چرا اعراب با ایران دشمن تر از رژیم صهیونیستی هستند؟

با نگاهی گذرا به حجم گسترده ای از اقدامات خصمانه کشورهای عربی علیه ایران در طول سالهای متمادی یک سوال اساسی در ذهن هر کسی ایجاد می شود مبنی بر اینکه دلیل این همه خصومت کشورهای عربی علیه ایران چیست؟ چرا اعراب چنین خصومتی را نسبت به اسرائیل ندارند؟ رژیمی که شکل گیری آن با جنگ علیه اعراب گره خورد و موجودیتش را مدیون غلبه بر چهار دوره جنگ علیه اعراب است. چرا اسرائیلی که با زور و خشونت بخشی از سرزمین اعراب را غصب کرده و خود را در دل جهان عرب نشانده است چنین خصم اعراب را برنمی انگیزد، اما هر اقدامی از سوی ایران با واکنش تند آنها مواجه می شود؟

تضعیف ایران و سازش با اسرائیل الزامی برای نظام های سیاسی عربی؛

پیش از هر چیزی باید ماهیت استبدادی و دیکتاتوری نظام های سیاسی حاکم بر کشورهای عربی و همچنین مهمترین معضل اینگونه رژیم ها که همان «بقا» و «بحران مشروعیت» است را مورد توجه جدی قرار داد. بنابراین رفتارهای دولتهای عربی در قالب تلاش برای غلبه بر این دو معضل صورت می پذیرد. تحقیر تاریخی اعراب در مقابل اسرائیل و شکست های پی در پی آنها در جنگ های چهارگانه از اسرائیل و درماندگی آنها در حل و فصل مسئله فلسطین، از جمله موضوعاتی هستند که همواره برای رژیم های عربی آزاردهنده بوده است. ناکارآمدی و ناتوانی دولت های عربی در مواجهه با اسرائیل و در نهایت اتخاذ رویکرد سازشکارانه در مقابل آن یکی از مهمترین عوامل مشروعیت زدای نظام های سیاسی کشورهای عربی بوده است. این رژیم ها همیشه در برابر افکار عمومی ملت های خود مورد سوال قرار دارند و نمی توانند توجیهات لازم را برای تحقیر ملتهایشان در برابر اسرائیل ارائه کنند. فلذا این مسئله، سرافکندگی تاریخی بزرگی را برای دولت های عربی به بار آورده است. از سوی دیگر، ملت های عرب، جمهوری اسلامی ایران را مشاهده می کنند که برخلاف حاکمان خود یک تنه در مقابل اسرائیل ایستاده و مقاومت می کند. رویکرد جمهوری اسلامی در برابر اسرائیل در واقع معیاری را برای قضاوت ملت ها و افکار عمومی اعراب فراهم آورده تا آنها از این طریق عملکرد دولت های خود را ارزیابی نمایند.

توجه به این مسئله، یکی دیگر از اهداف و انگیزه های رژیم های عربی در جبهه گیری علیه ایران را آشکار می سازد. صف آرایی آنها در مقابل ایران در واقع تلاشی برای زدن دو هدف با یک تیر است. بدین معنی که دولتهای عربی از یکسو برای گریز از پاسخگویی به افکار عمومی عرب، ایران را وسیله ای برای فرافکنی های خود قرار می دهند و از سوی دیگر می کوشند تا رویکرد مقاومت جویانه ایران در برابر اسرائیل که در چشم افکار عمومی اعراب از جمهوری اسلامی یک قهرمان ساخته را به شکست بکشانند و از این طریق ناکامی ایران در این مسیر را به نمایش ملت های عرب بگذارند و با تحقیر ایران و شکستن وجهه و پرستیژ ایران در میان افکار عمومی، رویکرد سازشکارانه خود با اسرائیل را تنها راه ممکن در مواجهه با اسرائیل جلوه دهند.

همانطور که اشاره شد دولتهای عربی با به شکست کشانیدن الگوی جمهوری اسلامی ایران در برخورد با اسرائیل و مسئله فلسطین می کوشند تا دست به فرافکنی زده و مشکلات و بی ثباتی های داخلی خود را به جمهوری اسلامی نسبت دهند و با طرح اتهامات گوناگون و وارد کردن آن به ایران، حضور نیروهای خارجی در منطقه و همچنین سرکوب اعتراضات مدنی در کشورهای خود را موجه نشان دهند. اتهاماتی از قبیل تلاش ایران برای ترور سفیر سعودی در واشنگتن، تحریک شیعیان بحرین و عربستان از سوی ایران و دخالت ایران در امور داخلی این کشورها، کمک ایران به دولت سوریه در سرکوب مردم و ... همگی در چهارچوب تلاش اعراب برای فرافکنی مشکلات داخلی خود و همچنین ایجاد زمینه ی چالشی جدید و مشترک به نام ایران است.

