اهداف طرح سازش فرانسه/هراس صهیونیست ها از بین‌المللی شدن مسأله فلسطین

زدیک به یکسال است که فرانسه با ارائه طرحی، مدعی است راه حلی برای حل مسئله فلسطین ارائه کرده است؛ این طرح برای حل مسئله فلسطین مجموعه‌ای است که تعدادی از راه حل‌های پیشنهاد شده در دهه‌های گذشته را در بر دارد.

هرچند طرح فرانسه به طور کامل و مستقل در رسانه‌ها منتشر نشده است، اما براساس اظهارات مقامات این کشور و مسئولان تشکیلات خودگردان و رژیم صهیونیستی تاکنون بخش‌هایی از این طرح ارائه شده است.
گفتنی است که محور اصلی طرح فرانسه برگزاری کنفرانسی بین المللی است. بندهای دیگر این طرح بدین قرار است:

- آغاز مذاکره مستقیم بین تشکیلات خودگردان و رژیم صهیونیستی؛

- تعیین جدول زمانبندی دوساله‌ که طی آن به اشغالگری به طور کامل پایان داده شود؛

- بازگشت به مرزهای سال ۱۹۶۷؛

- تعیین قدس به عنوان پایتخت مشترک فلسطینیان و رژیم صهیونیستی؛

- مبادله زمین بین اراضی فلسطینیان در سرزمین‌های ۱۹۴۸ و زمین شهرک‌های صهیونیستی.

واکنش ها نسبت به طرح سازش فرانسه‌

رژیم صهیونیستی از بدو ارائه طرح فرانسه، مخالفت خود را با آن اعلام کرد. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، به طور مداوم اعلام کرد با این طرح مخالف است و آن را نخواهد پذیرفت. اما در میان مخالفت‌ها چند نکته را مطرح کرده است که حاکی از مواضع این رژیم است. اول آنکه وی در چند مورد اعلام کرد آماده مذاکره و دیدار با ابومازن است. نتانیاهو تلویحا گفته است گفتگوی مستقیم نیاز به واسطه ندارد. دوم آنکه صراحتا اعلام کرده است در صورتی با چنین طرح هایی موافق است که در آنها به «یهودیت اسرائیل» اذعان شود. یعنی سرزمین‌های اشغالی به عنوان کشور قوم یهود از سوی همگان به رسمیت شناخته شود.

از شیوه برخورد رژیم صهیونیستی چنین بر می آید که با این طرح پیشنهادی مخالف است چرا که در آن بر افزایش محدوده سرزمینی فلسطینیان البته با موافقت رژیم اشغالگر تاکید شده است.

در جناح مقابل که مجموعه‌ای از کشورهای عرب و تشکیلات خودگردان است همواره از طرح فرانسه استقبال شده است. اتحادیه عرب در آخرین نشست خود طی هفته اخیر حمایت کامل خود را از این طرح اعلام کرده است.

مقامات تشکیلات خودگردان با وجود حمایت‌های همه جانبه از این طرح و سفر محمود عباس در همین راستا به فرانسه، در مورد نتایج این کنفرانس ابراز نگرانی کرده‌اند. ظاهرا مقامات تشکیلات خودگردان فلسطین نگرانند که در نشست پاریس تصمیماتی اتخاذ شود که خواسته‌های مردم فلسطین را برآورده نسازد. البته اولین دور نشست پاریس برگزار شد و قرار شده این نشست ادامه داشته باشد.

گروه‌های مقاومت از زمان ارائه پیشنهاد فرانسه مخالفت خود را با آن بیان کرده‌اند. جنبش حماس به عنوان نوک پیکان مقاومت اعلام کرد طرح فرانسه تلاشی برای منحرف کردن اذهان مردم فلسطین از واقعیت‌ها و سرپوش گذاشتن بر حقوق ملی آنها به ویژه «حق بازگشت» است.

جنبش فلسطینی «الاحرار» نیز اعلام کرد، طرح فرانسه در حالی که از حقوق و اصول ثابت فلسطینی‌ها هزینه می‌کند، به ضرر منافع ملی آنهاست، این در حالی است که به رژیم اشغالگر نیز کمک می‌کند تا از انزوای بین المللی خارج شود.

