۰
پنجشنبه ۳۱ تير ۱۳۹۵ ساعت ۱۵:۲۰
تاریخ و نقش ارتش ترکیه در سیاست ترکیه
این کارشناس امور ترکیه، در مقدمه سخنان خود با اشاره به ماهیت و تاریخ حضور ارتش در صحنه سیاست ترکیه گفت: یکی از موضوعاتی که در این چند روزه به آن پرداخته نشده و از آن غفلت شده، پرداختن به ویژگی‌ها و کاراکتر و ماهیت ارتش در ترکیه است.
اگر شناختی عینی به نقش ارتش در معادلات سیاسی و اجتماعی ترکیه داشته باشیم، دیگر درآن زمان به سمت این تئوری نمی‌رویم که آیا کودتا نمایشی بوده یا آمریکا پشت صحنه است یا عربستان؛ به نظر من باید سمت و سوی تحلیل را به این سمت برد که ارتش چه جایگاهی و چه تاریخ و موقعیتی دارد؛ ژنرال‌های ارتش در ترکیه چه نقش و تأثیری دارند، قبل از «آک پارتی» جایگاه ارتش چه وضعیتی داشت و اکنون در چه وضعیتی است؟ و اساسا ارتش در دوران فعلی تا چه حد این امکان را دارد که با آمریکا یا عربستان هماهنگ شود؟
شخص«آتاتورک» و «عصمت اینونو» نخست‌وزیر ترکیه، هر دو از ژنرال‌های امپراتوری عثمانی بودند و هنگامی که جمهوری را تأسیس کردند، موقعیت نظامی‌ها در ترکیه برای یک قرن تثبیت شد و همواره ارتش خود را پدر ملت دانسته و کودتاها و قدرت نمایی‌ها کرده است.
وی افزود: اما در دوران حزب عدالت و توسعه، هنگامی که قدرت این حزب تثبیت شد، دیگر اردوغان به این جمع‌بندی کلی رسید که پس از تثبیت اجتماعی و سیاسی، باید خیال خود را از نیروهای مسلح راحت کند.
اگر به خاطر داشته باشید، در زمان انتخاب «عبدالله گل» به ریاست‌جمهوری ترکیه، «یاشار بیوک آنت» رئیس وقت ستاد نیروهای مسلح ترکیه، اطلاعیه‌ای بر روی سایت اینترنتی ستاد گذاشت که یک شبه تمام معادلات ترکیه را تغییر داد. یعنی مخالفت ارتش با رئیس‌جمهور شدن عبدالله گل. ارتش چنین اعتقاد داشت که اگرچه ریاست‌جمهوری یک مقام تشریفاتی و نمادین است، اما نمی‌تواند یک اسلامگرا چنین موقعیتی را دارا باشد.
هر چند در آن زمان عدالت و توسعه مقابله کرد و غائله خوابید، اما مقامات ترکیه بعدها متوجه شدند که نفوذ ارتش در دستگاههای امنیتی و دخالت در کارهای سیاسی موضوع خطرناکی است و می‌تواند کشور را با شرایطی مواجه کند که کنترل امور از دست آک پارتی (حزب عدالت و توسعه) خارج شود و حتی احزاب مخالف هم نتوانند جایگزین شوند، چنین شد که در حدود 230 مقام عالی رتبه ارتش دستگیر شدند، برخی هم فرار کردند. بنابراین ارتش و نیروهای مسلح ترکیه به یک معنا تحقیر شدند. این نیروی تحقیر شده، اقدامی نکرد تا کودتای اخیر رخ داد و این در حالی بود که سران امنیتی و سیاسی خیالشان از بابت ارتش راحت بود.
آقای دستمالی به یک نکته دیگر نیز اشاره کرد و ادامه داد: اعتقاد دارم نشانه‌هایی وجود دارد، مبنی بر اینکه سران دولت تا حدودی پیش‌بینی کودتا را می‌کردند و بوی کودتا به مشامشان خورده بود. شما اگر اولین مصاحبه تلویزیونی «بینالی ایلدیریم» (نخست‌وزیر) را با «سی.ان.ان تُرک» ببینید، متوجه می‌شوید که بدون استرس و با خونسردی خبر از کودتا می‌دهد، البته او از کلمه «کودتا» استفاده نکرد و واژه «شورش» را به کار برد.
اظهار نظرهای اولیه سران اصلی آک پارتی هم مؤید همین خونسردی و آرامش آن‌هاست. یعنی به نظر نمی‌رسد یکدفعه با اتفاق کودتا مواجه شده باشند.
