انقلاب يمن و نگراني ارتجاع عرب

از زمان استيلاي نيروهاي انقلابي انصارالله بر يمن و تشکيل شوراي رياست جمهوري، تحولات اين کشور مورد توجه جامعه بين المللي قرار گرفته است، در اين بين و در حالي که کشورهاي شرقي از اعلام موضعي صريح در مورد انقلابيون کنوني پرهيز نموده اند، شماري از قدرت هاي غربي و کشورهاي عربي نسبت به پيروزي حوثي ها در يمن اعلام موضع کرده و آن را برخلاف موازين بين المللي دانسته اند.

رسانه هاي خبري در روزهاي اخير از بسته شدن سفارت عربستان سعودي، کانادا، ايالات متحده آمريکا، فرانسه و انگليس در يمن خبر داده اند. کشورهاي فوق در کنار دبيرکل سازمان ملل خواستار مداخله شوراي امنيت سازمان ملل جهت حل بحران اين کشور شدند.

تحولات چند هفته اخير در يمن، اين کشور را وارد مرحله حساسي کرده است. سير شتابان روند تحولات حاکي از دوره جديدي از بي ثباتي و تداوم اعتراضات مردمي است که ريشه در عوامل داخلي مثل فقر، محروميت، تبعيض به جا مانده از چهار دهه ديکتاتوري و بافت قبيله اي و عوامل خارجي مثل دخالت هاي مستمر عربستان سعودي و آمريکا دارد.

آنچه يمن را براي سعودي ها و غرب داراي اهميت کرده، موقعيت ژئوپليتيک درياي سرخ و تنگه باب المندب و هراس از شکل گيري جنبشي ديگر با رويکرد مقاومت در همسايگي سعودي ها و در واقع در حاشيه درياي سرخ و تنگه استراتژيک باب المندب است. به همين خاطر آنها علاوه بر دخالت در امور سياسي و حمايت از دولتمرداني که مردم در نگاه آنها جايي ندارند، به بهانه مبارزه با القاعده حملاتي به مناطق مختلف به ويژه در جنوب اين کشور انجام مي دهند که عمدتا قرباني شدن غيرنظاميان را به دنبال دارد.

اما تحولات اخير به اين دليل رخ داد که پاييز گذشته «عبدربه منصور هادي» پس از گذشت دو هفته از امضاي توافقنامه صلح و مشارکت با انقلابيون، «عوض بن مبارک» را نامزد نخست وزيري اين کشورمعرفي کرد، اما جنبش انصارالله به اين دليل که تعيين بن مبارک را تصميمي کاملاخارجي مي دانست، با اين اقدام رئيس جمهور مخالفت کرد و منصور هادي نيز ناچار به تغيير در تصميم خود شد و او را مسئول دفتر خود کرد، در پي آن، انصارالله احساس کرد که عوض بن مبارک تحرکات مشکوکي را دنبال مي کند و از همين رو کميته هاي مردمي انصارالله، بن مبارک را بازداشت کردند. در اين باره يک منبع نزديک به انصار الله فاش کرد که علت بازداشت بن مبارک، رفت و آمدهاي مکرر وي به سفارت آمريکا و تلاش او براي تقسيم يمن از طريق دست بردن در متن قانون اساسي بوده است.
پس از اين واقعه اعتراضات مردمي به دولت منصور هادي گسترش يافت.

هدف عربستان و آمريکا از تشويق منصورهادي به استعفا و فرار به عدن، علاوه بر ايجاد بي ثباتي و سوق دادن يمن به هرج و مرج، اين بود که مجددا زمينه براي بازگشت علي عبدالله صالح (و يا يکي از نزديکانش) به قدرت فراهم گردد. طي اين مدت عبدالله صالح نيز تلاش کرده به بازيگران منطقه اي و جهاني نشان دهد فقط اوست که مي تواند بحران هاي يمن را اداره کند. رياض و واشنگتن معتقد بودند استعفاي منصورهادي مي تواند انصارالله را تحت فشار قرار دهد و مسئوليت بحران هاي بعدي و هرج و مرج در کشور را متوجه اين جنبش سازد.

غربي ها و سعودي ها اکنون درتلاشند تا زمينه هاي درگيري مذهبي را فعال کرده و بخش هاي ديگري از شمال يمن مانند دو اقليم «سبا» و «جند» را به بهانه شافعي بودن، از مناطق زيدي جدا کنند. آنها مي خواهند با فعال کردن القاعده و ايجاد درگيري با انصارالله، اين جنبش را ضعيف کنند.

در حال حاضر القاعده در برخي مناطق مانند البيضاء، مارب و حضرموت فعال است و چه بسا پروژه اي شبيه به درگيري هاي داخلي عراق و سوريه، در يمن به اجرا دربيايد.

