آژير نقض برجام از طرف امريكا

9 ماه بعد از توافق هسته‌اي 1+5 با ايران، اولين هشدار‌هاي جدي درباره نقض برجام از طرف دولت امريكا در حال ابراز شدن است. جك لو معاون خزانه‌داري امريكا تأييد كرده كه محدوديت مالي پيش روي ايران بعد از نزديك سه ماه از «روز اجرا» همچنان باقي است و هشدار داده كه استفاده بي‌اندازه از ابزار تحريم‌ها، مي‌تواند جايگاه رهبري امريكا را به خطر بيندازد. ديپلمات‌هاي غربي هم هشدار مي‌دهند كه برجام در معرض خطر خارج شدن از ريل خود قرار گرفته است.

به گزارش «جوان»، «هاينتس فيشر» رئيس‌جمهور اتريش در تازه‌ترين گفت‌و‌گوي خود كه با خبرگزاري صدا و سيما در وين انجام شده، گزارش‌هاي غيررسمي در تهران درباره فعال نشدن سوئيفت براي ايران را تأييد كرده و گفته كه «هنوز همه تحريم‌هاي ضدايراني برداشته نشده‌اند.» فيشر مي‌گويد: «در مورد سوئيفت بايد بگويم كه هنوز در اين زمينه مذاكراتي در جريان است.» فيشر گفته كه اتريش به‌تنهايي نمي‌تواند اين تحريم‌ها را بردارد و تا آنجا كه من مي‌دانم اروپا نيز به‌تنهايي نمي‌تواند چنين كند بلكه اين جامعه بين‌المللي است كه بايد اين موضوع را مورد رسيدگي قرار دهد: «در اين زمينه امريكا نيز نقش‌آفرين است.» حميد بعيدي‌نژاد عضو تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران، پنج‌شنبه شب به سخنان رئيس جمهور اتريش واكنش نشان داده و گفته كه احتمالاً فيشر «به دليل عدم احاطه به تمام جزئيات بحث، موضوع لغو تحريم سوئيفت را با بحث مشكلات مربوط به لغو محدوديت‌هاي بانك‌هاي بزرگ و تحريم‌هاي مؤسسات امريكايي كه موضوع اصلي بحث وي بوده است در يك مجموعه مورد توجه قرار داده باشد.» به گفته بعيدي‌نژاد، در حال حاضر «بيش از 26 بانك به اين سيستم پيام‌رساني بانكي و مالي متصل شده‌اند.» اين موضع‌گيري بعيدي‌نژاد در حالي از طريق كانال تلگرامي او ابراز شده كه منابع غيررسمي در ايران و پايتخت‌هاي غربي تأييد مي‌كنند كه سيستم مبادلات مالي ايران از طريق بانك‌ها هنوز دچار مشكل است و بانك‌هاي مهم غربي همچنان از انجام مبادلات بانكي ايران خودداري مي‌كنند. تيلور كوليس در گزارشي براي هافينگتون پست هشدار داد: « شگفتي، شگفتي؛ توافق هسته‌اي امريكا، ديگر قدرت‌هاي جهاني و ايران در معرض خطر است ولي منبع اين خطر ممكن است غيرمنتظره باشد: اين (منبع) دولت اوباماست كه نتوانسته ابهامات مداوم درباره كاهش تحريم‌هاي امريكا را حل كند و در نتيجه، بانك‌هاي خارجي همچنان از انجام مبادلات بانكي كه ايران در آن دخيل است، خودداري مي‌كنند و باعث به هم ريختن توقعات مردم ايران درباره بهبود اقتصادي و آسيب زدن به تداوم توافق هسته‌اي شده‌اند.» هافينگتون پست مي‌گويد كه تحولات اخير نشان دهنده وجود خطر در پيش رو است: «هفته قبل رهبر عالي ايران آيت‌الله علي خامنه‌اي ايالات متحده را متهم كرد كه به تعهداتش مطابق توافق هسته‌اي » عمل نكرده است... به طور خاص، رهبر عالي ايران خودداري بانك‌هاي خارجي از تعامل با همتايان ايراني خود را تقبيح كرد و آن را به تلاش‌هاي مقام‌هاي تحريم‌كننده امريكا براي از بين بردن منافع كاهش تحريم‌هاي ايران نسبت داد.» اين روزنامه امريكايي هشدار داده كه اگر دولت اوباما دست روي دست بگذارد و اين مشكلات مربوط به مبادلات مالي ايران را حل نكند، اين روند ممكن است « به از ريل خارج شدن توافق هسته‌اي و از بين رفتن دستاورد سياست خارجي اوباما منجر شود.»