حضور سریع نیروهای پلیس و رئیس پلیس ترکیه در صحنه نیز مؤید این نظریه است، همین‌گونه نیز باید انتظار داشت، سرویس اطلاعاتی ترکیه (میت) که اشراف دقیقی بر اتفاقات دارد. از سوی دیگر عملکرد ضعیف کودتاگران در صحنه نیز به ما می‌گوید غفلت آن‌ها از حفره‌های اطلاعاتی بعید نیست.
آیا کودتا نمایش بوده است؟
آقای «محمد علی دستمالی» در بخش بعدی صحبت‌های خود به این مسأله پرداخت که آیا طبق نظر برخی کودتا یک نمایش بوده است؟
او در این باره گفت: هزینه‌‌های بسیار سنگین و جدی که این کودتا به دنبال آورد، به غیر از آن همه کشته‌هایی که در پی داشت، حکومت ترکیه را به لب پرتگاه برد و اتفاق مهیبی در تاریخ عدالت و توسعه بود و اعتقاد دارم هیچ کشوری و هیچ مسئولی که به دنبال منافع کشورش است، به دنبال این موضوع نمی‌رود که کودتای نمایشی به راه بیاندازد.
اردوغان تمامیت‌خواه تر می‌شود؟
این کارشناس مسائل ترکیه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا پس از این کودتای نافرجام ما با یک اردوغان تمامیت‌خواه مواجه خواهیم بود یا نه؛ گفت: اردوغان رهبریست که از میزان آرای 52 درصدی برخوردار است و اگر از منظر امنیت ملی و مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بنگریم، واقعا در دوران آک پارتی ترکیه رشد خوبی در همه زمینه‌ها داشته است؛ اما وقتی به شخصیت آقای اردوغان می‌رسیم، به نظر من باید یک فضای ویژه‌ای برای تحلیل او داشته باشیم. اردوغان پس از آتاتورک، موفق‌ترین رهبری است که در ترکیه توانسته بیشترین طیف‌ها و جریانات و نهادهای ترکیه را با خود همراه کرده و در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و سیاست خارجی رشد و کرامت خوبی را برای مردم ترکیه به وجود بیاورد.
از این لحاظ او رهبر موفقی است، یک آدم پراگماتیست و عملگرا که توانسته کارهای قابل توجهی برای ترکیه انجام دهد؛ اما نمی‌شود انکار کرد که آقای اردوغان از لحاظ منش رفتاری و حزبی، یک انسان تمامیت‌خواه است؛ فردی خودرأی و کسی که به ندرت مشورت می‌پذیرد و انتقاد پذیر نیست و عمدتا نظر کارشناسان را نمی‌پذیرد. اما در این باره که آیا این شرایط موجب می‌شود که اردوغان تمامیت‌خواه تر شده و تک‌روی بیشتری از خود نشان دهد، متأسفانه باید گفت بله همین طور است. یعنی با این پیروزی، اردوغان کارت بازی مهمی به دست می‌آورد تا نیروهای مسلح را بیش از پیش کنترل کند و بعید نیست که یک لینکی بین سرویس اطلاعاتی «میت» ترکیه و حفاظت اطلاعات ستاد نیروهای کل برقرار شود و دولت بتواند راحت‌تر نیروهای مسلح را کنترل کند.
نه تنها در نیروهای مسلح، بلکه در درون احزاب نیز، آقای اردوغان می‌تواند فشار بیشتری بر نیروهای مخالف وارد کند و رسانه‌ها را بیشتر کنترل کند و یک موضوع مهم دیگر، اینکه این شرایط دست اردوغان را برای پیش‌برد اصلی‌ترین هدف خود که همان تغییر نظام پارلمانی به ریاستی است، باز می‌کند.
استفاده «آک پارتی» ازضعف احزاب مخالف
آقای دستمالی، در ادامه یکی از عوامل قدرت یابی حزب عدالت و توسعه را سوای برنامه‌های دقیق آک پارتی، ضعف و بی برنامگی احزاب مخالف دولت دانست و گفت: این احزاب هیچ برنامه مدونی برای خود ندارند و نوعی فرسودگی در بین آن‌ها مشاهده می‌شود.
او در این باره توضیح داد: حزب جمهوری خلق (CHP) به رهبری «کمال قلیچ دار اوغلو» که قدیمی‌ترین حزب جمهوری ترکیه است و در سال 1923 به وسیله «کمال آتاتورک» تأسیس شده است، با اینکه از لحاظ مرام و خط مشی یک سوسیال دموکرات است، اما در حال حاضر برای اداره ترکیه هیچ برنامه‌ای ندارد و یک گفتمان فقیر و ضعیف است. از لحاظ ایدئولوژیک هم دیگر نسل جدید ترکیه همچون قدیمی‌ها و پدران و پدربزرگان خود کمالیسم نیستند و در بهترین حالت، پیش‌بینی بنده این است که (CHP) بتواند آرای فعلی 23درصدی خود را حفظ کند.
