آزادسازی تدمر؛ واکنش‌های بین‌المللی و تأثیر آن بر پرونده سیاسی بحران سوریه

بازپس‌گیری شهر تاریخی و باستانی «تدمر» (پالمیرا) از سوی نیروهای دولتی سوریه که به سبب میزبانی چندین محوطه بزرگ و ارزشمند میراث فرهنگی دارای حساسیت‌های ویژه بین‌المللی می‌باشد، تاثیر شگرفی بر پرونده سیاسی بحران سوریه داشته است.

استقبال گسترده بین‌المللی از عملیات اخیر نیروهای دولتی سوریه از سوی مجامع بین‌المللی همچون سازمان یونسکو، سازمان ملل متحد و دولت‌های الجزائر، ایران، روسیه، آمریکا، عمان، اتحادیه اروپا نشان‌دهنده تاثیرگذاری آن بر پرونده سیاسی بحران سوریه می‌باشد. در نخستین واکنش، ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه طی تماسی با دکتر بشار اسد همتای سوری خود این پیروزی بزرگ و مهم را به وی و ملت سوریه تبریک گفته و بر گسترش همکاری‌های دفاعی در عرصه مبارزه با تروریسم در منطقه تاکید کرد.

علاوه بر آن، پوتین بلافاصله پس از این گفتگو، در تماس با خانم "ایرینابوکوا" دبیرکل سازمان فرهنگی آموزشی ملل متحد (یونسکو) ضمن ابلاغ خبر بازپس‌گیری شهر تدمر از سوی دولت سوریه، وی را به نقش آفرینی مستقیم در روند بازسازی محوطه‌های باستانی این شهر با همکاری دولت سوریه دعوت کرده است.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که کشورش حامی اصلی گروه‌های تروریستی تکفیری مخالف دولت سوریه همچون داعش، القاعده، ارتش آزاد و ... بوده، از زبان «جان کربی» سخنگوی وزارت امور خارجه‌اش از بازپس‌گیری پالمیرا (شهر تدمر) استقبال و آن را «اقدامی خوب و سازنده» عنوان کرده است. وی در ادامه از اهتمام دولت آمریکا به حفظ و نگهداری میراث فرهنگی ملت‌های جهان اشاره کرده و نسبت به روند بازسازی شهر و محوطه تاریخی و باستانی ارزشمند تدمر ابراز امیدواری نموده است.

اعتراف آمریکا به موفقیت ارتش سوریه و هم پیمانان آن (ایران، روسیه) در عرصه مبارزه با تروریسم (داعش) که نمود عینی و عملی آن در عملیات اخیر بازپس گیری شهر تدمر به وضوح قابل مشاهده می‌باشد، این کشور را در وضعیت متناقضی قرار داده است. چرا که دولت آمریکا تا پیش از این تحت هیچ شرایطی اولا حاضر به شناسایی دولت سوریه بعنوان طرف درگیر در پرونده سوریه نبوده است. اما اعلان موضع مثبت نسبت به عملیات اخیر در تدمر بر خلاف مواضع پیشین این دولت ارزیابی می‌شود.

از سوی دیگر دولت آمریکا دو سال پیش با راه اندازی ائتلافی متشکل از 40 کشور که برخی از آنها همچون ترکیه، عربستان سعود، اردن، امارات، قطر خود در زمره موسسین، تسلیح‌کنندگان گروه‌های مسلح تکفیری فعال در سوریه و عراق همچون داعش و القاعده بوده و هستند، مدعی رهبری جریان مبارزه علیثه تروریسم و در راس آنها گروه تکفیری تروریستی داعش بود.

صرف نظر از اینکه به اعتقاد اکثر کارشناسان حوزه تحولات منطقه مبنی بر اینکه ائتلاف مذکور تنها موجودیتی بر روی کاغذ و ژستی تبلیغاتی برای ارضاء افکار عمومی جهان نسبت به خطر گسترش فعالیت‌های داعش بود، اکنون دولت امریکا ناگزیر از پذیرش شرکای جدیدی در این عرصه شده است. پیروزی بزرگ ارتش سوریه بر گروه داعش آنهم در شهر تاریخی و مشهور تدمر (پالمیرا) امری نیست که دولت آمریکا بتواند از کنار آن با بی‌تفاوتی گذشته و آن را نادیده بگیرد. نوع واکنش‌های بین المللی از روسای دولت‌های خارجی تا سازمان‌های بزرگ بین المللی (یونسکو، سازمان ملل و ...) نشان دهنده اهمیت عملکرد دولت سوریه و کشورهای حامی آن بوده و آمریکا نیز هرگز امکان چشم پوشی از این واقعه بزرگ را نخواهد داشت.

