ترسیم «خاورمیانه 2016» بر پایه‌ 9 محور

به گزارش اسلام تایمز، نشریه آمریکایی «نیوز ویک» در گزارشی به قلم «جک مور» با اشاره به وقایع مهم دنیا که در سال 2015 روی داد از جمله توافق هسته‌ای ایران و تجاوز سعودی به یمن، آینده این وقایع را شکل‌دهنده وضعیت دنیا در سال 2016 دانست.



1/ موصل

نیروهای عراقی با حمایت هوایی ائتلاف آمریکایی و همچنین قبایل سنی‌نشین، شهر الرمادی را تا پیش از پایان سال 2015 از وجود تروریست‌های داعشی پاکسازی کردند. اکنون تمرکز واشنگتن و بغداد بر موصل معطوف خواهد شد، شهری که پس از سقوط در جولای 2014، ابوبکر البغدادی سرکرده داعش آن را مرکز خلافت (ادعایی) داعش نامید.

مساحت جغرافیایی موصل در مقایسه با الرمادی، سه برابر بزرگتر بوده و چالشی به مراتب بزرگتر نیز برای نیروهای عراقی و جنگجویان کرد خواهد بود. موصل در کنار رقه در شمال شرقی سوریه، دو سرزمین اصلی داعشی‌ها محسوب می شود. با این حال، حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق متعهد شده که در سال جاری با پس گرفتن موصل ضربه سنگینی به تروریست‌های داعشی وارد کند. گرچه این پیش‌بینی نمی‌تواند قطعی باشد اما به نظر می‌رسد برای حمله و بازپس‌گیری موصل، نبرد بزرگی پیش‌رو باشد.


2/ مذاکرات صلح سوریه

در ماه مارس، جنگ سوریه وارد ششمین سال خود می‌شود. شورای امنیت سازمان ملل به اتفاق آرا پیشنهاد صلح در سوریه را در ماه دسامبر پذیرفت؛ این پذیرش به معنای آغاز گفتگوها میان دولت بشار اسد و نیروهای مخالف می‌باشد در حالی که هنوز مشخص نیست که دقیقا چه کسانی بعنوان مخالفان حضور خواهند یافت.

این گفتگوها در ادامه مذاکراتی خواهد بود که در اکتبر گذشته میان وزرای خارجه چند قدرت جهانی در وین برگزار شد. قرار است در این گفتگوها که در ماه ژانویه برگزار می‌شود درباره اعمال آتش‌بس و تعیین جدول زمانی برای ایجاد دولت وحدت ملی پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، تبادل نظر شود.

قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل اشاره‌ای به موقعیت اسد در سوریه ندارد اما حضور یا حذف وی در را قدرت دمشق بی‌شک تاثیراتی بر قدرت‌های غربی و همچنین مسکو و تهران بعنوان متحدان سوریه خواهد داشت. در سال جدید شاهد دیپلماسی بیشتر، مذاکرات بیشتر و احتمالا تاخیر بیشتر در اعلام نتیجه «بن‌بست نظامی» در کشوری خواهیم بود که سالها ناآرامی در آن ناظران را تا حدودی از احیای صلح ناامید ساخته است.


3/ انتقال داعش به لیبی

باتوجه به اینکه ائتلاف آمریکایی و جنگنده‌های روسی به بمباران مواضع داعش در عراق و سوریه ادامه داده و نیروهای عراقی و کرد نیز برای بازپس‌گیری سرزمین‌های تحت اشغال تروریست‌ها تلاش می‌کنند، مبارزه علیه داعش به منطقه‌ای خارج از خاورمیانه منتقل خواهد شد: شمال آفریقا.

گروه‌های اسلامگرای افراطی با تحکیم کنترل خود بر شهر مرکزی سرت، در حال بازگشت به لیبی هستند. علیرغم اعلام دولت وحدت ملی در لیبی، خلاء قدرت در این کشور زمینه را برای گسترش حضور این گروه تروریستی فراهم نموده است. همزمان با گسترش نفوذ داعش در شمال آفریقا، منابع لیبی و همچنین امنیت اروپا در معرض خطر قرار خواهد گرفت. فرانسه هم‌اکنون پروازهای شناسایی خود را در لیبی آغاز کرده، ایالات‌متحده سرکرده داعش در لیبی را در ماه نوامبر به قتل رساند و نیروهای ویژه آمریکایی نیز به همراه نیروهای زمینی از چند کشور دیگر قرار است اقدام نظامی خود را در این کشور طی سال 2016 گسترش دهند.


