همکاری امنیتی-دفاعی کابل و مسکو/ رقابت روسیه و ناتو در افغانستان

همکاریهای دفاعی و نظامی روسیه در افغانستان چندی است که در محافل بین المللی و داخل افغانستان مطرح شده است و در روزهای اخیر «محمد حنیف اتمر» مشاور امنیتی ملی افغانستان در راس هیئتی به مسکو سفر کرده است و دیدارهای جداگانه ای با مقامات روسیه و همتای روس خود داشته است.

حنیف اتمر در دیدار خود با «نیکلای پتروشووف» مشاور امنیت ملی روسیه خواهان کمک تسلیحاتی این کشور در زمینه تامین بالگردهای «ام آی ۳۵» برای نیروی هوایی افغانستان و ترمیم و خدمات پشتیبانی بالگردهای نظامی را مطرح کرده است. سفر حنیف اتمر به روسیه از این لحاظ حائز اهمیت است که «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه نیز اعلام کرده است مسکو آماده است در امر مبارزه با تروریسم و نیز بوجود آمدن امنیت پایدار در افغانستان به این کشور کمک کند.

برخی از کارشناسان افغانستان همکاری های دفاعی و نظامی مسکو و کابل را در تضاد با سیاست همکاری این کشور با آمریکا می دانند و معتقد هستند در این برهه زمانی کابل نمی تواند تا حد زیادی به مسکو نزدیک شود. اما از طرفی برخی کارشناسان منطقه ای بر این باورند که افغانستان کشوری مستقل و آزاد است و می تواند با کشورهای مختلف در جهان همکاری استراتژیک داشته باشد.

از سویی دیگر باید به این امر مهم توجه داشت که مسکو نیز در مرزهای خود با کشورهای آسیای میانه از جمله افغانستان با خطر رشد و توسعه تروریسم مواجه است و در این میان داعش از جمله گروه های تروریستی در حال رشد در شمال و شرق افغانستان است که می تواند مرزهای روسیه را با تهدیدی جدی مواجه نماید.

باید توجه داشت که خطر داعش در شرق افغانستان و در ولایت «ننگرهار» از جمله در شهرهای «اچین» و «کوت» به معضل بزرگی تبدیل شده است و نیروهای امنیتی افغانستان در این منطقه با تروریست های داعش مدام در حال مبارزه هستند.

برخی بر این باورند که افرادی که در گذشته عضو گروه طالبان بوده اند با ایجاد گروه بندی در طالبان به گروه تروریستی داعش پیوسته اند و این خود خطری بزرگ برای افغانستان در این منطقه بشمار می رود، تا جایی که «جان نیکلسون» فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان اعلام کرده است نیروهای داعش در افغانستان ارتباط مستقیمی با گروه داعش در سوریه و عراق دارند و به نوعی تحت اوامر این گروه تروریستی هستند. چند روز پیش این گروه تروریستی با انجام عملیات انتحاری در بین صفوف تظاهرات کنندگان «جنبش روشنایی» در منطقه «دهمزنگ» ۸۰ تن از شیعیان هزاره افغانستان را شهید و بیش از ۲۰۰ نفر از آنها را مجروح کردند. این واقعه تروریستی خود نشان از آن دارد که داعش در افغانستان رشد و توسعه یافته است و مقامات دولت کابل باید برای مبارزه با این گروه تروریستی تدابیر امنیتی مناسبی اتخاذ نمایند. از جمله گزینه های مبارزه با داعش در افغانستان افزایش همکاری های امنیتی نظامی کابل-مسکو است.

در راستای افزایش همکاری های امنیتی کابل-مسکو «حامد کرزای» رئیس جمهور سابق افغانستان در اردیبهشت ماه سال جاری با شماری از اعضای کابینه دولت خود برای شرکت در پنجمین کنفرانس بین المللی امنیت جهانی به مسکو سفر کرد. در این سفر حامد کرزای با «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه نیز دیدار و گفتگو کرد و بر افزایش همکاری های دفاعی و امنیتی دوجانبه کابل- مسکو تاکید کرد. در همین راستا «معصوم استانکزی» که در آن زمان سرپرستی وزارت دفاع افغانستان را بعهده داشت با «سرگئی شایگو» وزیر دفاع روسیه دیدار و بر افزایش همکاری های دوجانبه در زمینه آموزش افسران نظامی افغانستان و نیز تبادل اطلاعات امنیتی بین دو کشور تاکید ورزید.

حامد کرزای بارها قائل به نقش آفرینی ایران، روسیه و هند در حل و فصل مسائل افغانستان بوده است و از روسیه خواسته است در مذاکرات صلح افغانستان نقش فعالی داشته باشد. اما موضوع این است که دولت افغانستان در حال حاضر با آمریکا و ناتو توافقنامه های استراتژیکی به امضا رسانده است و نیروهای ناتو تا سال ۲۰۲۰ در افغانستان حضور خواهند داشت، علاوه بر آن «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا ماه پیش در حکمی اختیارات نیروهای نظامی مستقر در افغانستان را در مبارزه با نیروهای طالبان افغانستان افزایش داده است و در این راستا برخلاف وعده های خود مبنی بر کاهش تعداد نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان از ۹۸۰۰ نفر به ۵۵۰۰ تعداد آنها را به ۸۴۰۰ نفر تغییر داده است.

