ترکیه و بازگشت مجازات اعدام

رئیس‌جمهور ترکیه در روز 7 آگوست 2016 در جمع هوادارانش از بازگشت مجازات اعدام برای محاکمه‌ی کودتاچیان خبر داد. رئیس‌جمهور ترکیه روز یک‌شنبه گفت اگر مردم بازگشت حکم اعدام را طلب کنند، به نظر او احزاب سیاسی در پارلمان نیز این تصمیم را می‌پذیرند. او سپس افزود: «از همین الآن می‌گویم من تصمیمی که پارلمان [در این مورد] بگیرد را خواهم پذیرفت.»

این در حالی است که همین چند روز پیش بود که فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه‌ی آلمان، در واکنش به اظهارات همتای ترک خود درباره‌ی احتمال برگزاری همه‌پرسی در این کشور درباره‌ی مجازات اعدام، به ترکیه هشدار داده و گفته است این با ارزش‌های بنیادین اتحادیه‌ی اروپا سازگار نیست. اشتاین مایر این مسئله را آشکار کرد که اجرای مجدد مجازات اعدام در ترکیه به مفهوم پایان مذاکرات عضویت این کشور در اتحادیه‌ی اروپا خواهد بود.[1]

اما چرا اردوغان علی‌رغم علم به ناخرسندی اتحادیه‌ی اروپا از بازگشت مجازات اعدام و سخن گفتن ترک‌ها در خصوص آن، این سخنان را بر زبان می‌آورد؟ این موضوع باید دلایلی داشته باشد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره خواهد شد.

1. اردوغان و به‌طور کلی ترکیه فهمیده است که نمی‌تواند و نباید به اتحادیه‌ی اروپا برای عضویت امیدی داشته باشد. این موضوع را می‌توان در اظهارات اردوغان نیز پیگیری کرد. وی روز یک‌شنبه 7 آگوست 2016، درباره‌ی روابط کشورش با اتحادیه‌ی اروپا گفت: «اتحادیه‌ی اروپا از وعده‌هایی که به ترکیه داده بود، شانه خالی کرد. آن‌ها 53 سال است که ما را فریب می‌دهند. ما صداقت خود را نشان می‌دهیم و منتظر پاسخ مشابه از سوی اتحادیه‌ی اروپا هستیم. اتحادیه‌ی اروپا باید دست از سیاست یک بام و دو هوا بردارد.»[2]

اردوغان موضوع را به‌درستی درک کرده است. اتحادیه‌ی اروپا در حال فریب ترکیه است، اما چرا اتحادیه‌ی اروپا ترکیه را فریب می‌دهد؟

الف) اتحادیه‌ی اروپا به ترکیه اعتماد نخواهد کرد. ترکیه یک کشور با 78 میلیون جمعیت است که 99.8 درصد آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند و درحالی‌که بافت فرهنگی اروپا را کشورهای سکولار مسیحی تشکیل می‌دهند، پذیرش کشوری که دین رسمی آن اسلام است، توسط اروپایی‌ها به‌آسانی ممکن نیست. به همین دلیل است که اروپا 53 سال درگیر موضوع ترکیه است.
ب) اتحادیه‌ی اروپا ترکیه را نه به‌عنوان یک عضو، که به‌عنوان کشوری پشت درهای خود می‌نگرد. به عبارت شفاف‌تر، اتحادیه‌ی اروپا از این طریق هم تلاش می‌کند ترکیه را به استانداردهای اروپایی نزدیک کند و هم ارزش‌های خویش را به رخ همسایگانش می‌کشاند.

ج) اتحادیه‌ی اروپا به‌دنبال یک محیط شرقی امن است، اما نه با عضویت ترکیه. اروپایی‌ها به‌خوبی از مزایای وجود یک ترکیه پشت درهای خود باخبرند. حداقل مزیت این امر این است که ترکیه یک کشور سرکش نخواهد بود و به‌دلیل ولع موجود برای عضویت در اتحادیه، تلاش می‌کند محیطی امن را در مرزهای شرقی اتحادیه ایجاد کند.