نياز امروز يمن حفظ وحدت است که البته حضور فعالانه انصارالله درعرصه سياسي و اجتماعي با همين هدف دنبال شده است. در اين زمينه انصارالله توانسته است نظر مساعد ساير احزاب و گروه هاي مخالف را جلب کند و رهبري انقلاب مردمي يمن را برعهده گيرد. مردم يمن اکنون بايد متوجه اين خطر باشند که کشورهاي وابسته به آمريکا درصددند در صورتي که اهدافشان حاصل نشود، اين کشور را به سوي هرج و مرج و مناقشات داخلي پيش برند. انصارالله نيز به اين موضوع آگاهي دارد و با درايت و هوشياري و تشکيل کميته هاي مردمي، سعي مي کند مانع از به خشونت کشيده شدن اوضاع شود.

حياط خلوت

کشور يمن در منطقه جنوب غربي آسيا و در جنوب شبه جزيره عربستان واقع شده است. از اين کشور هميشه به عنوان حياط خلوت عربستان سعودي نام برده مي شود. روساي جمهور حاکم بر يمن همواره به عنوان متحد کليدي رياض و غرب محسوب مي شده اند. فقر اقتصادي حاکم بر يمن و فرهنگ عشيره اي نسبتا متفاوت، باعث شد که اين کشور در شوراي همکاري خليج فارس طي سال هاي گذشته جذب نشود.

حضور پررنگ شيعيان زيدي در اين کشور که قريب به 40 درصد جمعيت را تشکيل داده اند، از سوي رياض ناديده گرفته شده است، اين در حالي است که مناطق جنوبي عربستان نيز شاهد حضور پررنگ شيعيان زيدي بوده و هرگونه تحرک از سوي زيديون يمني که در مناطق شمالي اين کشور و همجوار با مرزهاي عربستان زندگي مي کنند، مي تواند مخاطرات امنيتي را براي سعودي ها در پي داشته باشد.

حمايت از روساي جمهوري ديکتاتور، سرکوب شيعيان و همچنين رواج انديشه تکفيري در يمن همواره مدنظر آل سعود قرار داشته است، از همين روست که القاعده يمن يکي از قدرتمندترين گروه هاي تروريستي جهان محسوب مي شود.

خلع عبدالله صالح از قدرت و ناکارآمدي منصور هادي در تحقق اهداف انقلابيون به مرور زمينه نارضايتي هر چه بيشتر اقوام يمني را در پي داشت. در اين بين شيعيان زيدي يمن که تحت نام هايي همچون حوثي ها و انصارالله از آنها اسم برده مي شود، پس از دهه ها سرکوب شدن، از لاک دفاعي خارج شده و با بهره گيري از فضاي موجود در پي احقاق حقوق پايمال شده خويش برآمدند. همراهي شماري از قبائل يمني با خواست حوثي ها، زمينه قدرت گيري روز افزون را براي آنها فراهم نموده تا آن که در ماه هاي گذشته موفق به تصرف صنعا پايتخت يمن گرديدند.

پيامدهاي قدرت گيري انصارالله

سقوط ناگهاني صنعا توسط انقلابيون يمني با بهت و حيرت جامعه بين المللي و به ويژه کشورهاي محافظه کار عرب مواجه گرديد. تثبيت موقعيت شيعيان زيدي در يمن بي شک پيامدهاي گسترده اي را براي کشورهاي منطقه اي و فرامنطقه اي در پي خواهد داشت. سيستم پادشاهي و محافظه کار حاکم بر کشورهاي عربي حاشيه خليج فارس، فضايي را مهيا نموده تا آنها نسبت به هرگونه دگرگوني اندک در تحولات منطقه واکنش نشان دهند.

کارشناسان منطقه بر اين باورند که پيروزي کنوني حوثي ها در يمن بدون ترديد با سکوت ساير شيوخ خليج فارس همراه نخواهد بود و کشورهاي فوق اقدام به مقابله با انقلابيون يمني خواهند کرد. فراخواني سفراي عربستان و برخي کشورهاي عربي منطقه اولين اقدام آنها در اين زمينه محسوب مي شود. تحميل تحريم بر انقلابيون، قطع حمايت هاي مالي، تلاش براي اعمال فشار از طريق نهادهاي بين المللي و گسيل داشتن هر چه بيشتر تروريست هاي تفکيري، از اقداماتي است که در يمن شاهد بوده و خواهيم بود.

مواضع ضد آمريکايي

تثبيت موقعيت نيروهاي انصارالله پيامدهايي را نيز براي قدرت هاي غربي خواهد داشت. رهبران اين جنبش و به ويژه «عبدالملک الحوثي» به عنوان چهره اي ضد آمريکايي و ضد صهيونيستي در جامعه بين المللي شناخته مي شوند. طبعا ارتقاي موقعيت حوثي ها در يمن، اين کشور استراتژيک را از زير هيمنه ايالات متحده خارج خواهد ساخت. نيروهاي آمريکايي و به ويژه هواپيماهاي بدون سرنشين آنها سال هاست که به طور مکرر و تحت عناويني همچون مبارزه با تروريسم، اقدام به عمليات در خاک يمن مي کنند.

