براساس سند چشم انداز افق 20 ساله یا ۱۴۰۴ ، جمهوری اسلامی ایران باید الهام بخش ، فعال و موثر در جهان اسلام با تحکیم الگوی مردمسالاری دینی ، توسعه کارآمد ، جامعه اخلاقی ، نواندیشی و پویایی فکری و اجتماعی ، بر همگرایی اسلامی و منطقهای تاثیر گزار باشد.
جایگاه سیاسی و جغرافیایی منحصر بهفرد ایران درمنطقه راهبردی غرب آسیا(خاورمیانه) و به طور کلی جهان اسلام ، سبب شده است جمهوری اسلامی ایران به عنوان مرجع مهم صلح و امنیت منطقهای و بین المللی محسوب شود. جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول راهبردی خود همواره به دنبال صلح و امنیت جهانی بوده است. جنگ و خشونت هرگز در دکترین نظامی ایران جایی ندارد و همین موضوع ، سبب شده است ، ایران اسلامی ، بازیگری فعال در زمینه صلح و امنیت جهانی باشد.
تعامل و همکاری براساس احترام متقابل با جهان خواست واقعی و اصولی جمهوری اسلامی ایران است و این رویکرد پس از پیروزی انقلاب اسلامی تصادفی نبوده است. ایران با عضویت در سازمانهای مهم بین المللی از جمله سازمان ملل متحد ، جنبش غیرمتعهدها ، سازمان همکاری اسلامی و دیگر نهادهای وابسته به سازمان ملل ، نقش مهمی در مسیر تحقق امنیت پایدار ایفا کرده است.
ایران در جنبش غیرمتعهدها و سازمان همکاری اسلامی نقش پررنگ و موثری دارد و ریاست دورهای جنبش غیرمتعهدها را نیز بر عهده داشت . برای مثال ، نگاه ویژه ایران به مساله فلسطین ، مناقشه اصلی در منطقه خاورمیانه ، عواملی را که سبب ناامنی شده ، برای جهانیان آشکار کرده است.
اشغالگری و تجاوز رژیم صهیونیستی همواره عامل خشونت و مناقشه در منطقه بوده و ایران در نشست های مختلف منطقه ای و بین المللی ابعاد آن را برای جهانیان تشریح کرده است.
علاوه بر فلسطین ، نگاه راهبردی ایران به مسئله افغانستان و دیگر مناطق پیرامونی خود ، جدیت و تعامل منطقه ای و بین المللی جمهوری اسلامی ایران را برای تضمین امنیت پایدار نمایان کرده است.
در اوج بحران افغانستان و ناامنی در این کشور ، جمهوری اسلامی ایران در چارچوب تعامل سازنده با نظام بین الملل ، به تلاش جهانی برای برقراری آرامش در افغانستان کمک کرد.
سیاست اصولی ایران در قبال افغانستان ، همواره حمایت از صلح و امنیت در این کشور بوده و تهران همواره در پی تلاش برای افزایش امنیت در افغانستان بوده است و در حال حاضر نیز در این مسیر گام بر می دارد.
جمهوری اسلامی ایران امیدوار است دولت جدید افغانستان بتواند در افزایش امنیت ، صلح ، رشد و توسعه همه جانبه افغانستان و بازکردن صفحه جدیدی در روابط کابل با همسایگانش و جامعه بین الملل موفق باشد.
ایران معتقد است تروریسم و افراط گرایی ، تولید و قاچاق مواد مخدر، توسعه نیافتگی، فقدان زیرساخت های مناسب، کمبود آموزش، سرمایه گذاری محدود، فقدان منابع مالی و مهاجرت بسیاری از افغانها به کشورهای همسایه ، معضلات مهمی است که افغانستان و همسایگان آن به تنهایی قادر به حل آنان نیستند و این مهم در تعامل سازنده و نبود سیاست دوگانه قابل حل است.