2. اردوغان وضعیت اتحادیه‌ی اروپا را به‌خوبی می‌داند. اتحادیه‌ی اروپای بدون انگلیس و احتمالاً در آینده سایر کشورهای اروپایی، برای اردوغان از قداست پیشین بهره‌مند نخواهد بود. در روزهای اخیر، اتحادیه‌ی اروپا و انگلیس بر سر مکانیسم خروج انگلیس از اتحادیه و حتی حذف زبان انگلیسی از اتحادیه در حال رایزنی هستند. خروج انگلیس به‌عنوان یکی از قدرت‌های اتحادیه، از قداست این نهاد اروپایی نزد اردوغان کاسته است.

3. اردوغان فهمیده که دنباله‌روی اتحادیه‌ی اروپا امکان بازیگری را از او سلب خواهد کرد. ترکیه عملاً به‌جز دنباله‌روی یا اصطلاحاً Bandwagoningاتحادیه‌ی اروپا، نقش دیگری در فضای منطقه‌ای و بین‌المللی خویش بازی نمی‌کند. هر زمانی که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها برای ترک‌ها نقشی تعریف کنند، آن‌ها همان را ایفا می‌کنند. نتیجه‌ی این بازی‌گردانی غرب را ترک‌ها در ماجرای سقوط جنگنده‌ی روسی به‌خوبی ملاحظه کردند؛ موضوعی که سبب رکود اقتصادی و انزوای بین‌المللی این کشور شد. ترک‌ها از موضوع دنباله‌روی به‌خوبی آگاه شده‌اند. به همین دلیل است که علی‌رغم میل غرب، به روس‌ها سیگنال می‌فرستند و باب روابط دوستانه را مجدداً بعد از یک دوره‌ی چندماهه‌ی رکود، باز می‌کنند. تا حدی که ترک‌ها حاضر به عذرخواهی شدند و سه‌شنبه‌ی این هفته بین رؤسای جمهور دو کشور نشست برقرار خواهد شد.

4. اردوغان به‌خوبی می‌داند پشت پرده‌ی کودتا علیه حکومتش، چه‌کسانی هستند. حتی بعد از رفراندوم انگلیسی‌ها برای خروج از اتحادیه نیز اردوغان با ولع از عضویت در اتحادیه صحبت کرده بود و هنوز هم رؤیای عضویت را در سر می‌پروراند؛ تا اینکه شب کودتا از خواب 53ساله بیدار شد. کودتای نافرجام ترکیه مهم‌ترین شاه‌کلید عدم اعتماد به اتحادیه‌ی اروپا و آمریکا در جامعه‌ی ترکیه بود و اردوغان به‌خوبی از روابط پشت پرده‌ی آمریکا در این مهم مطلع است. درست زمانی که ترک‌ها تصمیم گرفتند به‌سمت روسیه حرکت کنند، کودتایی علیه اردوغان طراحی شد که هنوز هم برای رسانه‌ها مبهم و معماگونه باقی مانده است، اما احتمالاً اردوغان به‌خوبی نشانه‌ها و سرنخ‌های آن را دریافته است. به همین دلیل است که برای دیدار با پوتین (به‌منظور نشان دادن مخالفتش با سیاست‌های غربی‌ها) ولع داشت و بی‌پروا اعلام کرد مجازات اعدام را بازخواهد گرداند.

فرجام سخن

بیست سال از آخرین اعدامی که ترکیه انجام داده است، می‌گذرد و در این بیست سال، ترک‌ها هر دقیقه با رؤیای عضویت در اتحادیه‌ی اروپا، که آن‌هم 53ساله شده است، زندگی کرده‌اند؛ رؤیایی که هیچ‌وقت رنگ واقعیت به خود نگرفته است. حال ترک‌ها از بازگشت دوباره‌ی مجازات اعدام سخن می‌گویند و تحقق این موضوع یعنی اتمام رؤیای پیوستن به اتحادیه‌ی اروپا. ترک‌ها اینک به‌خوبی دریافته‌اند که اتحادیه‌ی اروپا برایشان سهل‌الوصول نیست و اگر هم باشد، غنیمتی برای آن‌ها محسوب نمی‌شود.

رضا دانش‌پسند


پی نوشت ها:



[1]. http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/05/10/1144610
[2]. http://isna.ir/news/95050110659