استیصال غرب در مقابل همکاری های نظامی تهران-مسکو

هفته گذشته سردار حسین دهقان، وزیر دفاع ایران در سفری رسمی به روسیه رفت. این سفر از جهات مختلف دارای اهمیت بوده و رسانه های بین المللی گزارش و تحلیل های مختلفی را در این باره منتشر کردند. گسترش همکاری نظامی تهران-مسکو موضوعی نیست که غربی ها و برخی کشورهای منطقه از آن خرسند باشند، به ویژه این که به فاصله چند روز از سفر دهقان به مسکو، اکنون سرگئی شایگو، وزیر دفاع روسیه در سفری از پیش اعلام نشده برای مذاکره با مقامات بلندپایۀ ایرانی به تهران سفر کرده است و رسانه های انگلیسی و آمریکایی نیز نگاه ویژه ای به این سفر دارند.

این افزایش رایزنی‌ها و همکاری‌های نظامی مسکو و تهران منجر به واکنش مقامات امریکایی شده است. مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجۀ امریکا روز پنج‌شنبه (۲۹ بهمن) در ادعای بی پایه ای گفت: «قطعنامۀ ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل فروش دستۀ مشخصی از تسلیحات متعارف را ... بدون تایید مورد به مورد شورای امنیت سازمان ملل ممنوع کرده است.»

اما ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه روز شنبه (۱ اسفند) با اشاره به تعبیر نادرست رسانه‌ها از قطعنامۀ ۲۲۳۱ شورای امنیت دربارۀ ایران اعلام کرد: «این قطعنامه همکاری فنی- نظامی با ایران را منع نکرده است، اما مقام‌های غربی آگاهانه در این مورد سکوت می‌کنند.»

نشریه دفاعی و نظامی "نشنال اینترست" با انتشار گزارشی به سفر وزیر دفاع ایران به روسیه اشاره کرد و نوشت؛ به نظر می رسد ایران برای خرید جنگنده های "سوخو -۳۰" از روسیه با آن کشور به توافق رسیده است. این نشریه از این موضوع به عنوان عاملی برای وحشت زده شدن پادشاهی های عرب خاورمیانه یاد کرده است و در ادامه تاکید می کند؛ آنچه این کابوس را تکمیل می کند قصد ایران برای تفوافق با مسکو و تولید این جنگنده است.

جنگنده سوخو-۳۰ تنها مورد از این لیست نیست. تانک پیشرفته تی ۹۰ جنگ افزار دیگری است که ایران در پی خرید و راه اندازی خط تولید داخلی آن است. جنگنده‌های چند کاره «سوخو-۳۰ اس ام»، جنگنده‌های آموزشی پیشرفته «یاک-۱۳۰»، جنگنده‌های سبک، بالگردهای ترابری «ام آی-۱۷» و «ام آی-۸» و سامانه‌های پدافند موشکی ساحلی سیار «کا-۳۰۰پی» و زیردریایی‌های دیزلی-الکترونیکی سیستم های دفاع ضدموشکی و زیردریایی ها از دیگر موارد این لیست هستند.

درباره این سفر و تجهیزات نظامی روسی که ایران و روسیه برای خرید آن ها مذاکره می کنند چند نکته قابل تامل وجود دارد؛

۱- از منظر راهبردی این همکاری و خرید باعث افزایش همکاری های ایران و روسیه می شود و حرکتی در جهت تحکیم روابط دوجانبه است. این موضوع از آن جهت دارای اهمیت است که در فضای پساتوافق، جریانی در داخل کشور به افزایش همکاری و همگرایی با غرب تمایل دارد، حال آن که همکاری با غرب و اروپا به دلایل مختلف سیاسی، هرگز نمی تواند جنبه راهبردی پیدا کند.

۲- سال ها تحریم نظامی ایران اگر چه باعث پیشرفت و خودکفایی صنایع نظامی ایران در بخش های گوناگون شده است، اما همکاری های جدید ایران و روسیه می تواند مکمل این پیشرفت ها باشد. نکته قابل توجه آن که جمهوری اسلامی در این ارتباط صرفاً به عنوان یک خریدار ظاهر نشده و تولید مشترک جنگ افزار با مسکو را در دستور کار خود دارد. این نوع نگاه اصولی به چگونگی توافقات احتمالی با روسیه، از وابستگی تسلیحاتی ممانعت خواهد کرد.

۳- روسیه به دلایل مختلف خود را نیازمند همکاری نظامی با ایران می بیند. کاهش شدید قیمت نفت و نگرانی های منطقه ای و ژئوپلتیکی از جمله دلایل این نیاز است. برخی منابع ارزش خرید تسلیحاتی ایران را ۸ میلیارد دلار عنوان کرده اند. این موضوع می تواند دست تهران را در تنظیم شرایط و مفاد توافقات باز بگذارد.

۴- همکاری تهران و مسکو در خصوص مسائل منطقه ای، به خصوص سوریه امروز یکی از اصلی ترین مباحث روز دنیاست. غربی ها روی اختلاف افکنی میان ایران و روسیه حساب ویژه ای باز کرده اند و از هیچ اقدامی برای دستیابی به هدف خود کوتاهی نمی کنند. حدود سه ماه پیش پایگاه تحلیلی المانیتور در گزارشی به کشورهای غربی پیشنهاد کرد با فروش تسلیحات صرفاً دفاعی به ایران، مانع نزدیکی تهران به مسکو شوند، اما ایران و روسیه راه خود را مستقل از اراده غرب پیش می برند و شکست سنگین محور عربی-غربی در سوریه حاصل همکاری و همراهی مشترک تهران و مسکو است.

هاشم مجتهدی