اما حزب بعدی، یعنی حزب «حرکت ملی» به رهبری «دولت باغچلی» که این حزب هم مشکل رهبری را دارد و در در درون حرکت ملی، چند تن از افراد بلندپایه حزب مدام می‌خواهند قوه قضاییه را اقناع کنند که با برگزاری کنگره «دولت باغچلی» را از رهبری حزب خلع کنند.
گفتمان این حزب نیز پان ترکیسم افراطی است و «دولت باغچلی» کردها را در بهترین حالت برادران اصالتا ترک می‌نامد و حاضر نیست هیچ لفظی غیر از ترک بودن را بپذیرد.
حزب سوم هم که حزب دموکراتیک خلق به رهبری صلاح الدین دمیرتاش است، به علت اقدامات دهشناک پ.ک.ک به ویژه در استانبول، آنکارا و چند شهر دیگر که حملات و اقدامات تروریستی بوده و از آن‌جایی که دموکراتیک خلق، یک نهاد اقماری پ.ک.ک است، این حزب نیز فلج شده و بین منگنه دولت و پ.ک.ک گیر افتاده و نه تنها جذابیت خود را برای عموم مردم ترکیه بلکه برای کردها نیز تا حدودی از دست داده است.
در این فضای پر از تشتت و پر از فقدان گفتمان، یک حزبی به نام آک پارتی که از لحاظ کادربندی و برنامه‌های دقیق و کار منسجم بسیار قوی عمل می‌کند، حضور دارد و توانسته ترکیه را قبضه کند. در این شرایط و پس از کودتا، آک پارتی راهی به جز ادامه مسیر قبلی و به حاشیه راندن هر روز احزاب دیگر ندارد و تا حدی سرمایه‌گذاری کند که آک پارتی در انتخابات بعدی با جذب حداکثر آرای لازم بتواند بدون نیاز به احزاب دیگر قانون اساسی را تغییر داده و سیستم ریاستی برقرار کند.
به گفته آقای دستمالی، تغییر نظام ترکیه به ریاستی، مهم‌ترین آرزوی اردوغان است و به هیچ وجه از این برنامه کوتاه نخواهد آمد.
به عقیده وی، عمده‌ترین دلیل برکناری «داود اغلو» نیز همین مسأله بود و بدین صورت که داود اغلو با نفس قضیه مشکلی نداشت و فقط بر سر زمان‌بندی آن با اردوغان به اختلاف خورده بود و در حال حاضر «ایلدیریم» هیچ اختلافی با این موضوع ندارد و از شروط انتخاب وی برای نخست‌وزیری عدم اختلاف با اردوغان بر سر این مساله بوده است.
دستمالی در این باره توضیح داد: در صورت تغییر نظام پارلمانی به ریاستی، پارلمان و نظام انتخاباتی حزبی ضعیف خواهد شد و احزاب مخالف اردوغان از شرایطی که در حال حاضر در آن قرار دارند، بسیار ضعیف‌تر خواهند شد و برای یک دوره طولانی مدت ترکیه همچنان در تسلط آک پارتی باقی خواهد ماند و این اتفاقی که افتاده و کودتایی که نافرجام مانده، به عنوان یک کاتالیزور و سرعت دهنده به تغییر نظام پارلمانی عمل خواهد کرد.
آینده کردها پس از کودتای نافرجام
«محمد علی دستمالی» در این باره گفت: بحث پ.ک.ک و کردها مهم‌ترین چالش داخلی ترکیه است و برخی اعتقاد دارند که با تحقیر ارتش پس کودتای نافرجام، شاهد شکست های ارتش از پ.ک.ک خواهیم بود، اما بنده با این نظر مخالفم، چرا که اولا این کودتا از سوی یک بخش کوچکی از ارتش سازماندهی و اجرا شد. همه ارتش دخیل نبود. از سوی دیگر فرماندهانی که در جنوب ترکیه در حال مبارزه با پ.ک.ک هستند کاملا انتخاب شده دولت هستند. از سوی دیگر اگر کودتا موفق هم می‌شد، باید بگوییم که سران کودتا هیچ مماشاتی با پ.ک.ک ندارند و بلکه شدیدتر از دولت فعلی ترکیه با این گروه مبارزه می‌کردند.
یکی از عوامل اصلی پیروزی‌های ارتش ترکیه در برابر پ.ک.ک، اشراف اطلاعاتی و هواپیماهای بی سرنشین است و منابع اطلاعاتی مرزی بومی ترکیه است که باعث شده پ.ک.ک واقعا زمین گیر شود. پ.ک.ک از ابتدای سال حتی یک عملیات موفقیت‌آمیز هم انجام نداده است.
