۰
شنبه ۲۱ فروردين ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۰۳

تأملی بر روابط ایران و قزاقستان در آینده

تأملی بر روابط ایران و قزاقستان در آینده
به گزارش اسلام تایمز، سفر نورسلطان نظربایف، رئیس جمهوری قزاقستان طی روزهای 23 و24 فروردین ماه در صدر هیاتی بلندپایه به ایران و دیدار و گفتگو با مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی در شرایطی انجام می‌شود که ایران اسلامی در فضای پسابرجام شاهد افزایش تعاملات و گشایش‌های دیپلماتیک در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. در این چارچوب استقبال قزاقستان از توافق هسته‌ای ایران برای طرفین که حتی در دوران تحریم‌ها نیز مناسبات خود را حفظ کرده‌اند واجد اهمیت فراوان می‌باشد و نوید بخش همکاری‌های افزونتری است.

به انگیزه سفر نظر بایف به ایران این نوشتار درصدد است به طور اجمالی به معرفی جمهوری قزاقستان به عنوان بزرگترین کشور آسیای مرکزی پرداخته و جایگاه قزاقستان در آسیای مرکزی، ظرفیت‌های این کشور در بخش‌های مختلف و در نهایت مناسبات میان دو کشور را در ابعاد و حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی موردمورد بررسی قرار دهد.

جمهوری قزاقستان با 2 میلیون و 724 هزار و 900 کیلومتر مربع وسعت، حدود 17 میلیون نفر جمعیت دارد که حدود 65 درصد آن مسلمان حنفی مذهب بوده و جمعیت شیعیان ساکن در این کشور نیز که بیشتر در شهرهای مرکه، چیمکند، کوردای، اطراف آلماتی و آکتا استقرار دارند متفاوت ذکر شده است. برخی منابع جمعیت شیعیان قزاقستان را که به طور عموم آذری زبان هستند 30 هزار نفر و برخی دیگر تا یکصد هزار نفر نیز اعلام کرده‌اند.

جمهوری قزاقستان به دلیل واقع شدن در بخش میانی «اوراسیا» و شمال آسیای مرکزی از موقعیت ژئواستراتژیک برخوردار است. قزاقستان با دو قدرت روسیه (6646کیلومتر) و چین (1533 کیلومتر) مرزهای مشترک و بلندی داشته و از سمت غرب با دریای خزر هم مرز است. لذا به نوعی همسایه دریایی جمهوری اسلامی ایران نیز محسوب می‌شود.

این کشور پس از انقلاب اکتبر 1917 و در جریان شکل‌گیری اتحاد جماهیر شوروی به عنوان جمهوری سوسیالیستی قزاقستان به یکی از جمهوری‌های شوروی تبدیل شد. این کشور در 16 دسامبر سال 1991 برابر با 17 آذرماه سال 1370 به استقلال رسید و جمهوری اسلامی ایران از اولین کشورهایی بود که استقلال قزاقستان را به رسمیت شناخت و دومین کشوری بود که پس از آمریکا در تاریخ 9 بهمن ماه 1370 نمایندگی سیاسی خود را در آلماتی افتتاح نمود.

آلماتی به عروس شهرهای آسیای مرکزی موسوم است اما در ماه دسامبر سال 1997 در پی برخی اظهارات ملی‌گرایان قزاق دائر به الحاق بخش شمالی قزاقستان به روسیه، پایتخت از آلماتی، این شهر زیبا و بزرگ که در جنوب قزاقستان واقع است به شهر آستانه که در مرکز قرار گرفته منتقل شد. البته در این زمینه دلایل دیگری از جمله مشکلات حمل و نقل، زلزله‌خیز بودن شهر آلماتی و نزدیکی این شهر به چین نیز در اتخاذ این تصمیم موثر بوده است.

قزاقستان همچنین در سال 1991 با تعطیل کردن آزمایش‌های هسته‌ای خود نخستین کشوری بود که داوطلبانه به سوی خلع سلاح هسته‌ای گام برداشت تا پیش از این قزاقستان درشمار کشورهای پیشرو در تولید تسلیحات و تجهیزات هسته‌ای به شمار می‌رفت لازم به ذکر است.

این کشور با برخورداری از سازگاری قومی با وجود دارا بودن حدود یکصد گروه قومی و نژادی، منابع طبیعی و معدنی فراوان، ذخائر نفت و گاز قابل توجه، ثبات سیاسی، وسعت سرزمینی، مشارکت و حضور موثر در سازمان‌ها و ترتیبات و پیمان‌های بین‌المللی نقش مهمی در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا می‌کند چنانکه به طور کلی تحولات قزاقستان در دیگر کشورهای این منطقه به خصوص قرقیزستان تاثیر مستقیم دارد.

