آیا اردوغان از سیاست خود در قبال سوریه کوتاه خواهد آمد؟

به گزارش اسلام تایمز، عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه رای الیوم با اشاره به کناره گیری داوود اوغلو از ریاست حزب حاکم عدالت و توسعه نوشت: اوغلو در حالی از ریاست حزب حاکم و به دنبال آن از نخست وزیری ترکیه کنار کشید که سوالات زیادی در شرایط جدید مطرح است از جمله اینکه آیا رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اوغلو را قربانی کرده و از سیاست خود در قبال سوریه کوتاه خواهد آمد؟ آیا این بار نیز از دالان های سیاسی با پیروزی عبور خواهد کرد؟

مهر پایان بر روابط اردوغان و اوغلو

روابط راهبردی اردوغان و نخست وزیر او که نظریه پرداز حزب عدالت و توسعه بود، مهر پایان خورد و دلیل آن نیز بر اساس بیشتر تحلیل هایی که در این خصوص صورت گرفته است، اینکه اردوغان دیکتاتور بوده و به رهبری تاریخی چشم طمع دارد و بلندپروازی های اوغلو نیز به بالاترین سقف خود رسید به اضافه اینکه تعصب و رقابت شخصی بر سر رهبری و نیز اختلاف دیدگاهها نیز بین این دو فاصله انداخت.

باخت محاسبات و سیاست های اوغلو

از زمانی که دیدگاه اوغلو مبتنی بر «صفر کردن مشکلات » با همسایگان ناکام ماند، محاسبات او برای رهبری نیز با شکست روبرو شد حال آنکه همین دیدگاه او ترکیه را در ردیف هفدهمین قدرت اقتصادی جهان قرار داده و آن را به یک کشور قدرتمند منطقه ای تبدیل کرد که از دموکراسی و اسلام میانه رو با یکدیگر برخوردار بود.

اما باخت اوغلو زمانی تایید شد که معلم او یا همان اردوغان اصرار کرد که بیشتر اختیارات اجرایی او را در دست بگیرد و با اینکه رئیس جمهوری تشریفاتی و ظاهری باشد، مخالفت کرد.

استعفای قابل پیش بینی اوغلو

به هر حال استعفای اوغلو از ریاست حزب عدالت و توسعه و به دنبال آن از نخست وزیری قابل پیش بینی بود به ویژه اینکه اختلافات او با اردوغان شدت پیدا کرده بود و اوغلو رهبری جریانی را در حزب حاکم در دست داشت که با زیاده خواهی های ریاست جمهوری اردوغان و تغییر نظام حکومت از پارلمانی به ریاست جمهوری مطلق مخالف بود.

در همین ارتباط پایگاه مشهور «تلیکوم فایل» ترکیه دو هفته پیش تحقیق مفصلی را منتشر کرده و به اختلافات بین اردوغان و اوغلو پرداخت که این اقدام بسیاری را غافلگیر کرد.

اختلاف اردوغان و اوغلو از کجا کلید خورد؟

در این تحقیق ذکر شده بود که علاوه بر رقابت بین این دو بر سر رهبری و اختیارات و نیز کشمکش خواست و اراده، مسائل دیگری نیز فاصله بین این دو رو رقم زد که یکی از این موارد تمایل اوغلو به پایان مصونیت پارلمانی 80 نماینده در حزب حاکم بود تا مقدمات تحویل آنان را به دادگاه برای محاکمه به اتهام فساد فراهم کند.

این درخواست با مخالفت شدید اردوغان روبرو شد زیرا بسیاری از نمایندگان مزبور افراد نزدیک به او هستند از همین رو این درخواست بحران اعتماد بین این دو را شعله ور کرد.

اختلاف در شرایط بحرانی در داخل و خارج

خطر این اختلاف که از آن تحت عنوان «زلزله» یا «کودتای قصر» یاد می شود در این است که زمانی نمود یافته است که ترکیه در دو سطح داخلی و خارجی با بحران های متعددی دست به گریبان است.

به عبارت بهتر ترکیه در سطح داخلی با انفجارهای تروریستی در استانبول و آنکارا روبرو است که دو هفته پیش به بخش جهانگردی آن نیز رسید و البته در این خصوص انگشت اتهام به سمت داعش و گروههای افراطی کُرد نشانه رفته است.

علاوه بر این دو سال پیش در پی از بین رفتن توافق آتش بس با کُردها جنگ خونینی با حزب کارگران کُرد که گروهی جدایی طلب است در جریان است.

از همه این موارد فراتر کاهش قدرت اقتصادی ترکیه و کاهش ارزش لیره به اضافه افزایش تورم است که به موازات آن نرخ رشد و توسعه نیز به کمتر از چهار درصد رسیده است.

دخالت در جنگ سوریه و تیرگی روابط با همسایگان اروپایی

در خارج از ترکیه نیز جنگ در سوریه جریان دارد؛ جنگی که ترکیه در آن دست دارد و تمام محاسبات و امیدهای آن مبنی بر ایجاد منطقه حائل نقش برآب شده به اضافه اینکه روابط ترکیه با روسیه نیز متشنج شده است و روابط آن با کشورهای اروپایی در همسایگی خود به ویژه یونان و رومانی و نیز بلغارستان و ارمنستان رو به وخامت گذاشته است.

