب می‌روند.
اما تعیین حدود و ثغور اختیارات دین در برابر جمهوری تا چه میزان خواهد بود؟! یا اینکه چنانچه خواسته اکثریت در مقابل شرع مقدس قرار گیرد، آنگاه کدام یک بر دیگری چربش و غلبه خواهند داشت؟
بسیارند افرادی که عبارت «مردم‌سالاری دینی» را تنها در بخش نخست آن خلاصه کرده و واژه «دین» را تنها در حکم زینت‌بخش «مردم‌سالاری»، تعبیر و تفسیر می‌کنند.
از دموکراسی یا مشارکت جمعی، به مثابه یکی از سبک‌های متداول در نحوه اداره جهان امروزی یاد می‌شود. شیوه‌ای که نظرات اکثریت از طریق انتخابات یا رفراندوم در انتخاب راه و روش در شئون مختلف حکومتی اعمال می‌شود.
در آیین اسلام نیز به استفاده از نظرات عموم مردم و مشورت با آنان در امور حکومتی توصیه و سفارش فراوان شده است. قرآن کریم به دفعات از واژه «شورا» و مشتقات آن استفاده نموده که این خود دلیل محکمی است بر الزام و پایبندی شریعت اسلام بر مشورت و دخالت رأی آحاد مردم در تصمیم‌گیری‌های کلان. همچنین با رجوع به نصوص متواتر، درمی‌یابیم که رسول گرامی اسلام(ص) نیز در بسیاری از امور با مردم مشورت می‌کردند و برای نظرات مردم اهمیت ویژه‌ای قائل بودند.
در جریان پیروزی انقلاب اسلامی نیز امام خمینی(ره) با بیان کلیدواژه‌های ماندگاری همچون؛ «میزان رأی ملت است» و «مردم ولی نعمت ما هستند»، تصمیم و نظر ملت را فصل‌الخطاب می‌دانستند و بر مقبولیت مردمی نظام تأکید بسیار داشتند.
اما بسی ساده‌انگارانه خواهد بود اگر تصور کنیم که منظور امام راحل(ره) از ایراد چنین سخنانی، اعمال رأی مستقیم مردم بدون هیچگونه نظارت شرعی و دینی بر آن بوده است.
بنیانگذار کبیر انقلاب در سخنانی در همین رابطه می‌فرمایند: «رأی مردم در مقابل حکم خدا، رأی نیست؛ ضلالت است.» (صحیفه نور، ج8، ص281)
ایشان همچنین در جای دیگری فرموده‌اند: «از آن اول كه صحبت جمهوري‌اسلامي شد، اينها شروع كردند به كارشكني، به اينكه ما هم بگوييم جمهوري، اسلامي‌اش دیگر چيست؟! و عجب اين بود كه [مي‌گفتند] ملت ما [هم] جمهوري مي‌خواهد. جمهوري‌اسلامي يعني چه؟! تا اينكه نگذارند اسلام پايش توی كار بيايد. جمهوري، همه كاري مي‌شود با آن كرد اما اگر جمهوري‌اسلامي باشد، اسلام نمي‌گذارد كسي كاري بكند. يك دسته ديگر تراشيدند، بگويند جمهوري دمكراتيك، باز از اسلامش فرار مي‌كردند، يك دسته سومي هم كه يك خرده مي‌خواستند نزديكتر بشوند و بازي بدهند ما را، گفتند جمهوري اسلامي دمكراتيك! اين هم غلط بود. ما همه اينها را گفتيم، قبول نداريم.» (صحیفه نور، ج11، ص280)
بر همین اساس بود که ایجاد شورای نگهبان قانون اساسی به دلیل تطابق قوانین با شرع اسلام و نیز گزینش افراد ذیصلاح جهت احراز مسئولیت‌های مختلف در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، گنجانده شد.
بنابر سخنان فوق، می‌توان بر این نکته مهم واقف شد که رهبری فقید انقلاب، خواهان اجرای توأمان جمهوریت و اسلامیت در قالب نظام جمهوری اسلامی بودند.