روي كاغذ يا در عمل؟

هنوز مقام‌هاي دولت روحاني به بحث‌هاي مطرح شده در اين باره واكنش نشان نداده‌اند و مشخص نيست كه دولت روحاني قصد دارد موضوع را در كميسيون ويژه برجام كه در توافق هسته‌اي بين ايران و 1+5 پيش‌بيني شده مطرح كند يا نه، ولي مقام‌هاي امريكايي هم براي اولين بار تأييد كرده‌اند كه مبادلات مالي ايران با مشكلاتي روبه‌رو است، هر چند آنها در اين مورد به نقض برجام اشاره‌اي نكرده‌اند. جك لو معاون خزانه‌داري امريكا روز چهارشنبه با تأييد اينكه ايران به تعهدات خود مطابق برجام عمل كرده، گفت: «از آنجا كه ايران قول خود در اين توافق را رعايت كرده، مسئوليت ماست كه به قول خود عمل كنيم، چه روي كاغذ چه در عمل.» به گزارش بي‌بي‌سي، مقام‌هاي امريكايي مي‌گويند شركت‌هاي خارجي پيام‌هاي ضد و نقيضي از يك طرف از دولت‌هاي خود كه مشوق تجارت با ايران هستند و از طرف ديگر از امريكا كه مي‌گويد تحريم‌هايش را به شدت اعمال خواهد كرد، دريافت مي‌كنند. در تهران نيز مقام‌هاي ايراني در محافل غيررسمي گفته‌اند كه شركت‌هاي غربي هنوز درباره پايدار ماندن توافق هسته‌اي بين ايران و 1+5 مطمئن نيستند و به همين خاطر از شروع مبادلات تجاري پايدار و بلندمدت با ايران طفره مي‌روند. تنش‌هاي چند هفته اخير بين ايران و چهار عضو غربي شوراي امنيت بر سر مسئله موشكي ايران نيز بر اين ترديد‌ها افزوده است، به خصوص كه ديشب شوراي امنيت به طور جدي مسئله موشكي ايران را به طور جدي بررسي كرد و ايران در مظان نقض قطعنامه ۲۲۳۱ مربوط به آزمايش‌هاي موشكي ايران قرار گرفت. سه‌شنبه قبل، امريكا، بريتانيا، فرانسه و آلمان با ارسال نامه‌اي به شوراي امنيت خواستار اتخاذ اقدامات لازم در برابر آزمايش‌هاي موشكي ايران شده بودند.