بنابراین وقتی پ.ک.ک در مناطق مرزی و کوهستانی زمین‌گیر شده و نتوانست کاری از پیش ببرد، جنگ را به خیابان‌ها و شهرها کشاند و در این قضیه نیز شکست خورد. پ.ک.ک با تشکیل «YPC» یعنی واحدهای دفاع مدنی که متشکل از نوجوانان و جوانان بی تجربه بود، خبط بزرگی کرد و این شکست سنگین باعث شد تا آک پارتی ابزار تبلیغاتی لازم را بدست آورده و بشدت علیه پ.ک.ک و حزب دموکراتیک خلق‌ها و از سوی دیگر «PYD» سوریه تبلیغ کند و آن‌ها را تروریستی و معادل داعش توصیف کند که این حربه تبلیغاتی در میان جامعه ترکیه موفقیت آمیز بود و افکار مردم درباره پ.ک.ک چرخش بسیاری داشت.
پس از کودتا نیز، اردوغان که عزم خود را برای محدود کردن مخالفان جزم کرده است و با این شرایط پ.ک.ک و شرایط آک پارتی، دیگر نباید در ماههای آتی انتظار صلح و گفت‌و‌گو را داشته باشیم؛ چرا که هم پ.ک.ک بسیار ضعیف شده و هم ترکیه دیگر ترکیه سابق نیست؛ ابزارهای اطلاعاتی قوی زمینی و هوایی و پلیسی که ترکیه دارد راه نفس کشیدن پ.ک.ک را بند آورده است. از سوی دیگر دیوار اعتماد بین دولت و پ.ک.ک کاملا از بین رفته و همچنین فرصت ارزشمندی به نام حزب دموکراتیک خلق نیز از بین رفته است و در این رابطه هر دو طرف در از بین بردن HDP یعنی هم پ.ک.ک و هم دولت مقصر هستند.
این کارشناس مسائل ترکیه ادامه داد: اگر چیزی بتواند مسأله کردی را در ترکیه حل کند به نظر من پرونده سوریه است و اگر مسأله کردی سوریه به بخش جدایی ناپذیر بازی بزرگان در سطح کلان تبدیل شود، در آن صورت آمریکا، روسیه، ایران و تمام نیروهای دیگر می‌توانند با ترکیه بر سر این مسأله بحث کنند که تکلیف خود را در مواجهه با کردها روشن کند. آیا ترکیه حاضر خواهد شد که در قبال گرفتن امتیازاتی در پرونده شمال سوریه در داخل نیز گفت‌وگوهایی را با کردها آغاز کند یا در مقابل با توجه به شخصیت اردوغان مقابله با کردها ادامه داشته باشد؟
آیا آمریکا «فتح‌الله گولن» را تحویل ترکیه می‌دهد؟
«محمد علی دستمالی» در پاسخ به این سوال، با تأکید بر اینکه موضوع «فتح‌الله گولن» بسیار پیچیده است؛ گفت: گولن دارای یک کارتل عظیم بین‌المللی اقتصادی، آموزشی و دینی و یک تشکیلات بزرگ است که در حوزه ضد امنیتی تا اتاق خواب اردوغان نیز نفوذ می‌کند و می‌تواند شنود گسترده‌ای از اردوغان داشته باشد.
یک نهاد عجیبی که در 140 کشور جهان مدارس و موسسات فرهنگی و آموزشی دارد و هزاران کادر برای خود ایجاد کرده است. باید گفت که باراک اوباما در چه شرایطی حاضر می‌شود چنین فردی را به ترکیه باز گرداند؟ فردی با این سطح از سرمایه مالی و انسانی پروسه قضایی بسیار طولانی و پیچیده‌ای را می‌طلبد تا به ترکیه تحویل داده شود. همچنین نباید فراموش کنیم که عمر دولت اوباما در حال تمام شدن است و اتخاذ چنین تصمیمی از سوی رئیس‌جمهوری که چند ماه تا پایان کارش مانده است، دشوار است.
اما سازمان «میت» ترکیه رایزنی‌هایی با مقامات آمریکا کرده و تلاش دارد تا یک راه میانه یعنی تبعید «گولن» به کشور «اوگاندا» را پیش بکشد. اما تحویل گولن به ترکیه بسیار بعید و مخاطره آمیز و پیچیده است و در صورت چنین اتفاقی بدون شک دولت آمریکا امتیازات قابل توجهی از دولت آنکارا طلب خواهد کرد.
