سراب آل سعود

شاهزاده خام و جویای نام سعودی که اکنون مالک اصلی اما بدون تخت پادشاهی سعودی است و برای رسیدن به آن لحظه‌شماری می‌کند، دست به یک قمار بزرگ زده و به یک ماجراجویی دردناک و خطرناک دل بسته تا شاید هم جایگاه خود را به عنوان جانشین ولیعهد و رئیس شورای امور اقتصادی و توسعه سعودی تقویت کند و هم پادشاهی معتاد به نفت را در میان آتش‌های شعله‌ور شده در منطقه از سقوط و فروپاشی نهایی نجات دهد.

محمد بن سلمان، دوشنبه در گفت‌وگو با شبکه سعودی العربیه از آنچه «چشم‌انداز عربستان در سال 2030» خوانده شده،‌ رونمایی کرد که شاه‌بیت آن شرکت نفتی آرامکو است. روزنامه السفیر در گزارشی تحلیلی نوشت، شاهزاده سعودی در صدد است معادله «امنیت در مقابل نفت» را که در حدود 70 سال گذشته در روابط سعودی با آمریکا حاکم بوده و در شرایطی که عربستان با چالش‌های مردمی و داخلی فزاینده و درگیری‌های بین اعضای خاندان سعودی بویژه نسل‌های دوم و سوم برای کسب نفوذ، قدرت و پول بیشتر مواجه است، تغییر دهد. هیات وزیران سعودی که دوشنبه بلافاصله و به سرعت بعد از رونمایی از به اصطلاح «‌چشم‌انداز عربستان 2030»، آن را تصویب کرد، در حقیقت ناقوس خطری را که این پادشاهی دیگر تحمل آن را ندارد، به صدا در آورد.

برخی ناظران از این چشم‌انداز به عنوان «رویا» و برخی هم به عنوان «ماجراجویی بزرگ» یاد کرده و بسیاری هم تاکید کرده‌اند این آرزوی بن سلمان هرگز قابل تحقق نیست زیرا نفت شریان حیاتی آل‌سعود است و نمی‌توانند گزینه‌های دیگر مانند گردشگری و صنعت را جایگزین آن کنند، چراکه اصلا ساختارهای آن در رژیم صددرصد مصرف‌گرای سعودی وجود ندارد. عبدالباری عطوان، کارشناس مطرح جهان عرب نیز معتقد است، این طرح تحول اقتصادی و نقشه راه آینده روی کاغذ یا صفحه تلویزیون فریبنده به نظر می‌رسد. وقتی این طرح تحول وارد مرحله اجرای عملی می‌شود، چه بسا نتایج کاملا متفاوتی به‌دست می‌دهد؛ نظیر همان «طرح نظامی» (محمد بن سلمان) نظیر «توفان قاطعیت» در یمن یا جنگ نیابتی علیه ایران در سوریه. ناظران تاکید کرده‌اند، کشوری که مبتنی بر اندیشه وهابی و تکفیری است و در مدارس و دانشگاه‌هایش این اندیشه‌های خطرناک تروریست‌پرور آموزش داده می‌شود و هنوز زنان اجازه رانندگی ندارند، دست‌کم سال‌های طولانی برای تحقق رویاها و آرزوهای شاهزاده جوان جنگ‌طلب سعودی زمان لازم است.

« نظام رفاه‌طلب» حاکم بر خاندان سعودی و خرید دوستی‌ها و روابط در داخل و خارج عربستان و پرداخت پول‌های هنگفت در قالب هبه و رشوه برای گرفتن بیعت اجازه نمی‌دهد در زمانی نزدیک رژیم سعودی این رویاها را محقق کند. این قمار جدید سعودی‌ها برای بقا و کنترل درگیری‌ها در خاندان حاکم در کنار دیگر قمارهای خطرناک در دوره پادشاهی سلمان بن عبدالعزیز برای فراهم کردن شرایط رسیدن محمد بن سلمان به تخت پادشاهی و دور کردن محمد بن نایف و فرزندان و وابستگان عبدالله بن عبدالعزیز شاه درگذشته سعودی، آل‌سعود را بیش از گذشته در مسیر فروپاشی نهایی قرار داده است. ناظران معتقدند اعضای خاندان سعودی دیگر تحمل نخواهند کرد که بن سلمان به تنهایی با در اختیار گرفتن جایگاه جانشین ولیعهدی، ریاست دیوان پادشاهی، وزارت دفاع و فرماندهی نظامی، ریاست شورای امور اقتصادی و توسعه، داشتن حق اعلام جنگ و صلح، سیطره بر شرکت نفتی آرامکو، راه‌اندازی جنگ بیهوده علیه یمن، رویارویی از پیش شکست‌خورده با ایران، حمایت همه‌جانبه از تروریسم تکفیری و استفاده از آنها در سوریه و عراق، مداخله‌های بی‌جا در امور لبنان، اعلام ائتلاف صوری اسلامی علیه تروریسم و به خطر انداختن منافع سعودی با ایجاد تنش در روابط با آمریکا همپیمان اول، قدرت را قبضه کند.

