شیخ زکزاکی؛ از مقاومت تا آزادی

جنبش اسلامی نیجریه در سایت توئیتر خود اعلام کرد دادگاه عالی فدرال نیجریه حکم آزادی شیخ ابراهیم زکزاکی، رهبر شیعیان نیجریه و همسرش را صادر کرد. بر اساس این حکم، دولت ۴۵ روز فرصت دارد تا شیخ زکزاکی و همسرش را به پلیس تحویل دهد و پلیس نیز باید ظرف ۲۴ ساعت آن ها را به مکانی امن ببرد. دادگاه همچنین حکم داده است که دستگاه‌ امنیتی ۱۵۰ هزار دلار به عنوان غرامت به خانواده شیخ زکزاکی بپردازند.

ارتش نیجریه در آذر ماه سال گذشته، با یورش وحشیانه به عزاداران حسینی در حسینیه صاحب الزمان در شهر «زاریا» در شمال نیجریه، حدود ۲ هزار نفر از سوگواران حسینی را به خاک و خون کشید و پس از زخمی کردن شیخ زکزاکی و همسر وی، شیخ را به مکان نامعلومی انتقال داد.

در این حمله ددمنشانه، شیخ زکزاکی دبیرکل جنبش اسلامی به شدت زخمی شد و بر اثر شدت جراحت های وارده یکی از چشمان خود را به طور کامل از دست داد. این جنایت ۳۴۷ نفر قربانی داشت که از جمله آنان سه پسر شیخ زکزاکی بودند.

گفته می شود برخی از فرماندهان و عناصر ارتش نیجریه که در این کشتار نقش داشتند، با گروهک تروریستی تکفیری «بوکوحرام » ارتباطات نزدیکی دارند. بوکوحرام یک گروه افراطی و همسو با داعش است که در جهت تحقق اهداف مورد ادعای خود مبنی بر اجرای شریعت (با قرائت منحرفانه)، از هیچ جنایت و خشونتی دریغ نمی ورزد. به طور طبیعی شیعیان یکی از اهداف مهم این گروه تکفیری هستند که کشتن آنان از نگاه تکفیری ها جایز و بلکه واجب شرعی قلمداد می شود.

به گفته برخی از تحلیلگران نیجریایی، شیخ زاکزاکی از روابط پنهانی و همکاری‌ های ارتش و بوکوحرام مطلع بود و شواهد و استناداتی از آن را در سخنرانی‌ ها و مصاحبه‌ های خود ارائه می‌ کرد. رهبر فعال شیعیان نیجریه، بارها بر این موضوع تاکید کرده بود که اگر حمایت ‌های تسلیحاتی و دیگر پشتیبانی‌ های عناصر خود فروخته ارتش نیجریه نبود، قاعدتا گروهکی تکفیری به‌ نام بوکوحرام در نیجریه، به ‌ویژه در ایالت‌های شمالی این کشور، امکان حیات و فعالیت پیدا نمی ‌کرد.

شیخ زاکزاکی بر این باور است که عناصری از ارتش نیجریه به‌ صورت خودسر می‌ کوشند به بهانه سرکوب بوکوحرام، به فعالیت‌ های غیرقانونی خود که قاچاق و فروش اسلحه، تنها یکی از آن هاست، ادامه دهند و حتی پول های زیادی از برخی رژیم های عربی به ویژه عربستان سعودی، تحت‌ عنوان حمایت از ترویج وهابیگری دریافت کنند.

زندانی کردن شیخ زکراکی به مدت حدود یک سال نشان داد حکومت نیجریه دل خوشی از اقلیت شیعیان این کشور ندارد؛ اما سرانجام ناچار شد وی را آزاد کند. اما دلایل آزادی شیخ چه بود؟

شیخ زکزاکی شکایتی را به دادگاه درخصوص بازداشت خود که بدون ابلاغ اتهامش در هنگام حمله ارتش به مرکز اسلامی نیجریه صورت گرفته بود و همچنین به دلیل خشونت و ضرب و شتم و نقض حقوق وی و ادامه بازداشتش، ارائه کرده بود.

دستگاه امنیتی نیجریه مدعی بود شیخ زکزاکی به تحریک شیعیان پرداخته و در منطقه ‌ای که زندگی می‌ کند، تهدید محسوب می شود؛ اما قاضی دادگاه این ادعاها را رد کرد و اعلام کرد ادامه بازداشت شیخ زکزاکی نقض قانون است و هیچ گزارش یا شکایتی مبنی بر این امر طرح نشده است که وی تهدیدی برای نیجریه است. ادعاهایی مبنی بر رابطه با جمهوری اسلامی ایران نیز هرگز ثابت نشد و در نتیجه دستگاه قضایی نیجریه ادامه زندان شیخ زکراکی را به صلاح ندیده و سرانجام حکم به آزادی او داد.

از طرفی ارتش نیجریه نیز حامیان زکزاکی را به تلاش برای ترور یک افسر عالی رتبه متهم کرد، اما هیچ گاه سندی دال بر این ادعا ارائه نشد و حتی سازمان دیده‌ بان حقوق بشر در آن هنگام شگفتی خود را نسبت به این اتهام مطرح و اعلام کرد حمله ارتش علیه اقلیت شیعه کاملا هدفمند بوده است.

قاضی در خصوص وضعیت جسمانی شیخ زکزاکی نیز تاکید کرد در صورتی که وی از دنیا برود، برای کشور هزینه خواهد داشت و ممکن است به ایجاد تنش در کشور بینجامد و طرفداران او دست به اعتراض زده و احتمالا تعداد زیادی از افراد بی گناه کشته شوند.

نکته قابل توجه آن است که دستگاه قضایی نیجریه هر چند در حکم آزادی شیخ زکزاکی گام مثبتی برداشت، اما متاسفانه درباره پرونده نیروهای ارتش که مرتکب جنایت سال گذشته شدند، هیچ گونه اقدام و پیگری قضایی صورت نگرفته است.

علاوه بر تلاش های مراکز حقوق بشر و ابراز نگرانی آن ها از وضعیت شیخ در زندان، جمهوری اسلامی ایران نیز رایزنی های زیادی کرد تا زمینه آزادی شیخ زکزاکی فراهم شود. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در دیدار با مقام‌های نیجریه از وضعیت سلامتی رهبر شیعیان نیجریه ابراز نگرانی کرد و خواهان آزادی او شد. ظریف تاکید کرد زکزاکی فردی است که اهل اعتدال است و همه فرقه‌ های اسلامی را به حفظ وحدت دعوت می کند، لذا آزادی وی به مبارزه دولت نیجریه با گروه ‌های افراطی همچون بوکوحرام کمک خواهد کرد.

در هر حال حکومت نیجریه با حمله و زندانی کردن شیخ زکزاکی خشم شیعیان را برانگیخته و نشان داد به رغم ادعای مبارزه با جریانات افراطی، نگاه تبعیض آمیز و طائفه ای خصوصا نسبت به شیعیان دارد. پایداری شیخ و طرفدارانش بر سر مواضع اصولی خود عاقبت نشان داد که زندانی کردن یک رهبر شیعی در نیجریه نه تنها توجیهی ندارد، بلکه پیامدها و هزینه های سنگینی برای دولت نیجریه در برخواهد داشت.