آیا دولت ترکیه حکم اعدام را قانونی می‌کند؟
«محمد علی دستمالی» در این باره گفت: بازگرداندن حکم اعدام در این شرایط که ترکیه به شدت به دنبال عضویت در اتحادیه اروپاست بسیار بعید است؛ شاید آقای اردوغان به صراحت به زبان نمی‌آورد، اما پیوستن به اتحادیه اروپا برای ترکیه بسیار حیاتی است و ترکیه هیچ وقت پیوستن به این اتحادیه را با اعدام چند ژنرال و یک لذت زودگذر عوض نمی‌کند و به نظرم این سخن آقای اردوغان درباره اعدام کودتاگران صرفا یک تهدید است و مصرف داخلی دارد.
این کارشناس امور ترکیه، در مقدمه سخنان خود با اشاره به ماهیت و تاریخ حضور ارتش در صحنه سیاست ترکیه گفت: یکی از موضوعاتی که در این چند روزه به آن پرداخته نشده و از آن غفلت شده، پرداختن به ویژگی‌ها و کاراکتر و ماهیت ارتش در ترکیه است.
اگر شناختی عینی به نقش ارتش در معادلات سیاسی و اجتماعی ترکیه داشته باشیم، دیگر درآن زمان به سمت این تئوری نمی‌رویم که آیا کودتا نمایشی بوده یا آمریکا پشت صحنه است یا عربستان؛ به نظر من باید سمت و سوی تحلیل را به این سمت برد که ارتش چه جایگاهی و چه تاریخ و موقعیتی دارد؛ ژنرال‌های ارتش در ترکیه چه نقش و تأثیری دارند، قبل از «آک پارتی» جایگاه ارتش چه وضعیتی داشت و اکنون در چه وضعیتی است؟ و اساسا ارتش در دوران فعلی تا چه حد این امکان را دارد که با آمریکا یا عربستان هماهنگ شود؟
شخص«آتاتورک» و «عصمت اینونو» نخست‌وزیر ترکیه، هر دو از ژنرال‌های امپراتوری عثمانی بودند و هنگامی که جمهوری را تأسیس کردند، موقعیت نظامی‌ها در ترکیه برای یک قرن تثبیت شد و همواره ارتش خود را پدر ملت دانسته و کودتاها و قدرت نمایی‌ها کرده است.
وی افزود: اما در دوران حزب عدالت و توسعه، هنگامی که قدرت این حزب تثبیت شد، دیگر اردوغان به این جمع‌بندی کلی رسید که پس از تثبیت اجتماعی و سیاسی، باید خیال خود را از نیروهای مسلح راحت کند.
اگر به خاطر داشته باشید، در زمان انتخاب «عبدالله گل» به ریاست‌جمهوری ترکیه، «یاشار بیوک آنت» رئیس وقت ستاد نیروهای مسلح ترکیه، اطلاعیه‌ای بر روی سایت اینترنتی ستاد گذاشت که یک شبه تمام معادلات ترکیه را تغییر داد. یعنی مخالفت ارتش با رئیس‌جمهور شدن عبدالله گل. ارتش چنین اعتقاد داشت که اگرچه ریاست‌جمهوری یک مقام تشریفاتی و نمادین است، اما نمی‌تواند یک اسلامگرا چنین موقعیتی را دارا باشد.
هر چند در آن زمان عدالت و توسعه مقابله کرد و غائله خوابید، اما مقامات ترکیه بعدها متوجه شدند که نفوذ ارتش در دستگاههای امنیتی و دخالت در کارهای سیاسی موضوع خطرناکی است و می‌تواند کشور را با شرایطی مواجه کند که کنترل امور از دست آک پارتی (حزب عدالت و توسعه) خارج شود و حتی احزاب مخالف هم نتوانند جایگزین شوند، چنین شد که در حدود 230 مقام عالی رتبه ارتش دستگیر شدند، برخی هم فرار کردند. بنابراین ارتش و نیروهای مسلح ترکیه به یک معنا تحقیر شدند. این نیروی تحقیر شده، اقدامی نکرد تا کودتای اخیر رخ داد و این در حالی بود که سران امنیتی و سیاسی خیالشان از بابت ارتش راحت بود.
آقای دستمالی به یک نکته دیگر نیز اشاره کرد و ادامه داد: اعتقاد دارم نشانه‌هایی وجود دارد، مبنی بر اینکه سران دولت تا حدودی پیش‌بینی کودتا را می‌کردند و بوی کودتا به مشامشان خورده بود. شما اگر اولین مصاحبه تلویزیونی «بینالی ایلدیریم» (نخست‌وزیر) را با «سی.ان.ان تُرک» ببینید، متوجه می‌شوید که بدون استرس و با خونسردی خبر از کودتا می‌دهد، البته او از کلمه «کودتا» استفاده نکرد و واژه «شورش» را به کار برد.