تعامل سازنده ایران با نظام بین الملل با روی کار آمدن دولت حسن روحانی ، رئیس جمهوری اسلامی ایران ، پررنگ تر شده و از حدود دو سال پیش ، بازیگری ایران در معادلات منطقهای و بین المللی ، همواره به نفع صلح و امنیت منطقهای و جهانی بوده است.
جمهوری اسلامی ایران در دوره دولت حسن روحانی ، از روز اول مسئولیت خود ، بر ثبات و آرامش و مبارزه با خشونت تاکید کرده است. مسئولان ایران در عموم مجامع منطقهای و بینالمللی همکاری دولتها برای ریشهکن کردن خشونت را خواستار شدهاند. همه نهادها و ارگانهای جمهوری اسلامی در این هدف ملی با یکدیگر هماهنگ هستند.
رویکرد سنجیده و حساب شده ایران در قبال بحران ساختگی حدود 4 ساله سوریه و تحولات عراق ، اوج حضور فعال ایران در مجامع منطقهای و بینالمللی برای پایان خشونت در این دو کشور بوده است.
در چارچوب پایان خشونت و افراط گرایی در منطقه و جهان ، حسن روحانی ، رئیس جمهوری اسلامی ایران در نشست سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2013 ، پیشنهاد جهان علیه خشونت و افراط گرایی را مطرح کرد.
جهانیان که به روشهای مختلف از تشدید خشونت و افراطگرایی در منطقه زخم خورده بودند از پیشنهاد بهجای رئیس جمهوری ایران استقبال کردند و سپس در مجمع عمومی آن را به قطعنامه تبدیل کردند.
در همین چارچوب ، دسامبر 2014 ، نخستین کنفرانس بین المللی جهان ضد خشونت و افراطیگری با حضور رئیس جمهوری اسلامی ایران ، مقامات عالی سیاسی، نخبگان و اندیشمندان بیش از 50 کشور جهان در تهران برگزار شد.
حسن روحانی ، رئیس جمهوری اسلامی ایران در این کنفراس تاکید کرد برای رویارویی با خشونت و افراطی گری ، همگرایی و هماهنگی دولت ها در سیاستگذاری ضروری است. حسن روحانی در نخستین کنفرانس بین المللی جهان ضد خشونت و افراطیگری 10 پیشنهاد برای برقراری صلح و امنیت و مبارزه با خشونت در سطح جهان ارائه کرد.
تلاش جامعه بینالمللی برای اصلاحات در سازمان ملل متحد به ویژه شورای امنیت و کاربرد حق وتو که در موارد جدی تهدید ضد صلح و امنیت بینالمللی است و عملا سازمان ملل را فلج کرده و تاکنون با موفقیت چندانی روبهرو نبوده ، یکی از پیشنهادهای دهگانه روحانی بوده است.
ناکارآمدی شورای امنیت در موارد جدی سبب تهدید صلح و امنیت بینالمللی و سبب تشویق متجاوز از یک طرف و سرخوردگی قربانیان و زمینهساز اقدامات خشونتآمیز آنها از طرف دیگر میشود. برای نمونه ، بی توجهی جورج دبلیو بوش ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا به ساختار سازمان ملل و طراحی حمله به عراق در سال 2003 به بهانه مبارزه با سلاحهای کشتار جمعی، زمینه ساز تشدید ناامنی در منطقه شد.
همچنین حمله آمریکا و همپیمانانش به افغانستان در سال 2001 به بهانه مبارزه با تروریسم و القاعده ، کمکی به صلح و امنیت منطقهای و بین المللی نکرد. با بیش از 13 سال اشغالگری در افغانستان ، ناامنی ، خشونت و افزایش تولید موادمخدر ، سوغات بی توجهی به همکاری بین المللی و تعامل سازنده برای برطرف کردن مشکلات است.
