آیا موضع عربستان در قبال «اخوان المسلمین» تغییر خواهد کرد؟

به گزارش اسلام تایمز، تغییر قدرت در عربستان سعودی با مرگ «عبد الله بن عبدالعزیز» و روی کار آمدن «سلمان بن عبد العزیز» به عنوان پادشاه جدید عربستان سعودی موجب شد تا بسیاری از کشورها و گروه‌ها و جماعت‌های سیاسی از جمله «جماعت اخوان المسلمین» روند این تحولات را با دقت هرچه تمامتر زیر نظر داشته باشد.

پایگاه خبری «التقریر» در گزارشی تحلیلی به قلم «عریب الرنتاوی»، نویسنده و تحلیلگر مصری در این خصوص می‌نویسد: جماعت اخوان المسلمین با توجه و دقت بسیار تحولات جاری در منطقه بطور عام و کشور عربستان سعودی را بطور خاص دنبال می‌کند و تمام دستورات و فرمان‌های صادره از سوی پادشاه جدید این کشور را که ممکن است، تغییر و تحولی در مواضع و دیدگاه‌های این کشور در قبال منطقه و کشور مصر و بالاخص جماعت اخوان المسلمین داشته باشد، را زیر نظر دارد و این موضوعی است که تنها به کادر جماعت و رهبران آن محدود نمی‌شود، بلکه شماری از نویسندگان و کارشناسان و تحلیلگران مصری نیز چنین سیاستی را اتخاذ کرده و تلاش دارند، با بررسی تحولات داخلی رخ داده در این کشور، بازتاب‌های آن در سیاست خارجی عربستان سعودی را پیش بینی کنند، چون بر این باورند، سیاست خارجی عربستان سعودی ادامه سیاست داخلی این کشور شمرده می‌شود و بالطبع از تغییر افراد و شخصیت‌های خاندان سعودی نیز تاثیر می‌پذیرد.

بر اساس تغییر و تحولات صورت گرفته در برخی مناصب و دستگاه‌های عربستان سعودی این باور وجود دارد که باید در انتظار تغییر و تحول در دیدگاه و مواضع عربستان سعودی در قبال جماعت اخوان المسلمین باشیم که موضع ریاض در مرحله اول را به سمت نرمش و انعطاف بیشتر به سمت این جماعت سوق دهد تا در مرحله بعد شاهد تغییر و تحولات دیگر باشیم.

«التقریر» در این تحلیل خود به دو عامل استناد می‌کند:

- عامل اول اینکه بسیاری از شخصیت‌های تندرو و افراطی خاندان سعودی که سیاست‌های تندی در قبال جماعت اخوان المسلمین داشتند، به موجب فرمان‌های اخیر شاه سعودی از مناصب و پست‌های خود برکنار شدند.

- عامل دوم اینکه دستگاه دینی و مذهبی سعودی در دوره پادشاهی جدید سعودی از توجه بیشتری نسبت به دوره پادشاهی ملک عبد الله برخوردار است و این موجب می‌شود تا موضع عربستان سعودی را نسبت به بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین جنبش و جماعت اسلامی در جهان عرب و اسلام تغییر دهد و آن را به سمت نرمش و انعطاف بیشتر سوق دهد.

این تحلیل همچنین به عوامل دیگری نیز استناد می‌جوید که کم اهمیت‌تر از دو عامل سابق نیست و موجب می‌شود، پیش بینی‌های صورت گرفته در تغییر موضع عربستان سعودی نسبت به جماعت اخوان المسلمین پر رنگ‌تر شود، از جمله اینکه رابطه عربستان سعودی با کشورهایی که خصومت ورزی و کینه توزی بیشتری نسبت به جماعت اخوان المسلمین داشتند، در این مرحله و با پادشاهی سلمان بن عبد العزیز کاهش یافته و این رابطه درحال بازنگری و تجدید نظر از سوی ریاض است، اگرچه این تجدید نظر و بازنگری به معنای قطع ارتباط ریاض با این کشورها نیست.

بر این اساس صاحبنظران در امور جماعت اخوان المسلمین پیش بینی‌ می‌کنند که رابطه عربستان سعودی در دوره زمامداری سلمان با کشوری همچون امارات متحده عربی مورد بازنگری قرار گیرد و در این خصوص به عدم حضور حکام امارات در مراسم تدفین ملک عبد الله و رابطه عمیق و گسترده اماراتی‌ها با مسئولان سعودی که هم اکنون از قدرت برکنار شدند، اشاره می‌کنند، در حالی‌که همه می‌دانند، امارات در راس کشورهای عربی مبارزه کننده و مخالف جماعت اخوان المسلمین است و نه تنها اعضای این جماعت را در خاک امارات بلکه در کشورهای عربی دیگری مانند لیبی و مصر تحت پیگرد قرار می‌دهد.