از سوی دیگر، عملکرد دولت آمریکا و ائتلاف تحت مدیریت آن در قضیه اشغال شهر تدمر نیز موجب پرسش‌های فراوانی بوده است. دولت آمریکا سال گذشته در جریان حمله سراسری داعش از مبداء بادیه دیرالزور (شرق سوریه) به سمت مناطق حاشیه شرق و جنوب شرقی(بادیه) استان حمص که به اشغال شهرهای "السخنه، تدمر و قریتین" منجر شد، مطلقا دست به کوچکترین اقدامی جهت جلوگیری از گسترش تحرکات این گروه تکفیری تروریستی انجام نداد.

این در حالی است که طی دو سال اخیر تمام جهان ناظر بود که آمریکا در مساله مشابه، حمله داعش به شهر بسیار کوچک و ناشناس عین‌العرب (کوبانی) علنا و رسما به عرصه نبردهای نظامی ورود کرده و بمب افکن‌های آمریکایی در نقش نیروی هوایی گروه‌های کرد سوریه ایفای نقش کردند. از نظر افکار عمومی این بدان معناست که آمریکا و ائتلاف به اصطلاح مبارزه با داعش تحت مدیریت آن این امکان و توانایی را حداقل برای محدودسازی تحرکات نظامی داعش دارا بوده اما تعمدا از کمک به دولت سوریه و جلوگیری از اشغال تدمر (پالمیرا) به امید (واهی) سقوط دولت سوریه خودداری کرده است.

این در حالی است که حجم کمک‌های دولت آمریکا و برخی کشورهای منطقه به گروه‌های تکفیری فعال در سوریه بر همگان کاملا واضح و آشکار است، تسلیحات مدرنی همچون انواع موشک‌های پدافند هوایی، موشک‌های ضد زره تاو نسل 2، انواع تسلیحات انفرادی مدرن، تجهیزات بسیار پیشرفته ارتباطی، آموزش نیروهای گروه‌های تروریستی توسط افسران عضو نیروهای ویژه ارتش آمریکا در اردوگاه‌های شهر غازی عنتاب در جنوب ترکیه، همگی نشان دهنده عطش دولت آمریکا برای ایفای نقش محوری در براندازی دولت مشروع و قانونی حاکم بر کشور سوریه بوده و در این راه حتی افتادن بخش اعظم محموله‌های تسلیحاتی اهدایی آمریکا به گروه‌های به اصطلاح میانه‌رو، بدست گروه‌های داعش و القاعده نیز موجب قطع این روند نشده است.

البته طی ماه‌های اخیر و بویژه پس از تحولات میدانی ناشی از عملیات‌های گسترده مدافعان حرم با پشتیبانی گسترده بمب‌افکن‌های روسی که با بازپس گیری مناطق وسیعی از استان‌های حلب، لاذقیه و حمص همراه بوده، لحن دولت آمریکا نیز تا حد زیادی تغییر کرده و از عدم پذیرش مطلق دولت و رئیس جمهور سوریه به نقش آفرینی آنها در روند دوره 1.5 ساله انتقالی و اخیرا ایفای نقش فعال در روند مبارزه با تروریسم تغییر موضع داده اند.

ادامه واکنش‌های بین المللی به پیروزی ارتش سوریه بر داعش

بان کی مون دبیر کل سازمان ملل متحد با انتشار بیانیه‌ای رسمی که در نوع خود طی 6 سال از بحران سوریه بی‌سابقه تلقی می شود، ضمن استقبال از نقش سازنده دولت سوریه در مبارزه با تروریسم، انتشار خبر بازپس‌گیری شهر تاریخی تدمر (پالمیرا) از سوی نیروهای دولتی سوریه را موجب شادی و سعف خود عنوان نموده و بر ضرورت همکاری بین المللی سازمان‌های مربوطه بر بازسازی کامل آثار باستانی این شهر که سال گذشته از سوی نیروهای گروه تروریستی تکفیری داعش تخریب شده بود، تاکید کرده است.

انتشار بیانیه دبیرکل سازمان ملل متحد خطاب به دولت سوریه بمنزله اعلام مجدد این عالی‌ترین نهاد همکاری‌های بین‌المللی جهان بر مشروعیت و مقبولیت دولت سوریه بوده که تاثیر بسیار مثبتی در ارتقای جایگاه بین المللی دولت این کشور در مجامع جهانی ایفا خواهد کرد. بدنبال انتشار بیانیه بان کی مون، دکتر بشار اسد رییس جمهور سوریه نیز با انتشار نامه ای خطاب به وی از اهتمام وی به سوریه ابراز خشنودی و تقدیر کرده است.

از ایران نیز سرتیپ دکتر دهقان و دکتر ظریف وزاری امور دفاع و خارجه در پیام‌های جداگانه ای خطاب به همتایان سوری خود "سپهبد فهد جاسم الفریج و دکتر ولید المعلم" آزادی تدمر را تبریک گفته‌اند.