ریاض گفته است که طرح پیشنهادی از سوی ملک عبدالله بن عبدالعزیز در نسشت سران کشورهای عربی در ۲۰۰۲ بیروت، پیشرفته تر و عادلانه تر از طرح کنونی فرانسه است زیرا حق مردم فلسطین در حاکمیت بر سرزمینهایش و تقویت تشکیلات خودگردان برای اداره امور داخلی مردم فلسطین را بهتر تضمین می کند.

انتقادات به طرح سازش فرانسه

طرحی که فرانسه برای حل مسئله فلسطین ارائه کرده است در بر دارنده مجموعه ای است که در بالاترین حد خود موجب آغاز مذاکرات جدید و یک روند دوساله برای رفع اشغالگری خواهد شد. روندی که طی ۲۳ سال مذاکره ده‌ها بار آغاز شده و با مانع تراشی رژیم صهیونیستی و عدم پایبندی این رژیم در مرحله عمل شکست خورده است.

نکته بسیار مهم این است که در طرح فرانسه یک مسئله بسیار مهم نادیده گرفته شده است: اول مسئله آورگان فلسطینی. این موضوع مهم ترین مشکل در مسئله فلسطین است. مسئله ای که صهیونیست ها از آن به شدت هراس دارند و آن را خط قرمز خود تلقی می کنند. حل نشدن مسئله آوارگان فلسطینی در طرح فرانسه حاکی از این است که اگر این طرح با هماهنگی صهیونیست‌ها هم نوشته نشده باشد، باز به نفع آنها و به ضرر فلسطینی‌ها خواهد بود.

نکته آخر اینکه به دلیل عدم بیان جزئیاتی که در کنفرانس فرانسه قرار است مطرح شود و عدم شفافیت آن ، ممکن است در کنفرانس مذکور تصمیماتی اتخاذ شود که همگان را شگفت زده کند. این عدم شفافیت و عدم اطمینان به طرح فرانسه آنقدر پر رنگ است که مسئولان تشکیلات خودگردان را نیز نگران کرده است.

عدم اطمینان به فرانسه

فرانسه در این طرح اعلام کرده است اگر طی یک فرآیند دو ساله رژیم صهیونیستی مقدمات این مسئله را فراهم نکند و فلسطین با عضویت در سازمان ملل به عنوان یک کشور به رسمیت شناخته نشود آنگاه فرانسه رأسا این اقدام را انجام خواهد داد و کشور فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت. اکنون که طرح فرانسه ارائه شده است دو سال از پایان آن مهلت دوسال نیز گذشته است و این کشور هیچ اقدامی در راستای به رسمیت شناختن فلسطین انجام نداده است.

با توجه به اینکه فرانسه به عنوان کشوری که بیشترین و تأثیرگذار ترین تعداد یهودیان را در اروپا در اختیار دارد و روابط استراتژیک و وسیع با رژیم صهیونیستی دارد به نظر نمی‌رسد به هیچ وجه در جهت منافع فلسطینی‌ها که نقطه مقابل منافع صهیونیست‌ها است گام بردارد.

بنابر آنچه گفته شد، رئیس جمهور فرانسه طرح خود را در لحظه سیاسی مشخصی پیشنهاد می کند: وضعیت کشورهای عربی در اسفناکترین حالت ممکن قرار دارد. مصر به دلیل امضای قرارداد صلح با مصر نهایتا می تواند نقش یک میانجی را ایفا کند و میانجیگری این کشور بیشتر به ضرر فلسطینیان خواهد بود.

طرف فلسطینی هم بخاطر ضعف خود توان رد کردن را ندارد از طرفی هم رژیم صهیونیستی چون خود را قویتر از کشورهای عربی می داند، لذا به این طرح تن نخواهد داد.

طرح سازش عربی

طرح سازش عرب یا طرح صلح عربستان در سال 2002 در کنفرانس بیروت توسط دولت عربستان مطرح شد. دولت سعودی قطعنامه های 242 و 338 را به عنوان مبنای تلاش دیپلماتیک خود قرار داده است.

این طرح خواستار عقب نشینی اسرائیل از سرزمین های اشغال شده در سال 1967 شامل بلندی های جولان، بیت المقدس شرقی و پذیرش یک دولت مستقل فلسطینی به پایتخت بیت المقدس شرقی از سوی اسرائیل شده است. در عوض تمام کشورهای اتحادیه عرب موافقت می کنند که به نزاع با اسرائیل خاتمه داده؛ صلح بین آنها و اسرائیل برقرار کرده و از همه مهمتر مناسبات عادی با این رژیم را آغاز کنند.

