اهمیت انتخابات پارلمانی روز یکشنبه گذشته ونزوئلا که بر اساس نتایج اولیه آن، اپوزیسیون برنده جدال با جناح های حامی دولت شده است، چه از منظر داخلی و چه از نقطه نظر منطقه ای بر کسی پوشیده نیست. حزب حاکم ونزوئلا و جنبش چاویسم در 16 سالی که آغاز اولین دوره ریاست جمهوری هوگو چاوز بر این می گذرد، در حدود 20 انتخابات در رده های مختلف ریاست جمهوری، پارلمانی، ایالت ها و شهرداری های شرکت نموده است. عدم موفقیت حزب حاکم در انتخابات پارلمانی روز یکشنبه، جمع پیروزهای مخالفان در تمامی پروسه های مذکور را به عدد 2 می رساند. جدا از اهمیت کلیدی نهاد پارلمان در نظام سیاسی ونزوئلا به عنوان قانونگذار از یک طرف و نقش مستقیم آن در انتصاب مسئولان ارشد حکومتی از طرف دیگر، نکته ای که بر اهمیت این انتخابات نسبت به پروسه های قبلی افزوده بود، نیاز مشابه دولت تقریبا نوپای تحت ریاست نیکلاس مادورو و اپوزیسیون به پیروزی در آن برای تحکیم جایگاه خود بوده است.

دولت ونزوئلا معتقد است شرایط فعلی اقتصادی کشور که کهکشانی شدن نرخ دلار در بازار آزاد از یک طرف و صف های طولانی در فروشگاه های مختلف به دلیل قحطی اجناس از طرف دیگر، مولفه های اصلی آن هستند، در حقیقت بخشی از یک پروژه داخلی و خارجی تحت عنوان "جنگ اقتصادی" می باشند که مخالفان خارجی و داخلی دولت را در تلاش برای سرنگونی دولت بیش از پیش متحد ساخته است. در این چارچوب، کاهش شدید قیمت نفت به عنوان تکیه اصلی درآمدهای دولت ونزوئلا نیز اصلی ترین مولفه خارجی این طرح ضد بولیواری را تشکیل می دهد.

رئیس جمهور ونزوئلا و حزب حاکم این کشور که از محل همین مشکلات اقتصادی از مدت ها پیش مورد هجمه سنگین برخی دولت ها و رسانه های خارجی قرار گرفته بودند، کور سوی امیدی مبنی بر برخورداری از حمایت اکثریت مردم در انتخابات اخیر علی رغم همه مصائب را حفظ کرده بودند اما حتی برخی تحلیلگران صفوف جنبش بولیواری نیز هشدار داده بودند که انتظار همراهی اکثریت مردم در شرایط سخت اقتصادی خیلی منطقی به نظر نمی رسد. در هر صورت همانطور که مادورو شب گذشته اذعان نمود، نهایتا مشکلات اقتصادی موفق شدند اکثریت مردم را به سمت وعده های مخالفان سوق دهند و به این ترتیب پارلمان ونزوئلا پس از سه دوره 5 ساله پیاپی، در اختیار اپوزیسونی قرار خواهد گرفت که در نشان دادن نیت خود برای پایان دادن به حکومت چاویسم در ونزوئلا هیچ ابایی ندارد.

اپوزیسیون فعلی ونزوئلا که از سال 1999 در پی انتخابات مردمی از ریاست جمهوری و کمی پس از آن از دیگر مناصب اصلی از جمله مجلس و قوه قضائیه کنار گذاشته شده، با نتایج روز یکشنبه برای اولین بار از تاریخ مذکور به صحنه اصلی سیاست در ونزوئلا باز می گردد. اپوزیسیون کاملا بر اهمیت این موضوع واقف می باشد و خوب می داند که هدر رفتن این موقعیت به هر شکلی، بازگشت به همان سیر نزولی قبلی را رقم خواهد زد. با این وجود، یکی از اصلی ترین موانع سر راه اپوزسیون ونزوئلا، مساله وحدتی خواهد بود که البته با نام آن قدم در انتخابات اخیر گذاشته بودند. حال باید دید آیا این وحدت کلامی نهایتا با محقق شدن هدف انتخاباتی، در عمل هم رقم خواهد خورد و اجزای مختلف "میز وحدت دموکراتیک" (پلاتفرم انتخاباتی مخالفان متشکل از تمامی احزاب اپوزیسیون) حاضر خواهند بود از منابع حزبی خود در راستای منافع عمومی و مشترک اپوزیسیون بگذرند یا نه. خاطرنشان می سازد بر اساس نظر تحلیلگران بین المللی، یکی از اصلی ترین دلایلی که بازگشت اپوزیسیون ونزوئلا به صحنه اصلی سیاست داخلی این کشور را در 16 سال گذشته به تاخیر انداخته اند، چند دستگی و تفرقه در صفوف خود آنها می باشد. برای تبیین این موضوع کافی است بدانیم در حال حاضر اجماعی در اپوزیسیون بر سر اینکه رهبرشان کیست وجود ندارد. به این ترتیب باید دید قدرت ملموس محقق شده از طریق انتخابات اخیر، خواهد توانست بر وسوسه های حزبی اپوزیسیون غلیه کند یا نه؟.

