حمله عربستان به یمن به منزله ناکارآمدی سازوکارهای بین‌المللی

به گزارش اسلام تایمز، کم‌تر از یک ماه پیش خبر حمله عربستان سعودی به یمن از طریق رسانه‌های جهان مخابره شد. بلافاصله پس از انتشار این خبر نخستین سوالی که در اذهان عمومی ایجاد شد این بود که این جنگ با کدام مجوز صورت گرفته است.

افکار عمومی در مقابل این سوال قرار گرفت که مگر شورای امنیت سازمان ملل متحد عهده‌دار برقراری امنیت در جهان نیست، مگر بر اساس فصول هفتم و هشتم شورای امنیت سازمان ملل نباید هرگونه استفاده از زور علیه دیگر کشورها با مجوز این شورا انجام شود.

سوال مهم‌تر این‌که چرا جامعه بین‌الملل، کشورهای قدرتمند و قلدرهای جهان در مقابل حمله به یمن که بدون مجوز شورای امنیت صورت گرفته است، سکوت کرده‌اند.

البته این نخستین بار نیست که حمله به دیگر کشورها بدون مجوز شورای امنیت انجام می‌شود و جامعه بین‌الملل در مقابل آن سکوت می‌کند؛ برای مثال حمله عراق به ایران و جنگ تحمیلی 8 ساله علیه جمهوری اسلامی، مثال بارزی از این موضوع است.

اما؛ در فرصت حاضر لازم است به بررسی همه جانبه موضوع بپردازیم که چرا این اتفاق می‌افتد. چرا در مقابل زیاده‌خواهی‌های عربستان سعودی در خاورمیانه سکوت می‌شود. چرا حمله به کشورهای دیگر بدون مجوز شورای امنیت و بر خلاف قوانین بین‌الملل انجام می‌شود.

در پاسخ به سوال بالا باید توضیح داد که در حال حاضر و بر اساس قوانین بین‌الملل تنها شورای امنیت سازمان ملل می‌تواند در قالب فصول هفتم و هشتم این شورا تشخیص دهد که لازم است علیه کشوری از زور و قوه قهریه استفاده شود، بنابراین تشخیص عربستان سعودی برای حمله به یمن و عملیاتی کردن حمله نظامی به این کشور، خلاف قوانین بین‌المللی است. به این ترتیب حمله عربستان به یمن یک تجاوز محسوب می‌شود.

ناگفته آشکار است که هر تجاوزی دو طرف متجاوز و کشور مورد تجاوز واقع شده دارد، در این ارتباط نیز شورای امنیت می‌تواند و باید کشور متجاوز را شناسایی کند. در مرحله بعد نیز بر اساس قوانین بین‌الملل لازم است که متجاوز طبق اصول بین‌المللی تنبیه شود.

اما؛ در عمل مشاهده می‌شود که هیچ یک از این مراحل، اعم از تشخیص شرایط تجاوز، کشور متجاوز و اعمال تنبیه علیه این کشور انجام نمی‌شود. دلیل اصلی نادیده گرفتن تجاوز به دیگر کشورها، همراهی قدرت های بزرگ با متجاوز است. زمانی که ایالات متحده به عنوان یکی از اعضای اصلی و دارای حق وتوی شورای امنیت از حمله به یمن حمایت می‌کند، دیگر جایی برای اعمال قانون باقی نمی‌ماند.

البته باید توجه داشت که سنت ایجاد ائتلاف‌های بین‌المللی علیه سایر کشورها در ابتدا توسط ایالات متحده ایجاد شد، زمانی که ایالات متحده در اوایل دهه گذشته میلادی با ایجاد ائتلاف بین‌المللی به عراق حمله کرد، در واقع مجوز دور زدن شورای امنیت به وسیله ایجاد ائتلاف را به سایر کشورها داد.

تمامی شرایطی که در بالا توضیح داده شد، نشان دهنده کهنگی نظام بین‌الملل و پاسخگو نبودن این نظام به نیازهای جدید بین‌المللی است. نظام کنونی بین‌الملل بیش‌تر از 3 ربع قرن پیش و پس از پایان جنگ جهانی دوم بنیان گذاشته شد.

در نظام پایه‌گذاری شده، کشورهای قدرتمند در نهادی به نام شورای امنیت گرد آمدند و به منظور جلوگیری از هرج و مرج در جهان وظیفه حراست از امنیت جهانی را به این نهاد بین‌المللی واگذار کردند. البته این کشورها (ایالات متحده، روسیه، چین، انگلیس و فرانسه)، در شورای امنیت دارای حق وتو نیز هستند.

در شرایط کنونی بین‌المللی نه تنها این نهاد نمی‌تواند امنیت بین‌المللی را ایجاد کند، بلکه اعضای اصلی آن که از حق وتو نیز برخوردار هستند، موجبات ناامنی را در جهان به وجود می آورند. یکی از مسائلی که در شرایط معاصر بین الملل مطرح است، اینکه کشورهایی مانند برزیل، آلمان، هند، مجموعه کشورهای اسلامی و برخی کشورهای دیگر به اندازه ای به لحاظ شاخص های قدرت تغییر کرده اند که لازم است سهم آنها در معادلات قدرت در نظر گرفته شود.

به این ترتیب در نتیجه تغییر شرایط، سازوکارهای قدیمی بین المللی جوابگوی نیازهای جامعه بین الملل نیستند، به همین دلیل است که در کنار نهادهای مالی قدیمی مانند بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، تلاش هایی برای ایجاد نهادهای جدید مانند بانک توسعه زیرساخت های آسیا به چشم می خورد.

از سویی دیگر، پیشنهاد نظم نوین جهانی در نشست سران آسیا-آفریقا که در باندونگ در حال برگزاری است، نشان دهنده تمایل جهانی برای تغییر شاخصه های نظام بین الملل و به روز رسانی آنها است. گویا، نهادهای قدیمی نظام بین الملل و از جمله شورای امنیت در ایجاد امنیت جهانی ناکارآمد هستند و رویه هایی مانند حق وتوی کشورهای قدرتمند دست و پای کشورهای جهان را برای به روز رسانی نظام بین الملل بسته است.

محمود رضا امینی