بدیهی است که این نکته آخری برای اسرائیلی ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. صلح پیمانی است که بر روی تکه ای کاغذ نوشته می شود. اما سایه شوم جنگ زمانی واقعا از روی سر اسرائیلی ها کنار می رود که آنها بتوانند پیمانی را با اعراب در زمینه برقراری روابط عادی منعقد کنند.

روابطی که مبادلات اقتصادی، تعاملات آکادمیک و فرهنگی و ارتباط میان ملت های در جوامع مختلف اجزای جدائی ناپذیر آن باشند.

اما در مطلع طرح پیشنهادی عربستان سعودی نکاتی است که به عنوان خطوط قرمز اسرائیل های شناخته شده اند. نکاتی نظیر عقب نشینی به مرزهای 1967 و تقسیم بیت المقدس. البته در این قسمت به یکی دیگر از موضوعات بحث برانگیز یعنی آوارگان فلسطینی اشاره ای نشده است.

واکنش ها به طرح سازش عربی

طرح صلح عربستان (سازش عربی) حماس را در وضعیت دشواری قرار داده است. به رسمیت نشناختن اسرائیل در مرامنامه حماس جایگاه ویژه ای دارد. اما از سوی دیگر آنها هرگز تلاش نکرده اند که خود را از حمایت دولت های عرب محروم کنند. بنابراین حماس ناگزیر است در مورد طرح صلح عربستان سیاستی مطابق با اجماع اعراب اتخاذ کند.

بر همین اساس گروه حماس احتمالا یک سیاست غیرقابل پیش بینی را در دستور کار قرار داده و در فضایی میان پذیرش یا رد طرح صلح عربستان حرکت خواهد کرد. به عقیده برخی از کارشناسان سیاسی حماس با رای مثبت محمود عباس در قالب دولت اتحاد ملی در مورد این طرح مخالفت نکرده و در عین حال عدم همراهی خود را با برقراری یک سازش رسمی با اسرائیل اعلام خواهد کرد.

رفتار حماس در آینده هرچه باشد، برای پیش بینی آن نمی توان از توجه به دو واقعیت یا نکته غفلت ورزید. اول این که حماس نمی تواند به یک باره از ایدئولوژی خود دست بکشد و نکته دوم این که گروه مذکور دوست ندارد برخلاف رای و تمایل فلسطینی ها و ملت عرب عمل کند.

طی روزهای گذشته «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی مخالفت خود با طرح «سازش عربی» مصوب 2002 در بیروت برای صلح فلسطینی-اسرائیلی را اعلام کرد.

نتانیاهو در خلال نشست وزاری حزب لیکود اعلام کرد طرح صلح عربی را به عنوان اساس مذاکرات میان اسرائیل و فلسطین نمی‌پذیرد، زیرا یک بند منفی دارد و آن بند عقب‌نشینی اسرائیل از سرزمین‌های اشغالی 1967 است.

وی افزود: بخش مثبت طرح سازش عربی آمادگی کشورهای عربی برای تحقق صلح و عادی سازی روابط با اسرائیل است و واضح است که بخش منفی آن شرط عقب‌نشینی از مرزهای 1967 در کرانه باختری و نیز عقب‌نشینی از بلندی‌های جولان و مساله آوارگان فلسطینی است. اگر کشورهای عربی درک کنند که طرح صلح بر اساس تغییراتی که مدنظر اسرائیل است، باید عوض شود؛ آن موقع مذاکره خواهیم کرد. اما اگر همان طرح 2002 بدون تغییر باشد ما رهایش خواهیم کرد.

واقعیت این است که رژیم صهیونیستی با عقب نشینی کامل از کرانه باختری رود اردن، اعطای حق حاکمیت به فلسطینی ها بر بیت المقدس شرقی و بازگشت آوارگان به زادگاهشان مخالف است.

آمریکا و طرح سازش فرانسه

مواضع آمریکا همسو با موضع بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی است که ضمن مخالفت با طرح ابتکاری فرانسه، در نشست صلح پاریس شرکت نکرد و گفت حاضر است با فلسطینی ها از طریق مذاکرات مستقیم، بدون پیش شرط مذاکره کند.
برای امریکا همواره مهم تقاضای اسرائیل برای به رسمیت شناخته شدن به عنوان دولت ملت یهودی بوده است و بحث مختصات جغرافیایی و سیاسی کشور فلسطین در اولویت بعدی قرار داشت و همین مسئله رابطه ای را تشکیل داده بود که بر اساس آن امریکایی ها استراتژی خود را در مثلث مذاکرات مستقیم میان فلسطینی ها، اسراییلی ها و میانجیگری کاخ سفید تعریف کرده بودند تا پرونده به دلخواه صهیونیست ها بسته شود و از سوی دیگر به بهانه تطمیع اسراییل برای گردن نهادن به سازش، کشورهای عربی به شناسایی این رژیم ترغیب شوند.