از سویی دیگر قرار است در تابستان پیش رو ۸۰۰ تن از نیروهای امنیتی ارتش آمریکا نیز برای پشتیبانی از نیروهای امنیتی افغانستان وارد این کشور شوند. با توجه به جزئیات مطرح شده به آسانی می توان به این مسئله پی برد که آمریکا به این زودیها قصد خروج از افغانستان را ندارد. خارج نشدن نیروهای آمریکایی از افغانستان نه تنها امکان دارد سطح همکاری های روسیه و افغانستان را به کمترین مقدار خود برساند بلکه روند مذاکرات صلح در افغانستان را با مشکلی جدی مواجه خواهد ساخت. گروههای متخاصم از جمله گروه طالبان، حزب اسلامی افغانستان به رهبری «گلبدین حکمتیار» اعلام کرده اند در صورتی حاضر به مذاکره با دولت کابل خواهند شد که نیروهای ناتو و آمریکا از افغانستان خارج شوند.

در حال حاضر دولت افغانستان با کمبود تسلیحات نظامی و دفاعی برای رویارویی با تروریست ها مواجه است و باید به نوعی این کمبودها را از طریق هند و روسیه تامین کند. دولت هند علاوه بر ساخت سد و پروژه های عمرانی بالگردهای نظامی در اختیار افغانستان گذاشته است از سویی دولت مسکو برای نشان دادن حسن نیت خود در راستای همکاری با دولت کابل در ماههای گذشته ده هزار قبضه اسلحه کلاشینکف در اختیار نیروهای امنیتی افغانستان گذاشته است.

روسیه از حضور روز افزون آمریکا و ناتو در افغانستان بیمناک است. نیروهای ناتو و آمریکا بیش از ۱۴ سال در افغانستان حضور داشته اند اما در این مدت نه تنها صلح و ثبات در افغانستان بوجود نیامده است بلکه گروه تروریستی داعش نیز فعالیت های خود را در افغانستان افزایش داده است و این خود می تواند مرزهای روسیه را با تهدیدات تروریستی مواجه سازد. علاوه بر تهدید داعش افزایش بیش از حد مواد مخدر در روسیه که از مرز افغانستان وارد این کشور می شود مقامات روس را بر این داشته است بطور جدی با پدیده تروریسم و قاچاق مواد مخدر در افغانستان مبارزه کنند.

روسیه و افغانستان عزمی جدی برای مبارزه با تروریسم و مواد مخدر در منطقه دارند و در این میان تبادل اطلاعات امنیتی بین دو کشور می تواند به کاهش پدیده تروریسم و کاشت مواد مخدر افغانستان کمک کند. علاوه بر روسیه ایران نیز در راستای مبارزه با تروریسم با دولت کابل همکاری تنگاتنگی دارد و در روزهای اخیر نشستی با حضور استانداران استان های همجوار ایران و افغانستان در استان خراسان رضوی برگزار شد و «رحمانی فضلی» وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران نیز در این نشست حضور یافت تا راههای مبارزه با تروریسم، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و نیز افزایش همکاری های اقتصادی و تجاری بین دو کشور مورد بررسی قرار گیرد. مقامات دو کشور مجموع نشست های برگزار شده بین ایران و افغانستان را مثبت ارزیابی کرده اند. با ساخته شدن راه آهن خواف-هرات سطح مبادلات تجاری ایران و افغانستان در مرزهای شرقی کشورمان به بالاترین میزان خود خواهد رسید و از سویی هند می تواند از طریق بندر چابهار و از طریق افغانستان به کشورهای آسیای میانه دسترسی پیدا کند. از سویی دیگر هند با کشور روسیه نیز همکاریهای استراتژیکی دارد و هدف و غایت همکاری های هند، ایران و افغانستان رسیدن به بازارهای آسیای میانه و در نهایت روسیه و اروپا است.

طرح تحول اقتصادی –امنیتی در منطقه با همکاری هند، ایران، افغانستان و روسیه در صورتی اجرایی خواهد شد که امنیت در افغانستان تامین شود و در همین راستا در ماههای گذشته نشست مشترک امنیتی ایران، افغانستان و روسیه در کابل برگزار شد. مشاور امنیت ملی افغانستان نیز با سفر خود به مسکو در تلاش است حمایت روسیه را برای همکاریهای امنیتی-دفاعی در حوزه افغانستان جلب نماید و با حمایت تسلیحاتی روسیه از دولت افغانستان، این کشور می تواند بر تروریست ها فایق آید.

در این بین رقابتی پنهان بین روسیه با کشورهای عضو ناتو در افغانستان وجود دارد و بدون شک بر مناسبات افغانستان با کشورهای عضو ناتو تاثیرگذار خواهد بود. ماه گذشته اجلاس سران ناتو در «ورشو» پایتخت لهستان با حضور «اشرف غنی» و «عبدالله عبدالله» برگزار شد و در این نشست مقرر شد ناتو تا سال ۲۰۲۰ سالانه ۵ میلیارد دلار کمک مالی برای پشتیبانی از نیروهای امنیتی افغانستان قرار دهد. این اقدام ناتو دولت مسکو را بر آن داشته که همکاری های تسلیحاتی خود با افغانستان را برای نابودی گروه تروریستی داعش در این کشور افزایش دهد و عرصه را بر تروریستها در منطقه تنگ نماید.