اظهار نظرهای اولیه سران اصلی آک پارتی هم مؤید همین خونسردی و آرامش آن‌هاست. یعنی به نظر نمی‌رسد یکدفعه با اتفاق کودتا مواجه شده باشند.
حضور سریع نیروهای پلیس و رئیس پلیس ترکیه در صحنه نیز مؤید این نظریه است، همین‌گونه نیز باید انتظار داشت، سرویس اطلاعاتی ترکیه (میت) که اشراف دقیقی بر اتفاقات دارد. از سوی دیگر عملکرد ضعیف کودتاگران در صحنه نیز به ما می‌گوید غفلت آن‌ها از حفره‌های اطلاعاتی بعید نیست.
آیا
آقای «محمد علی دستمالی» در بخش بعدی صحبت‌های خود به این مسأله پرداخت که آیا طبق نظر برخی کودتا یک نمایش بوده است؟
او در این باره گفت: هزینه‌‌های بسیار سنگین و جدی که این کودتا به دنبال آورد، به غیر از آن همه کشته‌هایی که در پی داشت، حکومت ترکیه را به لب پرتگاه برد و اتفاق مهیبی در تاریخ عدالت و توسعه بود و اعتقاد دارم هیچ کشوری و هیچ مسئولی که به دنبال منافع کشورش است، به دنبال این موضوع نمی‌رود که کودتای نمایشی به راه بیاندازد.
اردوغان تمامیت‌خواه تر می‌شود؟
این کارشناس مسائل ترکیه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا پس از این کودتای نافرجام ما با یک اردوغان تمامیت‌خواه مواجه خواهیم بود یا نه؛ گفت: اردوغان رهبریست که از میزان آرای 52 درصدی برخوردار است و اگر از منظر امنیت ملی و مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بنگریم، واقعا در دوران آک پارتی ترکیه رشد خوبی در همه زمینه‌ها داشته است؛ اما وقتی به شخصیت آقای اردوغان می‌رسیم، به نظر من باید یک فضای ویژه‌ای برای تحلیل او داشته باشیم. اردوغان پس از آتاتورک، موفق‌ترین رهبری است که در ترکیه توانسته بیشترین طیف‌ها و جریانات و نهادهای ترکیه را با خود همراه کرده و در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و سیاست خارجی رشد و کرامت خوبی را برای مردم ترکیه به وجود بیاورد.
از این لحاظ او رهبر موفقی است، یک آدم پراگماتیست و عملگرا که توانسته کارهای قابل توجهی برای ترکیه انجام دهد؛ اما نمی‌شود انکار کرد که آقای اردوغان از لحاظ منش رفتاری و حزبی، یک انسان تمامیت‌خواه است؛ فردی خودرأی و کسی که به ندرت مشورت می‌پذیرد و انتقاد پذیر نیست و عمدتا نظر کارشناسان را نمی‌پذیرد. اما در این باره که آیا این شرایط موجب می‌شود که اردوغان تمامیت‌خواه تر شده و تک‌روی بیشتری از خود نشان دهد، متأسفانه باید گفت بله همین طور است. یعنی با این پیروزی، اردوغان کارت بازی مهمی به دست می‌آورد تا نیروهای مسلح را بیش از پیش کنترل کند و بعید نیست که یک لینکی بین سرویس اطلاعاتی «میت» ترکیه و حفاظت اطلاعات ستاد نیروهای کل برقرار شود و دولت بتواند راحت‌تر نیروهای مسلح را کنترل کند.
نه تنها در نیروهای مسلح، بلکه در درون احزاب نیز، آقای اردوغان می‌تواند فشار بیشتری بر نیروهای مخالف وارد کند و رسانه‌ها را بیشتر کنترل کند و یک موضوع مهم دیگر، اینکه این شرایط دست اردوغان را برای پیش‌برد اصلی‌ترین هدف خود که همان تغییر نظام پارلمانی به ریاستی است، باز می‌کند.
استفاده «آک پارتی» ازضعف احزاب مخالف
آقای دستمالی، در ادامه یکی از عوامل قدرت یابی حزب عدالت و توسعه را سوای برنامه‌های دقیق آک پارتی، ضعف و بی برنامگی احزاب مخالف دولت دانست و گفت: این احزاب هیچ برنامه مدونی برای خود ندارند و نوعی فرسودگی در بین آن‌ها مشاهده می‌شود.
او در این باره توضیح داد: حزب جمهوری خلق (CHP) به رهبری «کمال قلیچ دار اوغلو» که قدیمی‌ترین حزب جمهوری ترکیه است و در سال 1923 به وسیله «کمال آتاتورک» تأسیس شده است، با اینکه از لحاظ مرام و خط مشی یک سوسیال دموکرات است، اما در حال حاضر برای اداره ترکیه هیچ برنامه‌ای ندارد و یک گفتمان فقیر و ضعیف است. از لحاظ ایدئولوژیک هم دیگر نسل جدید ترکیه همچون قدیمی‌ها و پدران و پدربزرگان خود کمالیسم نیستند و در بهترین حالت، پیش‌بینی بنده این است که (CHP) بتواند آرای فعلی 23درصدی خود را حفظ کند.