ايراني‌ها در حال بدبين شدن هستند

جك لو معاون خزانه‌داري امريكا روز چهارشنبه قبل طي سخناني در بنياد كارنگي درباره استفاده بيش از حد امريكا از ابزار‌هاي تحريمي عليه ايران هشدار داد و گفت كه اين كار ممكن است به جايگاه رهبري امريكا لطمه وارد كند: « ما بايد درباره خطر استفاده بيش از حد از تحريم‌هايي كه مي‌تواند به موضع رهبري ما در اقتصاد جهاني لطمه بزند و همچنين اثرگذاري خود تحريم‌هايمان محتاط باشيم.» مقام‌هاي دولت امريكا كه از آنها نام برده نشده نيز به طور غيررسمي به دو خبرگزاري رويترز و آسوشيتدپرس گفته‌اند دولت امريكا در حال ايجاد تسهيلاتي براي معاملات دلاري مؤسسات و شركت‌هاي خارجي با ايران است ولي در تهران درباره واقعي بودن چنين اثرگذاري و چنين وعده‌هايي كه در قالب‌هايي غيررسمي ابراز مي‌شوند بدبيني وجود دارد. موضوع كاهش اعتماد به اثرات توافق هسته‌اي در سطح افكار عمومي نيز در ايران در حال ظاهر شدن است. در نظرسنجي اخير دانشگاه مريلند امريكا، 72درصد ايراني‌ها گفته‌اند كه از برجام حمايت مي‌كنند و 21درصد هم با آن اعلام مخالفت كرده‌اند. اين در حالي است كه ميزان حمايت از توافق هسته‌اي در نظرسنجي پيشين 75درصد بود كه نظرسنجي اخير از اندكي كاهش محسوس در اين حمايت عمومي حكايت دارد. در حالي كه در نظرسنجي ماه آگوست 45درصد شركت‌كنندگان گفته بودند كه «به شدت حامي» توافق هسته‌اي هستند، ميزان چنين افرادي در نظرسنجي اخير تنها به 27درصد كاهش پيدا كرده است. اجرايي شدن توافق هسته‌اي نه تنها از حجم بي‌اعتمادي ايراني‌ها به امريكا نكاسته بلكه موجب افزايش بدبيني شهروندان ايراني به نيات واشنگتن شده است. در حالي كه در ماه ژانويه 34درصد شركت‌كنندگان در نظرسنجي گفته بودند كه به اجراي تعهدات از سوي امريكا اعتماد دارند، در نظرسنجي اخير تنها 29درصد افراد گفته‌اند كه اطمينان دارند واشنگتن تعهدات خود در برجام را اجرا مي‌كند. مطالعه اخير نشان مي‌دهد 66درصد مردم ايران مطمئن نيستند كه امريكا تعهدات خود را اجرايي كند.

برجام پس از اوباما؟!

در تهران، از همين حالا اين سؤال كليدي مطرح است كه با كنار رفتن اوباما كه خود حامي توافق هسته‌اي است، چه تضميمي به ادامه برجام و تعهد دولت آتي امريكا وجود دارد. بر اساس گزارش بي‌بي‌سي، شماري از نمايندگان جمهوريخواه و دموكرات كنگره امريكا روز پنج‌شنبه بعد از انتشار گزارش‌هايي درباره احتمال تسهيل انجام معاملات دلاري مؤسسات و شركت‌هاي خارجي با ايران، از چنين تسهيلاتي ابراز نگراني كردند. پل رايان رئيس جمهوريخواه مجلس نمايندگان كنگره روز پنج‌شنبه در بيانيه‌اي گفت: «حداقل چيزي كه مي‌توانيم بگوييم اين است كه اين گزارش‌ها عميقاً مايه نگراني است. درحالي كه ايران با انجام آزمايش موشك‌هاي بالستيك به تضعيف روح توافق اتمي ادامه مي‌دهد، دولت اوباما آستين‌ها را براي كمك به ايران براي از سرگيري تجارت بالا زده است. رئيس جمهور بايد اين طرح را كنار بگذارد.» دونالد ترامپ نامزد جمهوريخواهان در انتخابات 2016 نيز يك‌بار ديگر در كنفرانس آيپك گفت: «اولويت شماره يك من برچيدن توافق مصيبت‌بار با ايران است.» ترامپ مدعي شد: ايران بودجه نيروهاي نظامي در سراسر خاورميانه را تأمين مي‌كند و اينكه ما به آنها بيش از 150 ميليارد دلار بدهيم كاملاً غيرقابل دفاع است.