اگرچه بسیاری از مردم ایران قزاقستان را با میزبانی شهر آلماتی در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 می شناسند اما تاریخ و فرهنگ قزاقستان به میزان قابل اعتنایی متاثر از فرهنگ ایرانی است وجود سه هزار واژه فارسی در زبان قزاقی و برگزاری با شکوه جشن نوروز موید این معناست.

براساس منابع تاریخی دین اسلام و نفوذ فرهنگ اسلامی که از نیمه دوم قرن هفتم شروع شد و چندین سده به طول انجامید به طور موثری از طریق سرزمین خراسان تا نقاط دور دست دشت قبچاق گسترش یافت اکنون قزاقستان به عنوان یکی از کانون‌های قدیمی «تصوف» در آسیای مرکزی شناخته می‌شود و بنا به نظر کارشناسان طریقت عرفانی یسویه و فرقه صوفیه نقشبندیه در حیات معنوی قزاقان حضوری برجسته دارد.

روابط سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان


برپایه اشتراکات فرهنگی، تاریخی و دینی، روند روابط و مناسبات سیاسی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان از رشد و توسعه چشمگیری برخوردار بوده است، همچنانکه پیش‌تر هم ذکر شد گشایش نمایندگی سیاسی ایران در بهمن سال 71 شمسی در آلماتی و نیز افتتاح سفارت جمهوری قزاقستان در بهمن ماه سال 72 در تهران و دیدارهای مقامات دو طرف از کشورهای یکدیگر در خلال سال‌های پس از استقلال شاهدی بر این مدعا می‌‎باشد.

سفر سه روزه آقای نظربایف به کشورمان در اردیبهشت سال 1371 و ملاقات با رهبر معظم انقلاب اسلامی و زیارت مرقد مطهر امام رضا (ع) نقطه عطفی در روابط دو کشور محسوب می‌شود، در پاسخ به سفر نظربایف، سفر رئیس‌جمهور وقت ایران در آبان سال 72 به قزاقستان روند توسعه مناسبات میان دو کشور تحرک بیشتری یافت. پس از آن سفرهای متعدد مقامات دو کشور در سطح روسای جمهور و وزرا به رشد مناسبات دو کشور در همه حوزه ها منجر شده است. به طور ویژه روابط پایدار و خوب جمهوری اسلامی ایران و قزاقستان در دوران تحریم‌های ظالمانه غرب بر علیه کشورمان همچنین حضور آقای نظربایف در مراسم تحلیف جناب دکتر روحانی و سفر اخیر ایشان به تهران گویای اهمیتی است که آستانه برای روابط با تهران قائل است.

در عین حال دو کشور مواضع متفاوتی را در مسائلی همچون رژیم حقوقی دریای خزر به عنوان مهمترین موضوع میان طرفین اتخاذ کرده‌اند، البته در این میان نباید از نقش قدرت‌های ثالث همچنین پیچیده بودن جوانب حاکم بر رژیم حقوقی دریای خزر غافل شد.

در حوزه اقتصادی، اقتصاد قزاقستان مبتنی بر اقتصاد بازار آزاد است. منابع انرژی بویژه نفت و گاز منابع معدنی و محصولات کشاورزی بخش عمده صادرات این کشور را تشکیل می دهد، اشتراک دو کشور در دریای خزر، سوآپ نفت خام و فرآورده‌های نفتی، استفاده قزاقستان از زیرساخت‌های ریلی کشورمان طرفین را به همکاری های اقتصادی مصمم کرده است.

دو کشور همچنین در راستای افزایش حجم تعاملات تجاری خود و به منظور تحرک بیشتر در حوزه اقتصادی اسناد و قراردادهای متعددی را نیز به امضاء رسانده‌اند که می‌توان به موافقت‌نامه همکاری‌های نفت و گاز، موافقت‌نامه حمل و نقل ریلی و یاداشت تفاهم همکاری‌های گمرکی و ... اشاره کرد.

شایان ذکر است در میان کشورهای حوز سی‌.آی‌.اس. قزاقستان رتبه دوم را در ترانزیت کالا از خاک جمهوری اسلامی ایران به خود اختصاص داده و درسایر بخش‌های اقتصادی حوزه‌هایی مانند ساختمان‌سازی، خدمات فنی و مهندسی و صنعت برق نیز دو کشور از قابلیت‌های زیادی برای توسعه همکاری ها برخوردارند.