اما حزب بعدی، یعنی حزب «حرکت ملی» به رهبری «دولت باغچلی» که
گفتمان این حزب نیز پان ترکیسم افراطی است و «دولت باغچلی» کردها را در بهترین حالت برادران اصالتا ترک می‌نامد و حاضر نیست هیچ لفظی غیر از ترک بودن را بپذیرد.
حزب سوم هم که حزب دموکراتیک خلق به رهبری صلاح الدین دمیرتاش است، به علت اقدامات دهشناک پ.ک.ک به ویژه در استانبول، آنکارا و چند شهر دیگر که حملات و اقدامات تروریستی بوده و از آن‌جایی که دموکراتیک خلق، یک نهاد اقماری پ.ک.ک است، این حزب نیز فلج شده و بین منگنه دولت و پ.ک.ک گیر افتاده و نه تنها جذابیت خود را برای عموم مردم ترکیه بلکه برای کردها نیز تا حدودی از دست داده است.
در این فضای پر از تشتت و پر از فقدان گفتمان، یک حزبی به نام آک پارتی که از لحاظ کادربندی و برنامه‌های دقیق و کار منسجم بسیار قوی عمل می‌کند، حضور دارد و توانسته ترکیه را قبضه کند. در این شرایط و پس از کودتا، آک پارتی راهی به جز ادامه مسیر قبلی و به حاشیه راندن هر روز احزاب دیگر ندارد و تا حدی سرمایه‌گذاری کند که آک پارتی در انتخابات بعدی با جذب حداکثر آرای لازم بتواند بدون نیاز به احزاب دیگر قانون اساسی را تغییر داده و سیستم ریاستی برقرار کند.
به گفته آقای دستمالی، تغییر نظام ترکیه به ریاستی، مهم‌ترین آرزوی اردوغان است و به هیچ وجه از این برنامه کوتاه نخواهد آمد.
به عقیده وی، عمده‌ترین دلیل برکناری «داود اغلو» نیز همین مسأله بود و بدین صورت که داود اغلو با نفس قضیه مشکلی نداشت و فقط بر سر زمان‌بندی آن با اردوغان به اختلاف خورده بود و در حال حاضر «ایلدیریم» هیچ اختلافی با این موضوع ندارد و از شروط انتخاب وی برای نخست‌وزیری عدم اختلاف با اردوغان بر سر این مساله بوده است.
دستمالی در این باره توضیح داد: در صورت تغییر نظام پارلمانی به ریاستی، پارلمان و نظام انتخاباتی حزبی ضعیف خواهد شد و احزاب مخالف اردوغان از شرایطی که در حال حاضر در آن قرار دارند، بسیار ضعیف‌تر خواهند شد و برای یک دوره طولانی مدت ترکیه همچنان در تسلط آک پارتی باقی خواهد ماند و این اتفاقی که افتاده و کودتایی که نافرجام مانده، به عنوان یک کاتالیزور و سرعت دهنده به تغییر نظام پارلمانی عمل خواهد کرد.
آینده کردها پس از کودتای نافرجام
«محمد علی دستمالی» در این باره گفت: بحث پ.ک.ک و کردها مهم‌ترین چالش داخلی ترکیه است و برخی اعتقاد دارند که با تحقیر ارتش پس کودتای نافرجام، شاهد شکست های ارتش از پ.ک.ک خواهیم بود، اما بنده با این نظر مخالفم، چرا که اولا این کودتا از سوی یک بخش کوچکی از ارتش سازماندهی و اجرا شد. همه ارتش دخیل نبود. از سوی دیگر فرماندهانی که در جنوب ترکیه در حال مبارزه با پ.ک.ک هستند کاملا انتخاب شده دولت هستند. از سوی دیگر اگر کودتا موفق هم می‌شد، باید بگوییم که سران کودتا هیچ مماشاتی با پ.ک.ک ندارند و بلکه شدیدتر از دولت فعلی ترکیه با این گروه مبارزه می‌کردند.
یکی از عوامل اصلی پیروزی‌های ارتش ترکیه در برابر پ.ک.ک، اشراف اطلاعاتی و هواپیماهای بی سرنشین است و منابع اطلاعاتی مرزی بومی ترکیه است که باعث شده پ.ک.ک واقعا زمین گیر شود. پ.ک.ک از ابتدای سال حتی یک عملیات موفقیت‌آمیز هم انجام نداده است.