اسرائیل نماینده و ایران دشمن غرب در منطقه

این نکته که رژیم های عربی بخش قابل توجهی از بقای خود را مدیون حمایت غرب هستند بر کسی پوشیده نیست و این هم چیزی جز به معنی وابستگی این رژیم ها به غرب نیست. از این رو پیروی از سیاست های قدرت های غربی جزء الزامات رژیم های عربی محسوب می شود. تامین ثبات خاورمیانه با محوریت حفظ امنیت اسرائیل (به عنوان مهمترین مهره غرب در منطقه) و تضعیف ایران (به عنوان مهمترین دشمن منطقه ای غرب و اسرائیل) جهت جریان مطمئنِ انرژی به جهان اساسی ترین سیاست خاورمیانه ای غرب محسوب می شود. لذا رژیم های عربی به عنوان کشورهایی وابسته و پیرو غرب ناگزیر هستند در میدانی که غرب برای آنها تعریف کرده است بازی کنند. در غیر اینصورت سرنوشتی همانند دولت سوریه در انتظار آنها خواهد بود که نه تنها حمایت غرب را به همراه خود ندارد بلکه مجبور است با توطئه ها، فشارها و تحریم های غرب دست و پنجه نرم کند.

تلاش برای ممانعت از گسترش نفوذ و محدود نمودن زمینه های نفوذ ایران در منطقه؛

نفوذ جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور غیر عربی، انقلابی و شیعی با جمعیت زیاد و وسعت سرزمینی در منطقه خاورمیانه همواره یکی از دغدغه های اصلی سیاست خارجی اعراب و تهدیدی جدی برای امنیت ملی و سامانه عربی محسوب می شده است. بر همین اساس از زمان وقوع انقلاب اسلامی در ایران، این کشورها کوشیده اند تا به هر روش و با هر وسیله ای مانع از گسترش نفوذ ایران شوند و خطر ایران را دفع نمایند؛ از این رو این کشورها گاهی دست به تاسیس شورای همکاری خلیج فارس زده اند و گاه دست به سوی قدرت های بیگانه دراز کرده اند و با استقبال از آنها و دادن پایگاه های نظامی به آمریکا وکشورهای غربی دست به اتحاد استراتژیک با آنها زده اند و از این طریق تلاش کرده اند تا در برابر ایران توازن ایجاد کنند.

از سوی دیگر، در مقایسه ی نگرانی اعراب نسبت به ایران و اسرائیل باید توجه نمود که رژیم های حاکم در بسیاری از کشورهای عربی شدت خطر و تهدیدی را که از جانب ایران احساس می کنند، از سوی اسرائیل چنین تهدیدی را متوجه خود نمی دانند. اسرائیل به دلیل هویت متمایز نژادی و مذهبی که از آن برخوردار است در مقایسه با ایران (که دارای پتانسیل مذهبی و فرهنگی و سرزمینی برای تاثیرگذاری در کشورهای عربی است) عملا تهدیدی را متوجه دولت های عربی نمی کند. برخلاف ایران، رژیم اسرائیل به دلیل فقدان وسعت سرزمینی و جمعیت اندک فاقد عمق استراتژیک در منطقه است. از اینرو خطر ایران را بزرگتر از اسرائیل می دانند.

قدرت شیعیان در ساختار سیاسی عراق و نیز تحولات انقلابی منطقه مثال های مناسبی هستند که به خوبی ترس و واهمه دولت های عربی از جمهوری اسلامی ایران را نشان می دهد. حمایت کشورهای عربی از گروه های سنی و سکولار مخالف دولت عراق و مواضع اعراب در قبال تحولات سوریه و پافشاری آنها برای سرنگونی حکومت بشار اسد همه و همه برآمده از نگرانی آنها نسبت به گسترش نفوذ ایران است که می کوشند با تضعیف نیروهای حامی ایران ( که نیروهای مقاومت در برابر اسرائیل محسوب می شوند) نوعی توازن را در برابر ایران برقرار کنند. از سوی دیگر اتخاذ چنین رویکردی از سوی اعراب نه تنها در قبال اسرائیل وجود ندارد بلکه عملا به تقویت رژیم صهیونیستی و خروج آن از انزوای عربی منجر می شود.

جواد مددی