دستاوردهای کلان انقلاب اسلامی در سطوح ملی، منطقه ای، جهانی و تاریخی

فرصتی پیش آمد تا با استاد ارجمند دکتر منوچهر محمدی درباره آخرین اثر ایشان در حوزه انقلاب اسلامی، گفتگویی داشته باشیم.

اینک با تشکر و سپاس از استاد، مشروح گفتگوی ما با ایشان تقدیم شما فرهیختگان می شود.

لطفاً به عنوان اولین سؤال، توضیحی مقدماتی در باره علل بروز و ظهور انقلاب اسلامی و فضایی که در آن انقلاب اسلامی پدید آمد، بفرمایید.

انقلاب اسلامی در شرایطی رخ داد که با توجه به تحلیل های موجود در جهان غرب، مطلقاً مساعد بروز و پیروزی انقلاب نبوده است. این شرایط عموماً باید به گونه ای مساعد باشد که نظام حاکم تضعیف شده و ضعف نظام حاکم، موجب تشویق انقلابیون برای موج سواری بوده و از شرایط مساعد بهره برداری لازم را بنمایند؛ درحالی که در ایران شرایط برای یک تحول انقلابی کاملاً برعکس و نامساعد بود. رژیم شاه چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ سیاسی و بین المللی و حتی نظامی در مقایسه با گذشته خود و در مقایسه با شرایط انقلاب های بزرگ جهان مانند انقلاب فرانسه و روسیه، در اوج قدرت بود و کسی تصور نمی کرد که در چنین شرایطی تحولی انقلابی شکل گرفته و به پیروزی برسد. بنابراین علل بروز و ظهور انقلاب اسلامی را باید در جای دیگری جستجو کرد و به همین دلیل ایجاب می کرد که مسئله شکل گیری انقلاب اسلامی و پیروزی سریع آن با دست خالی، مورد تحلیلی خاص و جداگانه قرار گیرد و در آن عوامل غیرمادی همچون وجود ایمان و باور راسخ در میان توده های انقلابی و خواست و اراده خداوند را دخالت داد.

همین امر موجب گردید که این جانب ابتدا کتاب «تحلیلی بر انقلاب اسلامی» را در یک چارچوب تئوریک جدید، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهم و سپس در تألیف جدید خود از صرف وقایع نگاری و ارائه مطالب تاریخی احتراز کنم.

تألیف کتاب «دستاوردهای کلان انقلاب اسلامی در سطوح ملی، منطقه ای، جهانی و تاریخی» با چه انگیزه ای صورت گرفته است؟

بعد از گذشت بیش از سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و اثراتی که این انقلاب در سطوح ملی، منطقه ای، جهانی و تاریخی بر جای گذاشته است که قابل خدشه هم نبوده و در کلاس ها و مقاطع مختلف تحصیلی نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، انگیزه ای شد که اینجانب ورای بررسی دستاوردهای خود به مطالعه دستاوردهای کلان بپردازم و رهنمودهای اخیر مقام معظم رهبری که مطالعه انقلاب اسلامی، الزاماً باید بر پایه کلان نگری باشد نیز مؤید این نوع از مطالعات است.

اساساً این کتاب در پاسخ به چه پرسش یا پرسش هایی تدوین شده است؟

این کتاب دقیقاً سعی می کند به دستاوردهایی بپردازد که مستقیماً منتج از پیروزی و تداوم انقلاب بوده است؛ چرا که بسیاری از دستاوردهای ملموس و پیشرفت های انقلاب در ابعاد مختلف مانند افزایش سطح سواد، توسعه عمران و آبادی و... در عین حال که کاملاً برجسته می باشد، ولی هر کسی می تواند به آن خدشه آورد که ضرورتاً این دستاوردها بدون پیروزی انقلاب هم صورت بگیرد. ولی دستاوردهای کلانی که در این کتاب مطرح شده است، دقیقاً منتج از انقلاب اسلامی می باشد. به عنوان مثال تنها از درون انقلاب اسلامی امکان تشکیل نظام دینی جمهوری اسلامی وجود دارد که کارآمدی خود را نیز به اثبات رسانده است.

چارچوب جدیدی که فکر می کنید در این کتاب ارائه شده است، چیست؟

در این کتاب در عین حالی که سطوح مختلف واقعیت های به دست آمده از انقلاب در چارچوبه های تئوریک مدونی ارائه شده است، با استفاده از نظریه سطوح مختلف تحلیل، دستاوردهای کلان انقلاب اسلامی را فارغ از مرزهای ایران اسلامی، مورد بررسی قرار داده و نشان داده است که انقلاب اسلامی صرفاً محدود به سقوط رژیم شاه و تشکیل جمهوری اسلامی نبوده و دستاوردهای عظیم تری داشته است؛ به گونه ای که تاریخ تمدن بشری را هم تغییر داده است. البته به نظر می رسد سطوح بالاتری هم وجود داشته باشد که از آنها به عنوان ستون معرفتی یاد می شود که دیگر در توان این جانب برای ورود به آن سطوح نبوده و به اصطلاح «دست ما کوتاه و خرما بر نخیل».