همکاری های فرهنگی دو ملت ایران و قزاقستان


روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و این کشور آسیایی از سابقه و پیشینه طولانی برخوردار است، اختلاط فرهنگ و مدنیت ایرانی و قزاقی و تاثیر متقابل این دو در جنوب قزاقستان کاملاً نمایان است.

بر اساس نظر کارشناسان شکل‌گیری خانات قزاق و رقابت آنها با ازبکان، زمینه همگرایی بیشتر ایران و خانات قزاق را فراهم ساخت این ارتباط در دوره‌های بعد نیز ادامه یافت به گونه‌ای که ادیبان و فرهیختگان قزاق در سده‌های اخیر با فرهنگ و ادب ایرانی مایوس و از آن متاثر شدند. «آبای» شاعر ملی قزاق نمونه بارز و برجسته آن است که به حافظ و ادب فارسی عشق می‌ورزید.

با استقلال جمهوری قزاقستان، روابط رسمی دو کشور در حوزه فرهنگی با امضاء سند موافقت‌نامه فرهنگی میان دو کشور در سال 1993 آغاز شد و با سفر مقامات عالی دو کشور تاکنون چندین سند و یاداشت تفاهم همکاری دیگر نیز به امضاء رسیده است؛ در چارچوب سند موافقت‌نامه فرهنگی میان دو کشور، رایزنی فرهنگی ایران در شهر آلماتی در سال‌های اول پس از استقلال این کشور گشایش یافت.

همچنین 4 سال قبل نیز نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی در شهر آستانه پایتخت این کشور نیز افتتاح گردید و در مجموع طی سال‌های گذشته رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی عملکرد مثبتی داشته و موفق شده است با برگزاری هفته‌های فرهنگی، نمایشگاه‌های فرهنگ و تمدن ایرانی، هفته‌های فیلم، اعزام هیات علمی، فرهنگی و هنری، تاسیس مراکز ایران شناسی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی، همکاری‌های کتابخانه‌ای به معرفی ظرفیت‌های علمی و فرهنگی جمهوری اسلامی بپردازد.

معرفی هنر ایرانی در ابعاد مختلف، انتشار فصلنامه ایران‌نامه، انتشار آثار فاخر نویسندگان برجسته ایران و شرکت فعال در کنگره رهبران ادیان سنتی و جهانی که همه ساله با اهتمام دولت قزاقستان برگزار می‌شود از دیگر اقداماتی است که رایزنی فرهنگی ایران در قزاقستان به انجام رسانده و موفق شده است تصویر صحیحی از ایران در ذهن و ضمیر قزاقان برجای گذارد.

معرفی شخصت و اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز تاکید بر وحدت و تقریب مذاهب اسلامی به خصوص در شرایط کنونی، از دیگر فعالیت‌های رایزنی فرهنگی کشورمان در قزاقستان به شمار می‌آید.

وجود بیش از 3 هزار واژه فارسی در زبان قزاقی


تاسیس مرکز مطالعات ایران و آسیای مرکزی، آموزش زبان و ادبیات فارسی در مراکز علمی و دانشگاهی از جمله دانشگاه‌های ابلای‌خان، آبای، فارابی و... که به خاطر وجود بیش از 3 هزار واژه فارسی در زبان قزاقی دوست‌داران بسیاری دارد، اعطاء بورسیه به کسانی که علاقه‌مند به ادامه تحصیل در ایران هستند نیز در زمره دیگر فعالیت‌های رایزنی فرهنگی سفارت ایران در قزاقستان محسوب می‌شود.

لازم به توضیح است که علاقه و اراده دو کشور به بسط روابط در حوزه فرهنگی اکنون ایجاب می‌نماید این اراده با امضای یاداشت تفاهم که طرف قزاق نیز تقاضای آن را دارد با جدیت بیشتری در دستور کار قرار گیرد.

کلام آخر اینکه اگرچه فقدان مشکل دوجانبه میان دو کشور موجب مسرت است اما به نظر می‌رسد عدم شناخت کافی از پتانسیل‌های موجود را باید به عنوان مانع جدی در توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران و قزاقستان قلمداد کرد. همچنین باید به این نکته تاکید کرد که گذشته از همکاری‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و انرژی دو کشور می‌توانند در بستر مبارزه با تروریسم و افراطی‌گری که منطقه آسیای مرکزی را تهدید می‌کند تعامل کنند، تعاملی که بی‌تردید تحقق آن مستلزم شناخت هرچه بیشتر طرفین از یکدیگر است.

علی کبریایی‌زاده - رایزن پیشین فرهنگی ایران در قرقیزستان
کد مطلب : ۵۳۲۳۵۹
ارسال نظر
نام شما

آدرس ايميل شما
نظر شما

منتخب
پیشنهاد ما