رژه غرب پشت مرزهاي روسيه

سيستم دفاع موشكي آگيس سپري روز پنج‌شنبه 12 مي در پايگاه نظامي دوسلو در كشور روماني به بهره‌برداري رسيد و روز جمعه هم فاز ديگر اين برنامه در كشور لهستان شروع به كار كرد. ميخاييل اوليانف، سخنگوي وزارت خارجه روسيه، يك روز قبل از بهره‌برداري آگيس سپري در روماني مخالفت شديد كشورش را طي مصاحبه‌اي با خبرگزاري اينترفكس اعلام كرد و ضمن زيانبار و غلط خواندن اين تصميم ناتو گفت اين سامانه به شدت امنيت روسيه را به خطر مي‌اندازد. روسيه تنها به اين واكنش ديپلماتيك بسنده نكرده و كرملين اعلام كرد در پاسخ به اين اقدام ناتو، چندين فروند از بمب‌افكن‌هاي دوربرد توپولوف 22 ام3 را در جزيره كريمه مستقر خواهد كرد. روشن است كه مسكو ادعاهاي مقامات امريكا و ناتو در استقرار اين سامانه را قبول ندارد بلكه خود را هدف اصلي آن دانسته و سعي دارند از ابزارهاي ديپلماتيك و نظامي براي مقابله با آن استفاده كنند.

مقامات امريكا و ناتو تا‌كنون دو دليل عمده را براي راضي نگه‌داشتن مسكو مطرح كرده‌اند؛ اول وجه دفاعي اين سامانه و دوم استفاده از آن براي مقابله با تهديد موشكي كشورهايي خارج از اروپا. دليل نخست آنها با توجه به توان اين سامانه براي پرتاب موشك‌هاي كروز خالي از وجه است و همچنان كه اوليانف به اين نكته اشاره كرده، اين سامانه وجه تهاجمي دارد و نه دفاعي. در مورد دليل نخست بايد گفت كه ناتو شش سال قبل و زمان طراحي اين سامانه از كشورهايي مثل كره شمالي، ليبي و سوريه به عنوان تهديد نام مي‌برد و اين سامانه را براي مقابله با تهديد موشكي آنها توجيه مي‌كرد اما چند سال بعد و با بروز بحران در آن دو كشور عربي تعريف خود را از كشور تهديد تغيير داده و از توان موشكي ايران نام مي‌بردند. حالا هم رابرت ورك، معاون وزير دفاع امريكا، در مراسم بهره‌برداري سامانه در روماني مدعي شده كه راه‌اندازي اين سامانه براي مقابله با موشك‌هاي ايران است اما در برابر، مسكو معتقد است كه بعد از توافق هسته‌اي با ايران ديگر چنين بهانه‌اي قابل قبول نيست. در واقع، مسكو هيچ‌گاه قبول نكرده كه ناتو در جهت رابطه‌اي مسالمت‌آميز حركت كرده باشد و راه‌اندازي سپري را در مجموعه‌اي از تحركات ضد‌روسي ناتو ارزيابي مي‌كند. اين نگرش روسيه دست‌كم با توجه به تحركات يك سال اخير ناتو قابل توجيه است كه بيش از گذشته سعي در انجام برنامه‌هاي نظامي عليه روسيه داشته است. رزمايش مشترك گرجستان با نيروهاي نظامي امريكا و بريتانيا در قالب برنامه نظامي ناتو يكي از نمونه‌هاي آشكار اين موضوع است كه در حال حاضر برگزار مي‌شود. اعزام تانك‌هاي پيشرفته M1A2 امريكايي به اين رزمايش باعث خشم روس‌ها شده، گذشته از اينكه محل اين رزمايش در فاصله 30 كيلومتري از مرز گرجستان با اوستياي جنوبي يك چنگ و دندان نشان دادن آشكار ناتو به روسيه است. نبايد فراموش كرد كه جنگ 2008 بين استقلال‌طلبان اوستياي جنوبي و گرجستان كه باعث ورود روسيه به اين جنگ شد در همين منطقه بود و حالا با ورود نيروهاي امريكايي و بريتانيايي به اين منطقه پاسخ آن جنگ را مي‌دهد بلكه با آموزش نخستين يگان‌هاي گرجستاني در قالب نيروهاي واكنش سريع ناتو سعي در يك صف‌آرايي نظامي پشت مرزهاي روسيه دارد. دو رزمايش نظامي ديگر ناتو نيز در پشت مرزهاي روسيه برگزار مي‌شود كه يكي از آنها به نام توفان بهار، (Spring Strom)، بهاري در خاك استوني و ديگري در كشور مولداوي با نام اژدهاي پيشاهنگ (Dragon Pioneer) 2016، است. اين سه نمونه تنها بخش كوچكي از تحركات نظامي ناتو در پشت مرزهاي روسيه هستند و اگر به قريب به بيش از 200 مانور ناتو طي سال گذشته ميلادي توجه بشود، اكثر آنها در همين قالب بوده تا ناتو نيروهاي خود را از درياي بالتيك در شمال قاره اروپا تا درياي سياه در جنوب و منطقه قفقاز و مقابل روسيه قرار بدهد.

اهداف ناتو

در مجموع، مي‌توان اين تحركات ناتو را در قالب رژه نظامي پشت مرزهاي روسيه ارزيابي كرد كه نمي‌توان آن را در حد رو‌در‌رويي نظامي مستقيم دانست بلكه ناتو سعي مي‌كند در حال حاضر بيشتر توان و امكانات نظامي خود را در طول مرزهاي طولاني خود با روسيه افزايش بدهد. يك وجه اين برنامه ناتو دست‌كم از وجه كوتاه‌مدت به اوكراين و به خصوص وضعيت موجود در شبه جزيره كريمه مربوط مي‌شود. ناتو الحاق كريمه به روسيه را نپذيرفته اما حاضر نشده در اين زمينه اقدام مستقيم داشته باشد و حتي به درخواست مكرر اوكراين براي مشاركت در جنگ با استقلال‌طلبان در منطقه شرقي اين كشور نيز پاسخ مثبت نداده است. شايد ناتو تغيير در وضعيت كريمه را موكول به انتخابات 2018 روسيه و رسيدن فرد ديگري غير از ولاديمير پوتين به مقام رياست جمهوري كرده تا با او معامله‌اي بر سر كريمه بكند. اين احتمالي ضعيف است به خصوص اينكه همين كريمه باعث محبوبيت نزديك به 86 درصدي پوتين در روسيه شده و به همين جهت است كه ناتو تحركات نظامي خود را در دستور كار قرار داده چراكه مي‌داند دست‌كم بايد براي يك دوره ديگر هم پوتين را تحمل كند و به همين جهت هم يگان‌هاي نظامي خود را پشت مرزهاي روسيه به رژه درآورده تا در طولاني‌مدت اهرم فشاري باشد بر پوتين و كشاندن او به پاي ميز معامله.