ممکن است عده‌ای این شبهه را مطرح کنند که چنین تفسیری از دموکراسی، منتج به ایجاد نوعی بدعت در واژه جمهوری می‌شود و بر این اساس، اعمال آن سلیقه‌ای و نظارت بر آن استصوابی خواهد بود.
در پاسخ به این افراد باید گفت که تعیین حدود برای جمهوریت به وسیله اسلام، نه تنها باعث استحاله مفهوم مردم‌سالاری نمی‌شود بلکه موجبات تعالی آن را نیز فراهم می‌آورد.
ممکن است مردم براساس شرایط خاص زمانی و مکانی و نیز تحت تأثیر فضاسازی‌های گوناگون، امیال و هوس‌های خویش را در اولویت قرار داده و فارغ از مصلحت اندیشی، تصمیمی احساسی را اتخاذ نمایند. بحمدالله تاکنون مردم ایران اسلامی در تمامی عرصه‌های مشارکت مردمی، با درایت و هوشمندی خود همواره صلاح مملکت خویش را صحیح تشخیص دادند و به دور از جوسازی‌ها، بهترین سرنوشت را برای ایران اسلامی رقم زده‌اند.
اما همیشه عقلانیت بر نفسانیات غالب نیست چراکه در سایر جوامع شاهد انحراف جمهوری‌ها، به‌وسیله آرای غیرعقلانی و غیرمنطقی اکثریت هستیم. به عنوان مثال در کشورهای اروپایی و آمریکایی، با برگزاری همه‌پرسی درباره ازدواج همجنسگرایان، این عمل شنیع با رأی مثبت مردم به شکل قانونی مصوب درمی‌آید!!!
از این جهت است که دموکراسی محض به مفهوم غربی آن مردود بوده و وجوب استفاده از این روش، وحی مُنزل نیست؛ بلکه دموکراسی زمانی مورد تأیید است که به‌وسیله سَرند شریعت و دیانت پالایش یافته باشد و از مسیر مستقیم منحرف نشود.
محمد زندی
اما تعیین حدود و ثغور اختیارات دین در برابر جمهوری تا چه میزان خواهد بود؟! یا اینکه چنانچه خواسته اکثریت در مقابل شرع مقدس قرار گیرد، آنگاه کدام یک بر دیگری چربش و غلبه خواهند داشت؟
بسیارند افرادی که عبارت «مردم‌سالاری دینی» را تنها در بخش نخست آن خلاصه کرده و واژه «دین» را تنها در حکم زینت‌بخش «مردم‌سالاری»، تعبیر و تفسیر می‌کنند.
از دموکراسی یا مشارکت جمعی، به مثابه یکی از سبک‌های متداول در نحوه اداره جهان امروزی یاد می‌شود. شیوه‌ای که نظرات اکثریت از طریق انتخابات یا رفراندوم در انتخاب راه و روش در شئون مختلف حکومتی اعمال می‌شود.
در آیین اسلام نیز به استفاده از نظرات عموم مردم و مشورت با آنان در امور حکومتی توصیه و سفارش فراوان شده است. قرآن کریم به دفعات از واژه «شورا» و مشتقات آن استفاده نموده که این خود دلیل محکمی است بر الزام و پایبندی شریعت اسلام بر مشورت و دخالت رأی آحاد مردم در تصمیم‌گیری‌های کلان. همچنین با رجوع به نصوص متواتر، درمی‌یابیم که رسول گرامی اسلام(ص) نیز در بسیاری از امور با مردم مشورت می‌کردند و برای نظرات مردم اهمیت ویژه‌ای قائل بودند.
در جریان پیروزی انقلاب اسلامی نیز امام خمینی(ره) با بیان کلیدواژه‌های ماندگاری همچون؛ «میزان رأی ملت است» و «مردم ولی نعمت ما هستند»، تصمیم و نظر ملت را فصل‌الخطاب می‌دانستند و بر مقبولیت مردمی نظام تأکید بسیار داشتند.
اما بسی ساده‌انگارانه خواهد بود اگر تصور کنیم که منظور امام راحل(ره) از ایراد چنین سخنانی، اعمال رأی مستقیم مردم بدون هیچگونه نظارت شرعی و دینی بر آن بوده است.