تفاوت این کتاب با سایر کتبی که در این حوزه تألیف شده است و به عبارت دیگر نوآوری عمده کتاب حاضر، چیست؟

جواب شما در این حوزه که تفاوت این کتاب با سایر کتبی که تألیف شده و یا حتی با کتاب هایی که اینجانب تألیف کرده ام، چه می باشد؟ باید گفت این تفاوت در کلان نگری به دستاوردهای انقلاب اسلامی می باشد. این نوع نگاه هم انسان را به آینده امیدوارتر می کند و هم مسئولیت ما را در حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و ادای وظیفه، سنگین تر می نماید.

جنابعالی برای جذاب تر شدن ارائه مباحثی که در این کتاب آورده اید، چه شیوه هایی را به کار برده و یا پیشنهاد می کنید؟

اولاً در این کتاب از خُردنگری احتراز نموده و با یک نگاه کلان، به مسائل انقلاب پرداخته شده است و در عین حال با استفاده از نظریه سطوح مختلف تحلیل، تفکیکی میان دستاوردهای انقلاب در هر یک از سطوح، به روشنی قائل شده ایم.

فکر می کنید کتاب«دستاوردهای کلان انقلاب اسلامی در سطوح ملی، منطقه ای، جهانی و تاریخی» پاسخگوی چه دغدغه هایی از دانشجویان و دانشگاهیان خواهد بود؟

این کتاب نه تنها پاسخگوی دغدغه های دانشجویان و دانشگاهیان در رابطه با آینده انقلاب و جهان خواهد بود، بلکه مسیر روشن و دقیقی پیش روی همه انقلابیون و جامعه جهانی قرار خواهد داد تا راه خود را در حمایت از انقلاب به شیوه ای بهتر و امیدوارانه تر انتخاب نموده و پایدارتر و راسخ تر قدم بردارند.

بخش اول کتاب به بیان دستاوردهای انقلاب اسلامی در سطح ملی اختصاص دارد؛ این دستاوردها کدام اند؟

در سطح ملی دو دستاورد کلان مورد بررسی قرار گرفته و آن شکل گیری مردم سالاری دینی در ابعاد سیاسی و اجتماعی است؛ که در واقع تأسیس یک نظام دینی کارآمد در دنیای پست مدرن و شکل گیری جامعه ولایی در تقابل با جامعه مدنی سکولار می باشد که موجب گردیده است نه تنها نظام جمهوری اسلامی را در برخورد با طوفان ها و بحران های عظیمی که در طول این سه دهه شاهد بوده ایم، محفوظ داشته و قوام بخشد؛ بلکه تداوم انقلاب و انتقال روحیه انقلابی و ارزش های مسلط انقلاب، به نسل های بعدی را نیز درپی داشته باشد.

در بیان دستاوردهای تاریخی انقلاب اسلامی، به سخنان مقام معظم رهبری که از انقلاب اسلامی به پیچ تاریخی یاد کرده اند نیز اشاره کرده و انقلاب اسلامی را پیچ سوم تاریخ دانسته اید. ممکن است در این خصوص نیز توضیح دهید؟

زمانی که مقام معظم رهبری از «گذر از پیچ تاریخی عظیم» یاد کردند، کمتر کسی از اندیشمندان و تحلیل گران توانستند جایگاه و موقعیت این پیچ تاریخی را تعریف و مشخص نمایند؛ در حالی که حضرت ایشان در این مرحله یک نگاه تمدن سازی به تاریخ داشتند. به عبارت دیگر ایشان این پیچ تاریخی در تمدن بشری را نقطه عطف تاریخ تمدن می دیدند، لذا با مروری بر سیر تاریخی مدون تمدن بشری، این جایگاه مشخص گردید و انقلاب اسلامی به عنوان پیچ سوم تاریخ مطرح گردید. در شرایطی که بعثت پیامبر اکرم؟ص؟ و ظهور اسلام پیچ اول و رنسانس در اروپا، پیچ دوم تاریخ شناخته شد.

پیشنهاد جنابعالی برای تقویت دروس و کتاب هایی که در حوزه انقلاب اسلامی تدوین می شود، چیست؟

من به همه همکاران عزیز دانشگاهی که در این حوزه قلم فرسایی می کنند، توصیه أکید می کنم که حتی الامکان همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند در تدوین کتب، شیوه کلان نگری را انتخاب نموده و از جزئیات وقایع و حوادث منجر به انقلاب و بعد از پیروزی، تنها در یک چارچوب تئوریک کلان استفاده کنند و به عبارت دیگر شیوه قیاسی و نه استقرایی را در تحلیل های خود، مورد استفاده قرار دهند.

استاد گرامی! از وقتی که در اختیار ما قرار دادید بسیار متشکریم.