4/ تقابل تشیع و تسنن میان عربستان و ایران پس از توافق هسته‌ای

در سال 2015، عربستان با راه‌اندازی ائتلافی هوایی به خاک یمن تجاوز و هدف خود را مبارزه با حوثی‌هایی اعلام کرد که علیه «منصور هادی» متحد سعودی‌ها شورش کرده‌اند. ریاض همچنین با تداوم تامین مالی گروه‌های شورشی (و تروریستی) در سوریه برای براندازی دولت اسد بعنوان متحد تهران تلاش می‌کند. آل‌سعود ائتلافی متشکل از متحدان خود برای به اصطلاح مبارزه با « تروریسم» تشکیل داده تا با این بهانه بتواند مانع رشد فزاینده نفوذ ایران شیعی در منطقه شود.

هراس ریاض از افزایش قدرت ایران شیعی پس از توافق هسته‌ای میان تهران و قدرت‌های جهانی بیشتر شده به همین دلیل رویکردهای خصمانه آل‌سعود برای مقابله با این قدرت به مراتب تشدید شده است. این رقابت بواسطه نیروهای نیابتی مانند سوریه و یمن در سال 2016 نیز ادامه خواهد داشت.


5/ درگیری‌های مرزی اسرائیل و حزب‌الله

پس از کشته شدن «سمیر قنطار» یکی از اعضای ارشد حزب‌الله در دمشق، سیدحسن نصرالله رهبر این گروه شیعی لبنانی اعلام کرد که انتقام خون وی را از اسرائیل خواهد گرفت. در مقابل اسرائیل نیز تدابیر امنیتی در مرزهای خود با لبنان را افزایش و رییس ارتش این رژیم نیز هشدار داده که عواقب هرگونه اقدام تلافی‌جویانه از سوی حزب‌الله شدید خواهد بود. به نظر می‌رسد این درگیری لفظی تنها در همین حد باقی نمانده و جهان در سال 2016 شاهد تنش‌های بیشتری میان این دو باشد.


6/ غزه پس از آرام‌ترین سال خود

پس از درگیری میان اسرائیل و فلسطین در سال‌های 2008، 2012 و 2014، غزه در سال 2015 آرام‌ترین سال خود را پشت سر گذاشت. حماس به مفاد آتش‌بس پایبند بوده در عین حال تلاش می‌کند تونل‌های خود را از اشغال نظامیان اسرائیلی خارج کند. پیش‌بینی بروز مجدد تنش میان طرفین در سال جدید میلادی دور از انتظار نیست.


7/ محمود عباس و روند صلح میان اسرائیل و فلسطین

محمود عباس 80 ساله پس از 10 سال ریاست در تشکیلات خودگردان فلسطین تا چهار سال دیگر در این سمت منصوب شد. درگیری‌ها، تنش‌ها و منازعات مسلحانه میان فلسطینی‌ها و صهیونیستها نشان می‌دهد که مردم فلسطین اعتمادی به رهبر سالخورده و «انتفاضه دیپلماتیک» وی ندارند. طبق تازه‌ترین نظرسنجی‌ها، بیش از دو سوم فلسطینیان خواستار استعفای عباس هستند.

بی‌توجهی عباس به این خواسته مردم فلسطین این گمانه‌زنی را در میان کارشناسان ایجاد کرده که بحران در بلوک غرب تشدید شده و روند صلح میان اسرائیل و فلسطین نیز بطور کلی منحل گردد.


8/ جنگ داخلی ترکیه

پیروزی حزب عدالت و توسعه در ژوئن، موجب فروپاشی آتش‌بس دوساله این حزب با پ‌ک‌ک گردید. موجی از خشونت‌های مسلحانه از سوی کردها و واکنش‌های نظامی ارتش به آن، فضایی فوق‌العاده امنیتی در جنوب‌شرقی این کشور ایجاد نموده است. تنها در صورتی که اردوغان یا داوداوغلو تصمیمی جدی برای سازش با کردها بگیرند می‌توان به لغو احتمال بروز و تشدید جنگ داخلی در ترکیه امیدوار بود.


9/ انتخابات آمریکا

انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا که قرار است 8 نوامبر 2016 برگزار شود پایانی بر 8 سال حکومت دموکرات‌ها بر این کشور خواهد بود. هر یک از نامزدهای ریاست‌جمهوری مانند ترامپ، روبیو و هیلاری کلینتون پیشنهادهایی متفاوت برای اوضاع خاورمیانه مطرح می‌کنند. ترامپ بر طبل ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکا می‌کوبد و کلینتون در پی پیروزی بدون توجه به میراثی است که در لیبی از خود بجا گذاشته.

اکثر نامزدهای جمهوری‌خواه (90درصد) معتقدند که کمپین آمریکایی ضدداعش به اندازه کافی تهاجمی نیست و حامیان مردمی این حزب نیز خواستار اعزام نیروی نظامی بیشتر به خاک عراق و سوریه هستند. اگر در 9 نوامبر شاهد حضور یک جمهوری‌خواه در کاخ‌سفید باشیم، افزایش مداخله ‌نظامی آمریکا در خاورمیانه دور از انتظار نیست.