با قطعی شدن نتایج انتخابات پارلمانی اخیر، در نظر گرفتن چند نکته – چه از سوی مخالفان و چه از سوی دولت – برای تعیین سرنوشت پروسه روز یکشنبه حیاتی به نظر می آید. نکته اول در این خصوص به مدیریت نتایج حاصله باز می گردد. اپوزیسیون ونزوئلا که سابقه خوبی از پیروی از راهکارهای مردم سالارانه در حصول اهداف خود بر جای نگذاشته و مسائلی همچون کودتای نافرجام، خرابکاری های اقتصادی و خشونت خیابانی را در کارنامه خود دارد باید بداند اگر نظر به موفقیت حاصله شیوه مذکور را ترک ننماید و قصد داشته باشد از پیروزی – قطعا مهم – روز یکشنبه برای حصول فراقانونی و زورگویانه اهداف بعضا اعلام شده ای از جمله کنار زدن رئیس جمهور فعلی استفاده نماید، هم کشور را وارد بحران داخلی خواهد کرد و هم دوره حضور خود در صحنه اول سیاست را بسیار زود به پایان خواهد رساند.

البته مدیریت نتایج حاصله در طرف دولت نیز از اهمیت بالاتری برخوردار می باشد. دولت ونزوئلا و حزب حاکم این کشور باید پیام "رای تنبیهی" روز یکشنبه مردم را کاملا دریافت نمایند و – همانطور که مادورو نیمه شب گذشته تاکید نمود – تلاشی دوچندان برای بهبود امور بویژه در بخش اقتصادی از خود نشان دهند و فرصت مانور بیشتر را به اپوزیسیون ندهند. دولت ونزوئلا باید بداند – و می داند – که مادامی که به حق بر گفتمان ضد امپریالیستی خود اصرار بورزد، فشارهای نظام سلطه پایانی نخواهند داشت و هر آن انتظار توطئه و دسیسه ای جدید علیه کشور می رود.

دولت با چنین نگاهی از یک سو مانع غافلگیر شدن در برابر اقدامات خصمانه علیه خود خواهد شد و از سوی دیگر نخواهد گذاشت شرایط کشور به گونه ای پیش برود که دلسردی پایه های چاویسم یعنی قشرهای مردمی رقم بخورد.

دولت ونزوئلا باید شرایط جدید را به عنوان یکی دیگر از چالش هایی تصور نماید که در طی 16 سال گذشته با آنها دست و پنجه نرم کرده و هر بار سربلند از آنها بیرون آمده است. کودتای نافرجام علیه چاوز، خرابکاری در صنعت نفت و تعطیلی تاسیسات این کشور، خشونت های خیابانی و نا آرام کردن کشور از جمله چالش هایی بوده اند که انقلاب بولیواری آنها را با موفقیت پشت سر گذاشته است. "جنگ اقتصادی" و "پارلمان در اختیار مخالفان" نیز دو وضعیتی خطیری هستند که دولت ونزوئلا چاره ای جز فائق آمدن بر آنها پیش روی خود ندارد. قاطعیت در حکومت، حل فوری مشکلات اقتصادی، مبارزه با فساد مالی و اداری و تلاش برای جلب عملی اعتماد مردم ابزارهایی هستند که در این راه باید از سوی بولیواری های مورد استفاده قرار بگیرند.

نکته دوم در تحلیل نتایج انتخابات پارلمانی ونزوئلا که باید مورد تاکید ویژه قرار بگیرد، نمره قبولی نیکلاس مادورو در آزمون دموکراسی و سربلند بیرون آمدن او از این کارزار علی رغم شکست در آن می باشد. دولت ونزوئلا در هفته های اخیر در معرض شدیدترین هجمه های رسانه های داخلی و بین المللی مبنی بر دست بردن در انتخابات کشور و ممانعت از پیروزی مخالفان در انتخابات به هر قیمتی بوده است. این تبلیغات منفی تا آنجا پیش رفته بودند که تقریبا تمامی مباحت روزهای آخر انتخابات را به خود اختصاص داده بودند و شکی برای افکار عمومی باقی نمی گذاشتند که ونزوئلا به جمع کشورهای دیکتاتوری خواهد پیوست. اما پیروزی مخالفان در این انتخابات و اذعان رئیس جمهور ونزوئلا بر این مساله در فاصله کمی از اعلام نتایج، بار دیگر نقشه بدخواهان برای حمله به انقلاب بولیواری و غیر مردمی معرفی کردن آن را ناکام ساخت. شاید بتوان گفت این مهم در جای خود می تواند یک پیروزی برای ادامه دهندگان راه چاوز باشد تا بواسطه آن بتوانند از حقانیت خود در برابر افکار عمومی دفاع نمایند.

نکته آخر در این میان به همبستگی کشورهای همسو با ونزوئلا باز می گردد. انقلاب بولیواری ونزوئلا از ابتدای روی کار آمدن در این کشور در سال 1999 همیشه مورد هجمه سنگین نظام سلطه بوده است و هر بار موفق شده است از وضعیت های سخت و پیچیده، پیروز خارج شود. نگاهی کوتاه به وضعیت ونزوئلا در یکی دو سال اخیر، به راحتی معضل اقتصادی کشور ناشی از دو مساله اوج گیری نرخ دلار در بازار آزاد و قحطی کالاها در داخل کشور را به عنوان دلیل اصلی نارضایتی مردم از دولت و رای تنبیهی روز یکشنبه آنها معرفی می نمایند. ونزوئلایی که تحت هر شرایطی یار و همراه کشورهای سلطه ستیز بوده و صدای دفاعش از مردم مظلومی همچون ملت فلسطین، همیشه گوش امپریالیسم را آزار می داده است، می توانست به لطف حمایت ها و کمک های فکری کشورهای دوست، وارد این مخمصه اقتصادی نشود و این وضعیت سیاسی جدید را تجربه ننماید. یادمان باشد حال که ونزوئلا در روزهای سخت در کنارمان بود و همیشه و هر جا چون کوه در دفاع از ما حاضر می شد، در پاسخ می توانستیم – و می توانیم – در مسائلی همچون مدیریت نرخ ارز (که اتفاقا تجربه عملی آن را داریم) راه گشای مشکلاتش باشیم.

محمد قاسم محمدی

اسلام تايمز