برنامه آمریکا برای افغانستان

ژنرال جان کمپبل، فرمانده نیروهای امریکا در افغانستان، چمدان‌های خود را بسته و آماده ترک افغانستان است زیرا باراک اوباما، رئیس جمهور امریکا، ژنرال جان نیکلسون را به مجلس سنا معرفی کرده تا بعد از تأیید این مجلس جای کمپبل را بگیرد. این فرمانده امریکایی در مجلس سنا از وخیم‌تر شدن وضعیت امنیتی در افغانستان گفت و به همین جهت نه تنها از برنامه قبلی اوباما برای کاهش نیروهای امریکایی در این کشور دفاع نکرد بلکه تاکید او بر افزایش این نیروها بود. کمپبل پیش از این و در برابر کمیته نیروهای مسلح سنا از برنامه اوباما برای کاهش نیروهای امریکایی در افغانستان از 9هزار و 800 به 5هزار و 500 تن دفاع کرده بود اما حالا به نظر می‌رسد جانشین او هدف دیگری را برای مأموریت خود در نظر گرفته و به همین جهت هم باید انتظار تغییری در رویکرد امریکا در قبال افغانستان داشت.

سر فصل این مأموریت تازه در آماده‌سازی زمینه لازم برای حضور نظامی طولانی‌مدت امریکا در افغانستان است؛ نکته‌ای که نیکلسون در همین جلسه مطرح کرد و حرف او هم تأکیدی بود بر حرف‌های اشتون کارتر، وزیر دفاع امریکا که از جنگ سخت و حضور درازمدت نیروهای امریکایی در افغانستان گفته بود. دستمایه طرح این مأموریت نیکلسون با ارائه گزارش اداره بازرسی امریکا برای بازسازی افغانستان، (سیگار)، در 29 ژانویه فراهم شد. سیگار در این گزارش مدعی شد که وضعیت امنیتی افغانستان از زمان سرنگونی طالبان در 2001 تا کنون وخیم‌تر شده چرا که این گروه در حال حاضر حدود 30 درصد از خاک این کشور را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تحت کنترل دارد. این ادعا به سرعت واکنش کابل را در پی داشت و ظفر هاشمی، سرپرست دفتر سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان با طرح دو نکته از ماهیت جنگ و گریز نیروهای طالبان و ناکامی این گروه در کنترل بر دو استان طی سال گذشته گزارش سیگار را به طور کلی رد کرد. در هر حال، گزارش سیگار توجیهی بود در راستای برنامه و مأموریت تازه امریکا در افغانستان که در قالب افزایش نیروهای نظامی و تحرکات بیشتر این نیروها طراحی شده است. نکته مهم در تناقض این مأموریت با تلاش‌های چهارجانبه‌ای است که طی دو دور نشست گذشته برای صلح در افغانستان انجام شده و قرار است تا دور سوم هم تا چند روز دیگر، ششم فوریه، برگزار شود و امریکا هم در این نشست حضور دارد. به عبارت دیگر، امریکا در حالی که برای نشست‌های چهارجانبه صلح مشارکت دارد، فرمانده تازه‌ای را روانه افغانستان می‌کند که از همین ابتدا از افزایش نیروهای امریکایی در این کشور و بازنگری در فعالیت‌های گذشته می‌گوید. این وضعیت به معنای سیاست دوگانه و متضاد امریکا در افغانستان است، البته باید سیاست اصلی را در برنامه‌های نیکلسون جست تا مشارکت در نشست چهار جانبه. در واقع، گزارش سیگار و تأکید بر جنبه امنیتی آن در سخنان نیکلسون مقابل سناتورهای امریکایی حکایت از بزرگنمایی امریکا از وخیم‌تر شدن اوضاع امنیتی دارد تا رویکرد نظامی- امنیتی این کشور در قبال افغانستان نسبت به تلاش جهارجانبه صلح توجیه شود. امریکا به این نحو و به صورت غیرمستقیم در راه آن تلاش سنگ‌اندازی می‌کند چرا که نمی‌تواند امتیاز چین در روند صلح افغانستان و تأثیر آینده این امر را بپذیرد و در وهله دوم، مسئله ابزاری از گروه‌های تروریستی برای کشورهای همسایه افغانستان را در نظر دارد، حال این گروه‌ها از طالبان باشند یا داعش. رابطه داعش با تروریست‌های استان سین کیانگ چین مطرح است و یکی از انگیزه‌های اصلی پکن برای مشارکت در فرآیند صلح افغانستان برای مسدود کردن راه تروریست‌ها به این استان است. از سوی دیگر، روسیه و تاجیکستان با توجه به این استفاده ابزاری امریکا از گروه‌های تروریستی است که خود را آماده رزمایش مشترک در ماه مارس می‌کنند تا آمادگی و توانایی نظامی خود را برای مبارزه با گروه‌های تروریستی در مناطق کوهستانی بالا ببرند. نمی‌توان مرزهای غربی افغانستان با ایران را هم خالی از این مقوله دانست و باید گفت که نیکلسون به این جهت نگاهی به این نحو استفاده در مرزهای غربی افغانستان دارد. در هر صورت، مأموریت نیکلسون با یکسری زمینه‌سازی‌ها همراه شده که نشان می‌دهد امریکا حالا پرونده افغانستان را نه از زاویه برقراری صلح در این کشور بلکه از جهت کاربری نظامی و بهره‌برداری از گروه‌های تروریستی برای فشار بر رقبای بین‌المللی و منطقه‌ای قرائت می‌کند.

سید رحیم نعمتی