میخائیل بوگدانف معاون عربی وزیر امور خارجه روسیه با اشاره به بازپس‌گیری شهر تدمر توسط دولت سوریه، آن را نمونه عملکرد موفق ائتلاف 4 گانه مبارزه علیه تروریسم (با مشارکت روسیه، ایران، عراق و سوریه) نامید و از امکان پیوستن آمریکا به آن استقبال کرده است. همزمان، بشار الجعفری نماینده سوریه در سازمان ملل و رئیس تیم مذاکره کننده دولت این کشور در اجلاس ژنو 3 با معارضان، از ورود آمریکا به عرصه همکاری با دولت سوریه استقبال کرده اما آن را منوط به برقراری روابط دیپلماتیک و همکاری مستقیم دو کشور دانسته است.

وی در گفتگو با شبکه تلویزیونی لبنانی "المیادین" از لزوم اتحاد بین المللی برای نابودی تروریسم در منطقه سخن گفته و یادآور شد که از ابتدای بحران در سوریه، دکتر بشار اسد رییس جمهور این کشور نسبت به خطر گسترش تروریسم از سوریه به سایر مناطق جهان هشدار داده بود. وی در ادامه گفت که مشکل این است که اولا میان ادعا تا عملکرد دولت آمریکا در عرصه مبارزه با ترور فاصله فراوانی وجود دارد و ثانیا آمریکا بدنبال آن است که بدون اجازه و همکاری دولتهای عراق و سوریه در آسمان این کشورها اقدام به اجرای عملیات نمایشی بر علیه داعش کنند که آن نیز موفقیت آمیز نبوده است.

اما در مقابل دستاوردهای ائتلاف 4 گانه مبارزه با داعش هم در عراق و هم در سوریه کاملا موفق و دارای دستاورهای ملموس بوده است. در عراق بخش‌های وسیعی از مناطق اشغال شده توسط داعش در عملیات‌های نیروهای ارتش، پلیس و بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی) بازپس گرفته و پاکسازی شده است.

در سوریه نیز روند مبارزه با گروه‌های تروریستی تکفیری از مناطق شرقی (آزادی فرودگاه نظامی کویرس و مناطق حاشیه آن)، شمالی (شکسته شدن محاصره 5 ساله نبل و الزهرا و مناطق حاشیه ای آن)، غربی و جنوبی (نزدیک شدن به اتوبان حلب - دمشق) تا بازپس گیری 90 درصدی مناطق اشغالی شمال لاذقیه و پاکسازی شهر راهبردی شیخ مسکین استان درعا (جنوب سوریه) بسیار موفقیت آمیز بوده و در آینده نیز نتایج ممتاز آن بیش از پیش دیده خواهد شد.

ممکن است اشاره الجعفری به برنامه‌های آینده ارتش سوریه برای گسترش مناطق پاکسازی شده از تدمر به قریتین و السخنه تا دیرالزور و رقه باشد. چرا که در حال حاضر فاصله نیروهای ارتش سوریه مستقر در تدمر تا شهر رقه مرکز اصلی خلافت داعش تنها 160 کیلومتر می‌باشد. بویژه اینکه نیروهای ارتش سوریه بلافاصله پس از سیطره بر تدمر حملات سریع و کوبنده خود را برای بازپس‌گیری شهر قریتین واقع در جنوب شرقی آن از تروریست‌های تکفیری داعش ادامه داده اند و موفق شده اند خود را به 3 کیلومتری آن برسانند.

گفته می شود که اهداف بعدی فرماندهان سوری شکست محاصره سه ساله شهر دیرالزور مرکز استانی به همین نام در شرق سوریه و در مجاورت مرز این کشور با استان الانبار عراق می‌باشد که داعش بر 90 درصد از آن سیطره یافته است. هزاران نفر از ساکنین این شهر از دو سال پیش در محاصره نیروهای داعش قرار دارند. شدت محاصره داعش علیه ساکنین این مناطق به حدی است که امدادرسانی به مردم این شهر از طریق پرتاب کانتینرهای حامل مواد غذایی، دارو و سلاح از طریق پروازهای روزانه هواپیماهای روسی، ایرانی و سوریه صورت می‌پذیرد.

حرکت ارتش سوریه به سمت دیرالزور و احتمال سیطره بر آن موجب وحشت داعش شده و این گروه طی هفته‌های اخیر تلاش‌های فراوانی را برای سیطره بر فرودگاه نظامی دیرالزور و چند محله اطراف آن که همچنان تحت سیطره نیروهای دولتی قرار دارد بکار بسته است. چرا که در صورت موفقیت نیروهای دولتی سوریه در سیطره بر دیرالزور، ارتباط جغرافیایی مناطق تحت سیطره داعش در سوریه (رقه) با مناطق تحت اشغال آن در عراق (الانبار، نینوی) قطع خواهد شد.