سومین گام جدایی ژنرال از پادشاه

در این میان به نظر می رسد مصر اقدامات غیرحساب شده و هیجانی عربستان را درک کرده است و تصمیم گرفته خود را در منازعات منطقه ای به عربستان وصل نکند تا از عواقب آن دور بماند. به ویژه اینکه دولت مصر هم در عرصه سیاست داخلی به دلیل فعالیت گروه های مخالف و تروریست با مشکلاتی روبروست و هم ضعف بنیه اقتصادی این کشور، قدرت مانور را از آن برای دست زدن به اقدامات مبهم نظیر مداخله در جنگ های منطقه ای گرفته است.

به گزارش اسلام تایمز، «سامح شکری» وزیر امور خارجه مصر در تازه ترین موضع گیری خود و در واکنش به تصمیم اخیر عربستان سعودی مبنی بر احتمال مداخله نظامی زمینی در سوریه، آن را «تصمیم حاکمیتی و انفرادی» عربستان دانست و تاکید کرد که این تصمیم ارتباطی با «ائتلاف اسلامی برای مبارزه با تروریسم» که حدود دوماه پیش تاسیس شد، ندارد.

این موضع گیری مصر بار دیگر پرده از تفاوت نگاه قاهره و ریاض درباره بسیاری از مسایل مهم منطقه ای از جمله سوریه برداشت.

شاید در وهله نخست برای بسیاری، هضم اختلاف بین مصر و عربستان دشوار باشد؛ چرا که قدرت گرفتن دولت کنونی مصر به رهبری «عبدالفتاح سیسی» که پس از کودتا علیه دولت «محمد مرسی» رخ داد، کاملا مرهون حمایت های عربستان سعودی بود. پس از قدرت گرفتن سیسی، عربستان حمایت های مالی گسترده ای را به مصر گسیل کرد.

اما عرصه سیاست، عرصه ناپایداری است و شدت دوستی ها و دشمنی ها متاثر از تحولات مختلف، در حال دگرگونی است. طی یک سال اخیر به ویژه پس از پادشاهی «سلمان بن عبدالعزیز» در عربستان، روابط ریاض و قاهره نیز دستخوش تغییر شد. به همان میزان که مصر از عربستان در مسایل منطقه ای دور شده است، سعودی ها روابط نزدیک تری را با ترکیه آغاز کردند.

عربستان در دوره ملک سلمان، نوعی سیاست خارجی تهاجمی را در دستور کار قرار داد که مهمترین جلوه آن حمله نظامی به یمن بود. این برای نخستین بار در دهه های اخیر بود که عربستان به یک کشور دیگر حمله کرد؛ جنگی که البته با وجود گذشت نزدیک به یک سال عملا نتیجه ای برای عربستان نداشته و روندی فرسایشی پیدا کرده است.

عربستان برای تسریع در اجرای سیاست ها و نقشه های خود به سمت جلب حمایت بسیاری از هم پیمانانش رفت، اما بسیاری از آنها در عمل با این کشور همراهی نکردند. مصر از جمله این کشورها بود که سعودی ها را همراهی نکرد و درخواست آنها برای ارسال نیرو به جنگ یمن را رد کرد.

تشدید نزاع با ایران یکی دیگر از سیاست های ریاض در یک سال اخیر بود به حدی که این کشور به سمت قطع کامل روابط دیپلماتیک با ایران حرکت کرد. در حالی که سعودی ها انتظار داشتند که کشورهای دیگر عربی نیز در حمایت از عربستان، روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کنند اما جز چند مورد خیلی جزئی و سمبلیک این هدف عملی نشد. مصر در این زمینه هم با عربستان همراهی نکرد و ترجیح داد اسیر سیاست تهاجمی و بدون هدف عربستان نشود.

در موضوع سوریه نیز قاهره، سیاستی متفاوت با ریاض را در پیش گرفته است. برخلاف عربستان که از مخالفان مسلح دولت سوریه حمایت می کند و آشکارا از ضرورت کنار رفتن «بشار اسد» رییس جمهوری این کشور از قدرت سخن می گوید، قاهره نه تنها از این سیاست ریاض دفاع نمی کند، بلکه موضعی نزدیک به دولت سوریه دارد. مصر بارها حمایت خود را از عملیات علیه گروه های تروریستی در سوریه اعلام کرده و بر ضرورت حل و فصل سیاسی بحران سوریه تاکید کرده است.

وزیر دفاع عربستان سعودی حدود دوماه پیش از شکل گیری ائتلافی نظامی با عنوان ائتلاف اسلامی مبارزه با تروریسم خبر داد. موضع گیری اخیر وزیر امور خارجه مصر مبنی بر اینکه اقدام احتمالی عربستان برای حمله زمینی به سوریه در چارچوب این ائتلاف نیست، اذعان بر نمایشی و پوچ بودن این ائتلاف دارد؛ ائتلافی که گرچه نام ۳۴ کشور را با خود یدک می کشد اما در عمل این خود عربستان است که در آن نقش آفرینی دارد و چه بسا قرار گرفتن نام دیگر کشورها نوعی اقدام نمایشی و در جهت کاهش فشارهای سیاسی عربستان بوده است.

عربستان سعودی به ویژه در یک سال اخیر برای جبران بسیاری از ناکامی های اخیر خود در عرصه منطقه، به جای تغییر در رویکردهای سابق خود، بر تشدید آن اقدامات اصرار می ورزد. سیاست «یا همه یا هیچ» عربستان در یک سال اخیر، قدرت انتخاب را از این کشور گرفته و «بحران سازی» را به عنوان تنها گزینه برای آن قرار داده است. این در حالی است که ناکامی های اخیر به ویژه در جنگ با یمن و قطع روابط دیپلماتیک با تهران و تشدید حمایت ها از گروه های مسلح در سوریه نشان داد که این بحران افکنی ها نه تنها کمکی به عربستان برای جبران مشکلات قبلی اش نمی کند بلکه بر ابعاد آن می افزاید.

در این میان به نظر می رسد مصر اقدامات غیرحساب شده و هیجانی عربستان را درک کرده است و تصمیم گرفته خود را در منازعات منطقه ای به عربستان وصل نکند تا از عواقب آن دور بماند. به ویژه اینکه دولت مصر هم در عرصه سیاست داخلی به دلیل فعالیت گروه های مخالف و تروریست با مشکلاتی روبروست و هم ضعف بنیه اقتصادی این کشور، قدرت مانور را از آن برای دست زدن به اقدامات مبهم نظیر مداخله در جنگ های منطقه ای گرفته است.

البته وجود اختلاف های مورد اشاره میان ریاض و قاهره به معنای نبود اشتراک و همکاری بین دو طرف نیست. از طرفی دیگر، همراهی نکردن عربستان از سوی مصر در عرصه هایی چون یمن و سوریه الزاما به معنای قرار گرفتن مصری ها در جبهه مقابل عربستان در منطقه نیست. چرا که این سیاست نیز می تواند برای قاهره هزینه زا باشد. به عبارت دیگر مصری ها ترجیح می دهند نوعی سیاست میانه با هدف پرهیز از دادن هزینه های گسترده را در پیش گیرند.

اما آنچه مهم است این که مصر به عنوان یکی از نزدیک ترین کشورهای عربی به عربستان سعودی در سال های اخیر در مهمترین و حساس ترین مسایل منطقه ای، رویه متفاوتی را در پیش گرفت و این برای سعودی ها که برای اجرای برنامه های خود در منطقه نیازمند یارگیری از کشورهای مهمی چون مصر هستند، یک باخت تمام عیار محسوب می شود.

سمانه سعادت