حل معضل خشونت و افراطگرایی در گرو همکاری سازنده کشورها در سطح جهانی است و تا زمانی که مسیرهای منتهی به خشونت از بین نرود ، آینده روشنی برای صلح و امنیت جهانی نمی توان متصور بود.
ایران اسلامی معتقد است همکاری منطقهای برای اصلاح نظام آموزش و پرورش عمومی و مدارس دینی با هدف مقابله با تفسیرهای افراطی، تکفیری و خشونتآمیز ، از آموزههای مذهبی و روحی است و باید حقیقت اسلام رحمانی به جهانیان ارائه شود.
جمهوری اسلامی ایران بارها در نشست های مختلف تاکید کرده است کشورهایی که از راه سازمان دهی و تامین مالی به شکل گرفتن تروریسم کمک کردهاند باید به صراحت از آنان اعلام برائت نموده و تامین مالی مستقیم و غیر مستقیم خود از آنها را قطع کنند و در مسیر مبارزه با تروریسم با کشورهای قربانی همکاری کنند.
پیشنهادهایی که رئیس جمهوری ایران در چارچوب تعالم سازنده با نظام جهانی برای پایان خشونت در منطقه و جهان در نخستین کنفرانس بین المللی جهان ضد خشونت و افراطی گری در تهران مطرح کرد ، نشان دهنده این واقعیت است که دیپلماسی ایرانی ، درک درست و به موقعی از فضای بحرانی منطقه دارد.
چگونگی رابطه بین افراط و خشونت در روابط بین الملل، سیاست خارجی و دیپلماسی را تبیین کرد و افراط و خشونت در روابط بین الملل ، غیرقابل اجتناب نیست ، بلکه صرفاً نتیجه نگرش و سیاستهای نادرست است.
تحولات کنونی منطقه موید این نکته است ، وظیفهای که فراروی همه اعضای جامعه بین المللی به طور عام و بازیگران منطقه به طور خاص قرار دارد مقابله با افراط و خشونت از طریق شناسایی آن به عنوان عامل اصلی تهدید صلح، آرامش و ثبات است.
به گفته محمد جواد ظریف، رئیس دستگاه دپیلماسی ایران ، کنفرانس تهران ، بازتاب اراده جمعی کشورهای شرکت کننده در مقابله با افراط و خشونت است .
با توجه قرار گرفتن منافع جمعی از سوی بازیگران مهم نظام بین الملل می توان ابراز امیدواری کرد برآیند نخستین کنفرانس بین المللی جهان ضد خشونت و افراطیگری در تهران ، آغازی برای نهادها و ساز و کارهای موثر برای ایجاد جامعهای امن باشد.
افراطگرایی و خشونت ، چالشی جهانی است و به هیچ منطقه ، کشور، دین، فرهنگ، نژاد و قومیت خاص تعلق ندارد و مقابله با خشونت و افراطیگری نیازمند عزم راسخ و مشارکت همه اعضای جامعه بین المللی است. خود برتر بینی ، ظلم و بیعدالتی در مقیاس ملی و بینالمللی و تقسیم کشورها به خودی و غیرخودی زمینه ساز فرهنگ خشونت و گسترش ناامنی در ابعاد بینالمللی است.
مسئولان ایران بارها در نشست های مختلف منطقهای و بین المللی درباره امنیت و صلح جهانی تاکید کرده اند که برای پیشبرد مبارزه با خشونت و افراطیگری و گستری فرهنگ صلح و مدارا جهان ، اقدامات اساسی لازم است.
گسترش و تعمیق گفت وگو بین دولتها و جامعه مدنی با هدف کاستن از سوء برداشتها و تنازعات و نیل به تفاهم و همکاری بیشتر ، تلاش برای گسترش آموزش همگانی و بهرهمندی از روشهای پیشرفته تربیتی با هدف بسط فرهنگ صلح و مدارا ، پیش شرط تحقق امنیت و صلح جمعی است.