غارت منابع ليبي در ميانه هرج و مرج سياسي

ليبي از جمله كشورهايي است كه در شمال آفريقا درگير انقلاب شد و پس از تونس و مصر به سمت تغيير رفت. تغييري كه مردمش خواهان كنار رفتن سايه چند دهه اي ديكتاتوري و بروز و ظهور آزادي بودند. اما با گذشت مدت كوتاهي تمام آروزها بر باد رفت. تفاوت اصلي انقلاب در ليبي كه بعدها با شورش و خشونت همراه شد، اين بود كه پاي ناتو به آن كشيده شد. ناتو برخلاف قطعنامه 1973 كه قرار بود تنها در عمليات پرواز ممنوع شركت كند،‌ به طور مستقيم به حملات مكرر عليه معمر قذافي و نيروهايش پرداخت. پس از اين رخدادها و كشته شدن ديكتاتور سابق، ليبي به سمتي گام نهاد كه حاصل آن تنها هرج و مرجي بود كه امروز با آن مواجه است و زمينه هاي لازم را براي تروريست ها از يك سو و دخالت هاي خارجي از سوي ديگر فراهم كرده است.

در ميان گروه هاي تروريستي شكل گرفته در منطقه كه طي سال هاي گذشته ايجاد شده، داعش در خشونت و كشتار، گوي سبقت را از همه ربوده است و حوزه فعاليت خود را در گستره وسيعي تعريف كرده است كه ليبي نيز يكي از آنها است. با توجه به اينكه داعش در منطقه از سوي برخي سياست ها و دولت ها حمايت مي شود، رقابتي را از سوي آنها در ليبي ايجاد كرده است كه در برخي موارد با تلاقي منافع متفاوت مواجه مي شود.

اما مسئله مهم اين است كه چنين فضاي هرج و مرجي سبب شده است كه ديگر كشورها به راحتي در امور داخلي آن مداخله كنند. در حال حاضر ارتش ليبي به ميزان توان خود به جنگ با داعش مي پردازد و حتي طي روزهاي گذشته موفق شده كه مركز شهر بنغازي را از دست اين گروه تروريستي خشن باز پس بگيرد. به هر حال بنغازي يكي از مهمترين شهرهايي بود كه انقلاب عليه حكومت معمر قذافي را طراحي و پيگيري كرد.

بحث حضور تروريست ها در حالي در ليبي پررنگ است كه مردم اين كشور نيز به دلايل مختلف از جمله اقتصادي و وضعيت معيشتي با مشكلات زيادي مواجه بوده و در برخي موارد دست به تظاهرات مي زنند. مجموعه اين مسائل باعث مي شود كه اين كشور با بحران هاي زيادي مواجه شود كه در برخي موارد اين بحران به ديگر كشورها و حتي اروپا نيز سرايت مي كند. آنچه كه اين روزها به عنوان بحران پناهجويان در اروپا از آن ياد مي شود و حتي نوع برخورد دولت هاي اروپايي نسبت به پناهجويان بسيار مورد انتقاد گرفته است،‌ بخشي از آن محصول شرايط ليبي و موقعيتي است كه سواحل اين كشور براي انتقال پناهجويان به سمت اروپا و ديگر مناطق دارد. بنابراين مي توان گفت شرايطي را كه حمله ناتو به ليبي ايجاد كرد نه تنها دامن آنها را گرفته است بلكه تبديل به بحران داخلي و منطقه اي در حوزه شمال آفريقا و خاورميانه شده است.

رخدادهاي شكل گرفته در ليبي سبب شده است كه اتحاديه عرب با هدايت و حمايت اصلي سه كشور عربستان سعودي، مصر و امارات متحده عربي كه علاقه مند هستند اتحاد مثلثي را ايجاد كنند تا به عقيده خود از بحران مصون بمانند، به دنبال برنامه ريزي براي حمله به ليبي است. البته دلايلي كه اين طيف براي حمله به ليبي مي آورند به منظور حمايت از دولت فعلي و مبارزه با داعش است. داعشي كه از آن در كشورهايي همچون عراق و سوريه حمايت مي كنند. همزمان دولت كنوني ليبي نيز از اين كشورها خواسته است كه براي سركوب داعش به ارتش ليبي كمك كنند. اين دولت همچنين از دولت هاي غربي بويژه امريكا، انگليس و فرانسه نيز تقاضاي كمك كرده است. در چنين شرايطي كشورهاي غربي از جمله دولت فرانسه از تمايل اتحاديه عرب به ليبي براي جنگ با داعش حمايت كرده است.

بر اساس روندها و رقابت هاي گذشته در بين كشورهاي منطقه نه تنها يكدستي در اتحاديه عرب وجود ندارد بلكه د رميان كشورهاي منطقه انشقاق رويكردي ايجاد شده است. مجموعه كشورهاي حاضر در اتحاديه عرب كه خواهان دخالت مستقيم در ليبي هستند بر اين اعتقاد هستند كه از ميان اعراب، برخي ساز مخالف مي زنند و همچون قطر از داعش در ليبي حمايت مي كنند. همزمان تركيه نيز در حمايت از داعش در ليبي در كنار قطر قرار مي گيرد. اين در حالي است كه عربستان سعودي موافق حمايت داعش در عراق و سوريه است. اين مسئله باعث شده است رقابتي شديد بين اين كشورها و دولت ها ايجاد شود. موضوعي كه طي سال هاي گذشته بحران هاي شديدي را در حوزه غرب آسيا و شمال آفريقا ايجاد كرده است. حاصل اين تحولات و بحران حكايت از آن دارد كه اعراب با وجود داشتن اتحاديه در بين خود دچار بحران هويتي شده و از سوي در حمله به يمن عليه دولت سابق و انقلابيون مي جنگند،‌ در حالي كه در انقلاب اول يمن به شدت از دولت علي عبدالله صالح حمايت مي كردند و از سويي ديگر در سوريه از شورشي ها پشتيباني كرده و عليه دولت اقدام مي كنند. ليبي نيز از زاويه اي ديگر نشان دهنده اين شكاف عربي – عربي و بحران هويتي شده است كه بيش از همه برآمده از منافع تعريف شده آمريكا و اسراييل است كه مجري اصلي آن سعودي ها در عربستان است.