بنیانگذار کبیر انقلاب در سخنانی در همین رابطه می‌فرمایند: «رأی مردم در مقابل حکم خدا، رأی نیست؛ ضلالت است.» (صحیفه نور، ج8، ص281)
ایشان همچنین در جای دیگری فرموده‌اند: «از آن اول كه صحبت جمهوري‌اسلامي شد، اينها شروع كردند به كارشكني، به اينكه ما هم بگوييم جمهوري، اسلامي‌اش دیگر چيست؟! و عجب اين بود كه [مي‌گفتند] ملت ما [هم] جمهوري مي‌خواهد. جمهوري‌اسلامي يعني چه؟! تا اينكه نگذارند اسلام پايش توی كار بيايد. جمهوري، همه كاري مي‌شود با آن كرد اما اگر جمهوري‌اسلامي باشد، اسلام نمي‌گذارد كسي كاري بكند. يك دسته ديگر تراشيدند، بگويند جمهوري دمكراتيك، باز از اسلامش فرار مي‌كردند، يك دسته سومي هم كه يك خرده مي‌خواستند نزديكتر بشوند و بازي بدهند ما را، گفتند جمهوري اسلامي دمكراتيك! اين هم غلط بود. ما همه اينها را گفتيم، قبول نداريم.» (صحیفه نور، ج11، ص280)
بر همین اساس بود که ایجاد شورای نگهبان قانون اساسی به دلیل تطابق قوانین با شرع اسلام و نیز گزینش افراد ذیصلاح جهت احراز مسئولیت‌های مختلف در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، گنجانده شد.
بنابر سخنان فوق، می‌توان بر این نکته مهم واقف شد که رهبری فقید انقلاب، خواهان اجرای توأمان جمهوریت و اسلامیت در قالب نظام جمهوری اسلامی بودند.
ممکن است عده‌ای این شبهه را مطرح کنند که چنین تفسیری از دموکراسی، منتج به ایجاد نوعی بدعت در واژه جمهوری می‌شود و بر این اساس، اعمال آن سلیقه‌ای و نظارت بر آن استصوابی خواهد بود.
در پاسخ به این افراد باید گفت که تعیین حدود برای جمهوریت به وسیله اسلام، نه تنها باعث استحاله مفهوم مردم‌سالاری نمی‌شود بلکه موجبات تعالی آن را نیز فراهم می‌آورد.
ممکن است مردم براساس شرایط خاص زمانی و مکانی و نیز تحت تأثیر فضاسازی‌های گوناگون، امیال و هوس‌های خویش را در اولویت قرار داده و فارغ از مصلحت اندیشی، تصمیمی احساسی را اتخاذ نمایند. بحمدالله تاکنون مردم ایران اسلامی در تمامی عرصه‌های مشارکت مردمی، با درایت و هوشمندی خود همواره صلاح مملکت خویش را صحیح تشخیص دادند و به دور از جوسازی‌ها، بهترین سرنوشت را برای ایران اسلامی رقم زده‌اند.
اما همیشه عقلانیت بر نفسانیات غالب نیست چراکه در سایر جوامع شاهد انحراف جمهوری‌ها، به‌وسیله آرای غیرعقلانی و غیرمنطقی اکثریت هستیم. به عنوان مثال در کشورهای اروپایی و آمریکایی، با برگزاری همه‌پرسی درباره ازدواج همجنسگرایان، این عمل شنیع با رأی مثبت مردم به شکل قانونی مصوب درمی‌آید!!!
از این جهت است که دموکراسی محض به مفهوم غربی آن مردود بوده و وجوب استفاده از این روش، وحی مُنزل نیست؛ بلکه دموکراسی زمانی مورد تأیید است که به‌وسیله سَرند شریعت و دیانت پالایش یافته باشد و از مسیر مستقیم منحرف نشود.
محمد زندی
مرجع : روزنامه کیهان
کد مطلب : ۴۱۷۰۵۷
منتخب
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
