تحلیلی بر سیاست‌های اخیر «باکو» علیه شیعیان جمهوری آذربایجان

19 آوریل ( 31 فروردین ) شهر لنکران جمهوری آذربایجان که پیش از این در جریان حوادث سال گذشته نارداران ؛ شاهد تشدید فضای امنیتی و دستگیری تعدادی از روحانیون و دینداران لنکرانی بود ؛ دوباره حالتی امنیتی به خود گرفت و ورود و خروج به این شهر صرفا تحت تدابیر امنیتی ممکن شد.

مردم این شهر و شهرهای اطراف مانند آستارا که طی روزهای گذشته ؛ اخبار برخی تحرکات تحریک آمیز وهابیون از جمله به آتش کشیده شدن دو زیارتگاه «ملا احمد» و « زیارتگاه قیشلاق بابا » واقع در رایون خاچماز و نیز شکسته شدن نزدیک به 20 سنگ قبر در روستای «شیکران» آستارا و برخی مناطق دیگر توسط عوامل وهابی ها را شنیده بودند ؛ نخست گمان می کردند که تدابیر امنیتی ایجاد شده در ارتباط با تحرکات وهابیون می باشد ؛ ولی این تصور خیلی زود رنگ باخت و مردم شیعه لنکران متوجه شدند دوباره قرار است برگ دیگر از دفتر قطور تشیع ستیزی در این شهر ورق بخورد و تنها ساعتی بعد متوجه شدند که «کربلایی قسمت عیسی یف» که مدتهای متمادی به عنوان امام جماعت مسجد حضرت ابوالفضل العباس محله « زری با» در شهر لنکران فعالیت می کرد به همراه دو دیندار دیگر به نامهای «سید وقار اسماعیل اف» و «مائیس » در حالی که در منازل خود بودند ؛ توسط نیروهای امنیتی نقاب پوش دستگیر و به مکان نامعلومی منتقل شده اند که البته اندکی بعد یکی از افراد دیندار به نام مائیس آزاد گردید.

بر اساس اعلام رسانه های آذری مدتی قبل اداره روحانیت قفقاز در راستای سیاست حدف روحانیت معتقد به اسلام اصیل ؛فردی به نام « رامیز علی اف » را به عنوان امام جماعت جدید مسجد فوق الاشاره معرفی نمود و این در حالی بود که پیش از آن تصاویری نامناسبی از وی در یک مراسم عروسی در رسانه ها منتشر شده بود و پس از انتصاب فوق هم فایل صوتی در باره « رامیز علی اف » مبنی بر انجام برخی کارهای مغایر با شئونات اجتماعی و حتی دینی در حسینیه مسجد منتشر گردید و لذا مردم از اقامه نماز جماعت به امامت وی خودداری کرده و همچنان به امامت « کربلایی قسمت عیسی یف» فریضه نماز را به جا می آوردند و همین امر منجر به دستگیری وی گردیده است.

البته این همه ماجرا نیست و دادستانی و وزارت کشور آذربایجان با صدور بیانیه ای به سیاق همان بیانیه هایی که در جریان حوادث نارداران صادر می شد؛ اعلام نموده است که عملیاتی در شهر لنکران انجام شده و در نتیجه آن دو نفر که از طرفداران «حرکت اتحاد مسلمان» به رهبری «طالع باقرزاده» بودند ، دستگیر گردیده است و در تفتیش منازل آنها 4 نارنجک دستی ، مقداری مواد منفجره و 18 جلد کتاب دینی که تعصبات مذهبی را تبلیغ می نماید کشف و ضبط شده است .

دستگیری یک روحانی شیعه و یک دیندار لنکرانی شاید در مقایسه با حجم دستگیری های قبلی دینداران اتفاق تازه و مهمی به نظر نرسد ، لیکن انجام آن در مقطع زمانی حاضرو نیز نوع بیانیه صادره از سوی دادستانی و وزارت کشور آذربایجان نکاتی قابل تامل دارد از جمله اینکه :

1- در جریان جنگ چها روزه قره باغ ؛ دینداران آذری و حتی تعدادی از محبوسین اعتقادی به انحاء مختلف اعم از سخنرانی ، صدور بیانیه ، اعلام آمادگی برای اعزام به مناطق درگیری ؛ برگزاری نشست های حمایتی و ... نقش قابل تمجیدی در بالا بردن روحیه و انسجام ملی ایفا نموده و علیرغم همه بی مهرهای حاکمیت نسبت به آنان در همراهی با دولت برای مقابله با اشغالگران سنگ تمام گذاشتند و لذا انتظار نمی رفت که دولت به همین زودی چنین جوابی به جامعه شیعی آذربایجان بدهد.

2- همانگونه که مورد اشاره قرار گرفت ؛ وهابیون آذری با استفاده از شرایط ایجاد شده در جریان جنگ قره باغ از جمله اعلام حمایت برخی کشورهای حامی وهابیت مانند عربستان سعودی از دولت آذربایجان در جنگ قره باغ ؛ شرایط مناسبی برای انجام اقدامات تحریک آمیز پیدا نموده اند. طبیعی است ؛ تشدید این گونه تحرکات و تبدیل آن به درگیریهای مذهبی در کشور آذربایجان عواقب ناخوشایندی در پی خواهد داشت. در این شرایط تداوم دستگیری فعالان شیعی معنای همراهی دولت آذربایجان با تحرکات وهابی ها به منظور قدردانی از دولت های حامی وهابیون از جمله عربستان را در ذهن متبادر می نماید. البته ای کاش این گونه نباشد.

3- در جنگ قره باغ دولت ایران علیرغم ملاحظات دیپلماتیک و ناشی از همسایگی با ارمنستان ؛ در حمایت دیپلماتیک از آذربایجان از طریق میزبانی از اجلاس سه جانبه وزاری خارجه ایران ،آذربایجان و ترکیه در تهران و شرکت در نشست سه جانبه ایران ،روسیه و آذربایجان در باکو سنگ تمام گذاشت ،نمایندگان مقام معظم رهبری در استانهای آذری نشین به دفاع تمام قد از آذربایجان برخاسته و حتی برای حضور در میدان جنگ قره باغ اعلام آمادگی کردند و علاوه بر آنها مردم شیعه ایران اسلامی از طرق مختلف از برادران و خواهران هم زبان و هم مذهب خود در آذربایجان اعلام حمایت کردند . در چنین شرایطی دولت آذربایجان با دستگیری های اخیر عکس العمل مناسبی به این پیام انسجام مذهبی و اسلامی نداد.

4- متعاقب سفر اخیر الهام علی اف به ایران - که البته به دلیل حوادث نارداران منتقدان زیادی در بین مردم ایران و جمهوری آذربایجان داشت – و بعد از دیدار وی با مقام معظم رهبری و توصیه های ارزشمند ایشان مبنی بر لزوم تعظیم شعائر مذهبی و حمایت از شیعیان و... کل شیعیان دنیا از جمله شیعیان آذری جهان؛ منتظرعکس العمل مناسب رئیس جمهور آذربایجان بودند که مسائل اخیر نشان می دهد که گویا در بر همان پاشنه قبلی می چرخد و ظاهرا قراراست از سناریوی افشاء شده ای که حوادث نارداران بر اساس آن شکل گرفت، همچنان استفاده شود؛ که البته امیدواریم اینگونه نباشد و رئیس جمهوری آذربایجان در این ارتباط ؛ درایت بیشتری به خرج دهد.


مصطفی مرتضوی