حوثي ها و محور مقاومت

از زمان تصرف صنعا توسط انقلابيون، مقامات کاخ سفيد و پنتاگون در کنار هم پيمانان اروپايي شان بارها و بارها اين اقدام را محکوم کردند و خواستار عقب نشيني آنها از صنعا و بازگشت مجدد منصور هادي به قدرت هستند. تعطيلي سفارت آمريکا، فرانسه و انگليس در اين راستا ارزيابي شده و احتمالادر آينده شاهد اقدامات بيشتري جهت تضعيف نيروهاي انقلابي يمن خواهيم بود. فعاليت گسترده تروريست هاي تفکيري در عراق و سوريه و بي ثباتي در ساير مناطق در کنار حضور پررنگ القاعده در يمن، موجب در پيش گرفتن احتياط در رابطه با چگونگي برخورد با حوثي ها از سوي آمريکا شده است. ايالات متحده نگران آن است که با سرکوب حوثي ها، فضايي مساعد را براي حضور تروريست ها در يمن مهيا نمايد و اين امر بيش از پيش منافع آمريکا را در سطح منطقه به خطر خواهد انداخت.

نزديکي فکري رهبران جنبش انصارالله با اعضاي محور مقاومت را شايد بتوان مهم ترين نگراني غرب، کشورهاي عربي و رژيم صهيونيستي دانست، امري که به وضوح مي توان آن را در سخنان مقامات رژيم صهيونيستي در واکنش به پيروزي انصارالله در يمن مشاهده کرد. اسرائيل نگران آن است در صورت تداوم استيلاي حوثي ها بر يمن، علاوه بر تقويت جايگاه ايران در سطح منطقه، احتمال به مخاطره افتادن منافع اقتصادي اين رژيم قوت گيرد.

شمار زيادي از کشتي هاي اقتصادي و نظامي اين رژيم جهت دسترسي به مناطق جنوبي و شرقي آسيا و نيمه جنوبي آفريقا مي بايست از تنگه باب المندب يمن عبور نمايند. امري که با تثبيت قدرت نيروهاي انقلابي به خطر خواهد افتاد.

مواضع شوراي امنيت

شوراي امنيت سازمان ملل با صدور قطعنامه اي مداخله جويانه و به منظور تامين بخشي از راهبرد سلطه جويانه رياض، درصدد برآمده است راه را براي مداخلات بيگانگان در يمن هموار سازد. نکته مهمي که بايد مورد توجه قرار گيرد اين است که بخش عمده تحولات مربوط به يمن در خارج از اين کشور و در دستگاه هاي اطلاعاتي غربي و عربي عليه اراده مردم که براي به دست گرفتن حاکميت و تکميل انقلاب نيمه تمام يمن قيام کرده اند، رقم زده مي شود و انقلابيون يمن قسمت زيادي از وقت و امکانات خود را صرف مقابله با آن مي کنند. به عبارت دقيق تر، همان دست هايي که سه سال پيش انقلاب مردم يمن را در نيمه راه متوقف و منحرف کردند، اکنون نيز به دنبال ايجاد مانع و رويارويي با اراده هايي هستند که مي خواهند به عصر ديکتاتوري و دخالت بيگانه پايان دهند.

تحولات يمن هم اکنون به مراحل حساس و سرنوشت سازي رسيده است. بعد از اين که رئيس جمهور، نخست وزير و دولت مورد حمايت رياض در صنعا به منظور ايجاد خلاقدرت و فراهم کردن زمينه هرج و مرج و دخالت خارجي اقدام به استعفاي دستجمعي کردند، و منصور هادي به عدن فرار کرد، بحران سازي در يمن آغاز شد، ولي کميته هاي انقلابي به رهبري انصارالله با ارائه قانون اساسي موقت و تشکيل شوراهاي امنيتي و رياست جمهوري، توان خود را براي اداره يمن و گذر از مرحله انتقالي به اثبات رساندند.

اقدام هوشمندانه انقلابيون يمن در مديريت کشور، کنترل اوضاع و مقابله با اقدامات تجزيه طلبانه باعث شد که توطئه خلاقدرت و ناتوان نشان دادن انصارالله در اداره امور، خنثي شود بدون آن که آسيبي متوجه کشور گردد. بدين ترتيب، انقلابيون همچنان مقبوليت مردمي را حفظ کرده و قابليت مديريتي خود را نيز در اداره کشور به اثبات رساندند. همزمان با اقدام شوراي امنيت سازمان ملل، شوراي همکاري خليج فارس نيز با دعوت از کشورهاي ديگر براي انجام مداخله نظامي در يمن، بخش تکميلي از توطئه غربي - عربي را به اجرا گذاشت. شوراي امنيت سازمان ملل براي بررسي قطعنامه پيشنهادي شوراي همکاري خليج فارس تشکيل جلسه داد، که البته اين اقدام با وتوي روسيه ناکام ماند و اين توطئه خنثي شد.

حرکت بعدي شوراي امنيت در صدور قطعنامه عليه انقلاب يمن و ملزم کردن انقلابيون به دست کشيدن از خواسته هايشان و تحويل قدرت به بقاياي رژيم ديتکاتوري، نشان داد که برنامه ريزي منسجمي براي عقيم گذاشتن اين انقلاب وجود دارد.