با راهیابی باراک اوباما به کاخ سفید، نیز با اینکه وی وعده حل عادلانه مسئله فلسطین را داد اما همان استراتژی همیشگی امریکا را برای حل مسئله دنبال کرد و پس از سفرهای پی درپی جان کری وزیر امور خارجه امریکا به سرزمین های اشغالی فلسطین، دور تازه مذاکرات سازش میان تشکیلات خودگردان فلسطین و نمایندگان رژیم صهیونیستی با میانجیگری آمریکا مردادماه 1392 یعنی حدود سه سال پیش در واشنگتن از سرگرفته شد و اوباما در آن مقطع در بیانه ای از مذاکرات مستقیم دو طرف حمایت کرد و جان کری هم در نشست افتتاحیه این مذاکرات از هر دو طرف خواست برای رسیدن به نتیجه مشترک از برخی از خواسته‌های خود عدول کنند، در حالیکه هم زمان با این مذاکرات شهرک سازی در قدس و کرانه باختری ادامه داشت و این مذاکرات هم همچون گذشته بدون دستاوردی پایان یافت.

در حال حاضر هم که اوباما ماههای پایانی مسئولیتش در کاخ سفید را سپری می کند بار دیگر از زبان سوزان رایس شنیده می شود که وی حضور جان کری در کنفرانس نشست پاریس را به معنای موافقت با فشار مجامع بین المللی برای دستیابی به صلح نمی داند و دوطرف فلسطینی و اسرائیلی رابه مذاکرات دو جانبه و مستقیم فرا می خواند.

به نظر می رسد همسویی اسراییل و امریکا در پیگیری این استراتژی چند هدف دارد 1. به جهانیان گفته شود این مسئله یک موضوع داخلی است و ارتباطی به مجامع بین المللی ندارد. 2. مسئله فلسطین به عنوان یک موضوع فلسطینی، اسراییلی شناخته شود و جهان اسلام نسبت به آن بی تفاوت شود 3. راه بر شناسایی رژیم صهیونیستی هموارشود 4. در چنین مذاکراتی بدون اهرم های فشار طرف فلسطینی به گردن نهادن به پیشنهادهای طرف اسراییلی از جمله نادیده گرفتن حق بازگشت آوارگان و... مجبور شود. 5. در پروسه طولانی مدت مذاکرات دوطرفه و بی نتیجه و بدون ضمانت اجرایی، تشکیل کشور فلسطین عملا غیر ممکن شود. 6. رژیم صهیونیستی از انزوا و فشارهای بین المللی در امان بماند.

نتیجه گیری

کاملا آشکار است که جریان تندرو حاکم در رژیم صهیونیستی از پذیرش هر طرحی که متضمن حقوق مردم فلسطین باشد، طفره خواهد رفت. طرح سازش عرب و فرانسه در ادامه سلسله طرح هایی که برای حل و فصل اختلافات عربی – صهیونیستی ارائه شده، مطرح می شوند. طرحهایی که در پی شکست های متوالی کشورهای عربی به حاشیه رفته و تبدیل شده است به کشمکشی میان تشکیلات خود گردان فاقد قدرت و حاکمیت از طرفی و رژیم اشغالگر از طرف دیگر. رژیمی که همچنان در تصمیم گیری درباره امور فلسطین از جمله اختیارات تشکیلات خودگردان در سرزمینهای اشغالی و میزان آزادی مجاز آن، حرف آخر را می زند.

اما نباید فراموش کرد که در شرایط کنونی که جهان با چالش های امنیتی از جمله تهدیدات تروریستی مواجه است، بسیاری از کشورها راه حل مسئله را در حل مسئله فلسطین می دانند چنانچه بسیاری از کشورهای اروپایی اکنون کشور فلسطین را به رسمیت شناخته اند که این مسئله می تواند برای اسراییل گریز ناپذیر باشد.


فاطمه محمدی