دومین تغییر مورد انتظار با روابط عربستان سعودی و مصر ارتباط پیدا می‌کند، به گونه‌ای که این کارشناسان پیش بینی می‌کنند، «ماه عسل» بین دو کشور رو به پایان است، اگرچه این به معنای قطع ارتباط قاهره – ریاض یا بروز بحران بین دو کشور نیست.

این کارشناسان دلیل به سردی گراییدن روابط قاهره و ریاض را در دو عامل خلاصه می‌کنند:

- عامل اول، از بین رفتن بزرگ‌ترین عامل مشترکی که این دو کشور را به یکدیگر نزدیک می‌کرد و آن بنا به گفته این افراد در دو مورد خصومت ورزی و دشمنی با اخوان المسلمین و اولویت مبارزه با افراط گرایی و تروریسم نمود پیدا می‌کند.

- عامل دوم در کاهش بهای جهانی قیمت نفت نمود پیدا می‌کند، چون کاهش بهای جهانی این ماده و به تبع آن درآمدهای عربستان سعودی از فروش آن، موجب شده تا ریاض همچون گذشته نتواند، کمک‌های اقتصادی و مالی سخاوتمندانه‌ای به اقتصاد بیمار مصر داشته باشد.

این کارشناسان دلایل دیگری نیز در این خصوص ارائه می‌دهند، از جمله اینکه به عنوان مثال کشوری همچون قطر حملات خود علیه حکومت «عبد الفتاح السیسی»، رئیس جمهوری مصر را همچون گذشته و در زمان ملک عبد الله از سر گرفته است، همچنین «شیخ قرضاوی» که وابستگی‌اش به نظام قطر برای همه امری اثبات شده است، فتواهای تحریک آمیز و فتنه انگیزانه خود علیه نظام مصر را از سرگرفته و خواهان مقاومت مسلحانه علیه حکومت مصر شده و ارتش و دستگاه‌های امنیتی این کشور را به تمرد و سرکشی علیه حکومت دعوت کرده، بدون اینکه در این خصوص نگرانی و بیمی از واکنش عربستان سعودی درباره فتواهایش و توافقنامه مصالحه‌ای که دوحه و ریاض امضا کرده‌اند، داشته باشد.

«التقریر» در ادامه به حضور «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه تنها ساعاتی پس از اعلام خبر درگذشت ملک عبد الله در ریاض اشاره می‌کند که بیانگر نزدیک شدن زمان عادی شدن روابط بین آنکارا و ریاض است، چراکه ریاض به شدت از افزایش نفوذ کشوری همچون ایران در منطقه احساس نگرانی می‌کند و برای مقابله با این نگرانی نیازمند آن است که هم پیمانی قدرتمند همچون ترکیه را در کنار خود داشته باشد، به ویژه آنکه تحولات جاری در یمن و قدرت یافتن گروهی همچون «جماعت انصار الله» که به جانبداریشان از ایران معروف هستند، اصلا مورد خوشایند ریاض نیست و چنین قدرت‌یابی را خطری علیه امنیت ملی خود احساس می‌کند.

اگر این نگرش‌ها و پیش بینی‌ها درست باشد و به صورتی صحیح مورد ارزیابی قرار گرفته باشد، این احتمال وجود دارد که در آینده نزدیک باید شاهد نوعی آرامش و انعطاف در رابطه عربستان سعودی با جماعت اخوان المسلمین باشیم.

اما در این بین هستند، ناظرانی که چنین بازخوانی از اوضاع را صحیح نمی‌دانند و تصریح می‌کنند که مواضع و منافع و مصالح کشورها با تغییر افراد، در آنها تغییر نمی‌کند و کشور عربستان سعودی نیز از امر مستثنی نیست و کشورهای بزرگ همچون عربستان سعودی برای ایجاد هرگونه تغییر و چرخش در سیاست‌هایشان نیازمند زمانی طولانی هستند و این تغییر و چرخش در زمانی کوتاه رخ نخواهد داد، بلکه از برخی شرایط و فشارها و اولویت‌ها تبعیت خواهد کرد که با گذشت زمان مشخص خواهد شد، چنین شرایطی برای چنین تغییری فراهم خواهد شد.