بنابراین وقتی پ.ک.ک در مناطق مرزی و کوهستانی زمین‌گیر شده و نتوانست کاری از پیش ببرد، جنگ را به خیابان‌ها و شهرها کشاند و در این قضیه نیز شکست خورد. پ.ک.ک با تشکیل «YPC» یعنی واحدهای
پس از کودتا نیز، اردوغان که عزم خود را برای محدود کردن مخالفان جزم کرده است و با این شرایط پ.ک.ک و شرایط آک پارتی، دیگر نباید در ماههای آتی انتظار صلح و گفت‌و‌گو را داشته باشیم؛ چرا که هم پ.ک.ک بسیار ضعیف شده و هم ترکیه دیگر ترکیه سابق نیست؛ ابزارهای اطلاعاتی قوی زمینی و هوایی و پلیسی که ترکیه دارد راه نفس کشیدن پ.ک.ک را بند آورده است. از سوی دیگر دیوار اعتماد بین دولت و پ.ک.ک کاملا از بین رفته و همچنین فرصت ارزشمندی به نام حزب دموکراتیک خلق نیز از بین رفته است و در این رابطه هر دو طرف در از بین بردن HDP یعنی هم پ.ک.ک و هم دولت مقصر هستند.
این کارشناس مسائل ترکیه ادامه داد: اگر چیزی بتواند مسأله کردی را در ترکیه حل کند به نظر من پرونده سوریه است و اگر مسأله کردی سوریه به بخش جدایی ناپذیر بازی بزرگان در سطح کلان تبدیل شود، در آن صورت آمریکا، روسیه، ایران و تمام نیروهای دیگر می‌توانند با ترکیه بر سر این مسأله بحث کنند که تکلیف خود را در مواجهه با کردها روشن کند. آیا ترکیه حاضر خواهد شد که در قبال گرفتن امتیازاتی در پرونده شمال سوریه در داخل نیز گفت‌وگوهایی را با کردها آغاز کند یا در مقابل با توجه به شخصیت اردوغان مقابله با کردها ادامه داشته باشد؟
آیا آمریکا «فتح‌الله گولن» را تحویل ترکیه می‌دهد؟
«محمد علی دستمالی» در پاسخ به این سوال، با تأکید بر اینکه موضوع «فتح‌الله گولن» بسیار پیچیده است؛ گفت: گولن دارای یک کارتل عظیم بین‌المللی اقتصادی، آموزشی و دینی و یک تشکیلات بزرگ است که در حوزه ضد امنیتی تا اتاق خواب اردوغان نیز نفوذ می‌کند و می‌تواند شنود گسترده‌ای از اردوغان داشته باشد.
یک نهاد عجیبی که در 140 کشور جهان مدارس و موسسات فرهنگی و آموزشی دارد و هزاران کادر برای خود ایجاد کرده است. باید گفت که باراک اوباما در چه شرایطی حاضر می‌شود چنین فردی را به ترکیه باز گرداند؟ فردی با این سطح از سرمایه مالی و انسانی پروسه قضایی بسیار طولانی و پیچیده‌ای را می‌طلبد تا به ترکیه تحویل داده شود. همچنین نباید فراموش کنیم که عمر دولت اوباما در حال تمام شدن است و اتخاذ چنین تصمیمی از سوی رئیس‌جمهوری که چند ماه تا پایان کارش مانده است، دشوار است.
اما سازمان «میت» ترکیه رایزنی‌هایی با مقامات آمریکا کرده و تلاش دارد تا یک راه میانه یعنی تبعید «گولن» به کشور «اوگاندا» را پیش بکشد. اما تحویل گولن به ترکیه بسیار بعید و مخاطره آمیز و پیچیده است و در صورت چنین اتفاقی بدون شک دولت آمریکا امتیازات قابل توجهی از دولت آنکارا طلب خواهد کرد.
آیا دولت ترکیه حکم اعدام را قانونی می‌کند؟
«محمد علی دستمالی» در این باره گفت: بازگرداندن حکم اعدام در این شرایط که ترکیه به شدت به دنبال عضویت در اتحادیه اروپاست بسیار بعید است؛ شاید آقای اردوغان به صراحت به زبان نمی‌آورد، اما پیوستن به اتحادیه اروپا برای ترکیه بسیار حیاتی است و ترکیه هیچ وقت پیوستن به این اتحادیه را با اعدام چند ژنرال و یک لذت زودگذر عوض نمی‌کند و به نظرم این سخن آقای اردوغان درباره اعدام کودتاگران صرفا یک تهدید است و مصرف داخلی دارد.
مرجع : خبرگزاری فارس
کد مطلب : ۵۵۴۴۵۶
منتخب
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۸ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
۲۵ فروردين ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