طبیعی بود که محمد بن سلمان در گفت‌وگو با العربیه آنچه را که چشم‌اندازی عربستان 2030 خواند و بلافاصله به تصویب هیات وزیران سعودی رسید برای ابتدای نجات خود از فشارهای جنگ‌افروزی و سپس نجات آل‌سعود از فروپاشی نهایی ارائه کند بویژه اینکه اعتراض‌های مردمی رو به افزایش است. بعد از اعلام تصمیم سلمان بن عبدالعزیز برای برکناری عبدالله الحصین از منصب وزارت آب و برق به دلیل تحمیل مالیات‌ها و عوارض جدید برای استفاده سعودی‌ها از آب، مردم عربستان از طریق وسائل ارتباط جمعی واکنش‌های خشمگینانه خود را نسبت به سیاست‌ها و رفتار آل‌سعود افزایش دادند. یک منبع متخصص در امور صنعت گفته است این رویای شاهزاده سعودی باید زمانی مطرح می‌شد که قیمت نفت در بالاترین حد خود بود نه الان که قیمت نفت بسیار کاهش یافته است. بن سلمان این شاهزاده سعودی جنگ‌طلب ادعا کرده است با اجرای برنامه‌های چشم‌انداز سعودی 2030، این رژیم در سال 2020 می‌تواند بدون نفت به حیات خود ادامه دهد. نزدیک به 80 درصد از در آمدهای رژیم سعودی از فروش نفت تأمین می‌‌شود که کاهش قیمت نفت در سال گذشته و سیاست‌های جنگ‌طلبانه این رژیم علیه یمن و حمایت‌های همه‌جانبه مالی و تسلیحاتی از تروریسم تکفیری بر آن تاثیر منفی زیادی گذاشته است. بن سلمان ادعا کرد قرار است 5 درصد از سهام شرکت آرامکو، شرکتی که ارزش آن بیش از 2 هزار و 500 میلیارد دلار برآورد شده به فروش گذاشته شود. وی افزود که همچنین قرار است یک صندوق سرمایه‌گذاری به ارزش 2 هزار میلیارد دلار ایجاد شود. وی همچنین از افزایش شمار حجاج از 8 میلیون به 30 میلیون تا سال 2030 سخن گفت که منبع درآمد بزرگی خواهد بود و متعهد شد بیکاری را از 6/11 به 7 درصد در طول چند سال برساند و درهای گردشگری را به سوی همه کشورها بگشاید. نارضایتی 59 درصدی عربستانی‌ها از طرح اقتصادی بن‌سلمان آخرین نتایج نظرسنجی روزنامه الکترونیکی ایلاف (شبه‌مستقل) حاکی است بیش از ۵۹ درصد کاربران طرح چشم‌انداز تحول اقتصادی محمد بن‌سلمان را برای نجات اقتصاد عربستان کافی نمی‌دانند. ایلاف در نظرسنجی خود این سوال را از کاربران پرسیده است که آیا طرح چشم‌انداز 2030 به عربستان اجازه متنوع کردن اقتصاد خود و تضمین عدم اتکای کامل به نفت در آینده را خواهد داد؟ نتایج این نظرسنجی تاکنون نشان می‌دهد 95/40 درصد به این سوال پاسخ مثبت و 05/59 درصد به آن پاسخ منفی داده‌اند.