خشم شدید اردغان از درخواست گشودن پرونده های فساد

در این شرایط به گفته نزدیکان اردوغان، وی با شنیدن تمایل اوغلو یا همان دست راست خود به گشودن پرونده های فساد و رفع مصونیت از تعدادی از نمایندگان عضو حزب حاکم به شدت خشمگین شد زیرا چه بسا این اقدام وجهه او را نیز خدشه دار کند و حتی دامن او را نیز بگیرد زیرا برخی از این نمایندگان به رئیس جمهور بسیار نزدیک هستند البته این به معنی نیست که به طور حتم اردوغان نیز در این پرونده مبهم و پیچیده دست دارد.

اشتباه اوغلو از نگاه اردوغان

اما اشتباه دیگر اوغلو از نگاه اردوغان این است که وی به طور مستقیم اعتراف کرد که او بود که به عنوان نخست وزیر دستور سرنگونی هواپیمای روس در نزدیکی مرزهای سوریه را صادر کرد زیرا این اظهارات موجب بروز بحران شدید با روسیه شد و تمام تلاش های اردوغان برای ملاقات با پوتین به منظور حل و فصل این بحران را بی حاصل گذاشت و به دنبال آن روسیه تحریم های اقتصادی سنگینی را بر ترکیه تحمیل کرد.

اکنون چه خواهد شد؟

این سوال پاسخ های متعددی دارد که مهمترین آن دعوت به برگزاری انتخابات پارلمانی در اکتبر آینده یعنی پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است.

در این میان اردوغان امیدوار است بتواند 50 کرسی دیگر پارلمان را نیز به دست آورد به گونه ای که حزب او از مجموع 550 کرسی پارلمانی دو سوم آن را از آن خود کند حال آنکه اکنون 370 کرسی را در اختیار دارد و به این ترتیب می تواند اصلاحات قانون اساسی را انجام داده و ساختار حکومت را به ریاست جمهوری مطلق تبدیل کند.

در این شرایط با توجه به اینکه نام افراد متعددی برای جانشینی اوغلو شنیده می شود باید پرسید سرنوشت اوغلو چه می‌شود؟

پاسخ روشنی برای این سوال وجود ندارد اما بی تردید وی برای تدریس روابط بین الملل به دانشگاه باز نمی گردد.

برخی اشاره ها نیز حاکی از این است که چه بسا اوغلو حزب جدیدی تشکیل دهد و در آن همه مخالفان اردوغان در حزب عدالت و توسعه را گرد آورد به اضافه اینکه افرادی را نیز از احزاب دیگر جذب کند و عنوان اصلی این رویکرد نیز «صفر کردن مشکلات» با همسایگان و محور قرار دادن حکومت لیبرال پارلمانی باشد.

اما نکته غیر منتظره اینکه بسیاری از روزنامه نگاران و کارشناسان ترک پیش بینی کرده اند که خروج اوغلو از نخست وزیری و دایره نفوذ در حزب حاکم موجب شود، سیاست خارجه ترکیه به مرحله پیش از سال 2010 بازگشته و سیاست های عملگرایانه در قبال سوریه اتخاذ شود.

احتمال گفت وگوی اردوغان با مسئولان سوریه

در همین ارتباط یک کارشناس و تحلیلگر برجسته ترک گفت که چه بسا اردوغان که به انعطاف سیاسی معروف است، با مسئولان سوری وارد گفت و گو شود زیرا متوجه شده است که پنج سال دشمنی و دخالت سیاسی و نظامی نتایج معکوسی برای ترکیه داشته و موجب شده است تروریسم و جنگ و ضعف اقتصادی دامنگیر آن شود.

آیا اردوغان، اوغلو را قربانی می کند؟

به گزارش تسنیم در ادامه این مقاله آمده است : این کارشناس ترک که خواست نامش فاش نشود، گفت که بعید نیست اردوغان، اوغلو را قربانی کرده و او را مسئول تیرگی روابط با سوریه معرفی کند به ویژه اینکه اوغلو عملا به جریان شاهین ها در ارتباط با پرونده سوریه وابسته بود.

این احتمال بسیار خطرناک است، اما کسی که شاهد تلاش گسترده اردوغان برای دیدار با پوتین و نیز مذاکرات پیگیر او با اسرائیلی ها برای عادی سازی روابط بود، چه بسا این بر این دیدگاه تا حدودی مهر تایید بزند.

شرایط بسیار سخت اردوغان

به هر حال پرواضح است که اردوغان در شرایط بسیار سختی به سر می برد زیرا جبهه دشمنان او گسترده شده و از تعداد دوستان و متحدانش در داخل و خارجه ترکیه کاسته شده است به اضافه اینکه اوغلو را نیز بعد از عبدالله گل از دست داد و این باختی است که نمی توان اهمیت آن را نادیده گرفت.

اردوغان آخرین تیر خود را که همان برکناری اوغلو بود پرتاب کرد و خود را برای وارد شدن به ماجراجویی و یا قمار جدید و برگزاری سومین انتخابات در کمتر از 18 ماه آماده می کند.

در این شرایط سوال این است که آیا اردوغان این بار نیز از این گذرگاهها پیروز بیرون خواهد آمد یا اینکه به دست خود بر زندگی سیاسی و رهبری حزب حاکم پرده خواد کشید؟

سخت بتوان پاسخی داد زیرا سونامی روند سیاسی ترکیه را در برگرفته است و باید منتظر ماند که به کجا خواهد رسید؟