معنا و پیام استرداد «لطیف محسود» به پاکستان

روز گذشته اعلام شد که لطیف الله محسود از رهبران طالبان پاکستان به این کشور مسترد شده است. در حالیکه برخی اخبار حاکی از همکاری دولت افغانستان و پاکستان در این استرداد بود اما اعلام شد این استرداد محسود ارتباطی با دولت افغانستان نداشته و توسط امریکا صورت گرفته است.

بی بی در تحلیلی به بررسی این موضوع پرداخته که استرداد محسود به پاکستان از سوی نیروهای آمریکایی در افغانستان به چه معنایی است که در ادامه از نظر می گذرد.

لطیف محسود کیست؟

لطیف محسود از نزدیکان حکیم‌الله محسود، رهبر سابق تحریک طالبان پاکستان موسوم به "تی‌تی‌پی" است. حکیم‌الله محسود در نوامبر سال گذشته میلادی (۲۰۱۳) در حمله‌ هواپیماهای بدون سرنشین (درون/پهپاد) کشته شد.

بر اساس گزارش‌ها لطیف محسود در اکتبر سال گذشته میلادی (۲۰۱۳) یعنی حدود یک ماه پیش از کشته شدن رهبر طالبان پاکستان، در منطقه مرزی "غلام خان" در ولایت شرقی لوگر افغانستان و هم مرز با پاکستان بازداشت شد.

در خصوص این حادثه ابهاماتی وجود دارد که می‌تواند تا حدودی تلاش پاکستان برای استرداد وی را توجیه کند.

او مدتی راننده حکیم‌الله محسود و زمانی نیز از محافظان او بود. بر اساس برخی گزارشها، رهبر سابق طالبان پاکستان سپس او را به عنوان دستیار ارشد خود تعیین کرد که گفته می‌شود این اقدام با واکنشهایی در بین صفوف طالبان مواجه شد.

به دنبال اعلام بازداشت محسود گزارش‌هایی از "خشم" حامد کرزی رئیس جمهوری سابق افغانستان از این اتفاق به بیرون درز کرد و برخی از رسانه‌های غربی به نقل از نزدیکان آقای کرزی نوشتند که نیروهای آمریکایی محسود را که در اختیار مقامات امنیتی افغان بود با زور از دست آنها بیرون کشیده و به بازداشتگاه‌های تحت امر خود بردند.

ظاهرا بر اساس گزارشها، نیروهای امنیتی افغان درصدد ایجاد رابطه با ستیزه‌جویان طالبان پاکستان و کمک به کاهش درگیریها و روند صلح و مذاکره با طالبان بوده‌اند و این اقدام آمریکا در عمل بر بنیاد این تلاشها ضربه زده است. طالبان پاکستان به ویژه در آن زمان خود را پیرو ملا محمد عمر، اعلام کرده بود. در همان زمان گزارش شد که لطیف محسود برای دیدار با برخی از مقامات امنیتی افغان در منطقه بوده است؛ نکته‌ای که به صراحت مورد تایید یا تکذیب مقامات امنیتی این کشورها قرار نگرفت.

ملا برادر و حادثه‌ای مشابه

حادثه ای مشابه چهار سال قبل در پاکستان و به هنگام بازداست "ملا عبدالغنی برادر" از رهبران طالبان افغانستان اتفاق افتاد.

ملا عبدالغنی برادر که از او به نام رئیس شورای کویته نیز نام برده می‌شد، در سال ۲۰۱۰ میلادی در جریان آنچه که عملیات مشترک نیروهای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا "سیا" و نیروهای امنیتی پاکستان خوانده شد، در شهر کراچی مرکز ایالت سند این کشور بازداشت شد. اگرچه ابهامات مشابهی نیز درباره این عملیات از همان ابتدا بروز کرد.

به دنبال بازداشت ملا برادر، بارها در مطبوعات افغانستان و پاکستان، از تمایل او به روند صلح سخن گفته شد. عده‌ای بر این باورند که ملا برادر پس از آن بازداشت شد که تماسهایی با دولت افغانستان برقرار کرد.

در اواخر سپتامبر سال گذشته میلادی اعلام شد که مقامات پاکستانی "برادر" را آزاد کرده‌اند.

مهره سوخته؟

آزادی ملا برادر کمکی به روند صلح در افغانستان آن گونه که دستکم از سوی برخی از مقامات افغانستان بر آن تاکید می‌شد، نکرد. با این احتساب اکنون آزادی لطیف محسود چه کمکی می‌تواند در این روند بکند؟ این نکته از آنجا اهمیت پیدا می‌کند که محسود در زمانی آزاد شده که در عمل چیزی به نام تحریک طالبان پاکستان به مفهوم آنچه که تا سال گذشته میلادی وجود داشت، باقی نمانده است.

با کشته شدن حکیم‌الله محسود رهبر این گروه و سپس عملیات ارتش پاکستان علیه ستیزه‌جویان در منطقه مرزی این کشور که از اواسط سالجاری میلادی با نام "ضرب عضب" شروع شد، انسجام این گروه درهم شکسته است.
تعداد زیادی از اعضای این گروه کشته شده و تعدادی نیز از صفوف آن جدا شده یا اعلام کرده‌اند که به اهداف پاکستانی حمله نخواهند کرد و یا تحت فشار زیاد حملات علیه خود، حوزه عملیاتی چندانی برای آنها باقی نمانده است.

با این اوصاف به گفته برخی از ناظران منطقه‌ای می‌توان لطیف محسود را به نوعی "مهره سوخته" نامید که شاید در حال حاضر ارزش چندانی برای کمک به آنچه که ظاهرا افغانها به دنبال آن بوده اند، ندارد.

فواید آزادی لطیف محسود

اما اکنون این سوال پیش می‌آید که آزادی لطیف محسود در چه رابطه و با چه احتمالی صورت گرفته است؟

به نظر می رسد که آزادی محسود و دو نفر از نزدیکان او بیشتر تحت تاثیر رابطه آمریکا و پاکستان بوده و منفعت اطلاعاتی برای پاکستان داشته باشد. اگر چه در این رابطه و به طور غیرمستقیم می‌تواند به روند صلح و ثبات در افغانستان کمک کند.

ژنرال راحیل شریف، فرمانده پرقدرت ارتش پاکستان اخیرا در سفری یک هفته‌ای به آمریکا با مقامات این کشور دیدار و گفتکو کرد. دو طرف بر هدف مشترکشان در مبارزه با ستیزه‌جویان مخالف صلح و ثبات منطقه تاکید کردند. همچنین گزارش شد که آمریکا بر روند اعطای کمک میلیاردی به پاکستان و در چارچوب تعهدات این کشور به مبارزه با ستیزه‌جویان و تروریسم موافقت کرده است.

به گفته تحلیلگران اعلام کشته شدن فرمانده ارشد القاعده در وزیرستان جنوبی از سوی نیروهای پاکستان و سپس خبر کشته شدن یکی دیگر از رهبران این شبکه یعنی عمر فاروق توسط هواپیماهای بدون سرنشین را می‌توان در چارچوب این دیدارها و تحولات ارزیابی کرد.

در همین رابطه نیز آزادی لطیف محسود از سوی آمریکا و تحویل او و دو همراهش به پاکستان می‌تواند کمی معنا پیدا کند.

محسود که با توجه با تحولات اخیر در روند صلح و مذاکره با طالبان تاثیر چندانی ندارد، بالقوه می‌تواند مهره اطلاعاتی خوبی برای پاکستان باشد تا دریابد که چگونه احتمالا وی با نیروهای امنیتی افغانستان در ارتباط بوده و با چه اهدافی توانسته به آنها نزدیک شود.

شاید همین نکته باشد که مقامات افغانستان درباره آزادی وی به صراحت سخن نگفته و اعلام کرده اند که آن را دست بررسی دارند.

به هر صورت و جدای از این تحولات شاید بشود یک نکته را با روشنی بیشتری عنوان کرد که با خروج نیروهای ائتلاف از افغانستان و ادامه تنش‌های داخلی سیاسی در افغانستان، نبرد تازه‌ای در منطقه ایجاد شده باشد.