چرا گفتمان ضد اسرائیلی رنگ باخت؟

معاون رئیس ستاد مشترک ارتش رژیم صهیونیستی در حاشیه اجلاس اخیر ناتو در بروکسل با روسای ستاد مشترک ارتش برخی کشورهای عربی از جمله مصر، اردن، بحرین، کویت، مراکش و تونس دیدار کرده است.

روزنامه یدیعوت آحارونوت گزارش داده که گولان با خلوصی آکار، رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه نیز دیدار و گفتگو کرده است. سخنگوی ارتش رژیم صهیونیستی نیز دیدار مسئولان ارتش‌های عربی با معاون رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل را تایید کرد. از جمله همکاری های فعلی طرفین می توان به همکاری امنیتی اسرائیل با عربستان علیه مردم یمن، همکاری اسرائیل با بحرین علیه مردم بحرین، همکاری امنیتی اسرائیل و اردن علیه مردم فلسطین و همکاری امنیتی مصر و اسرائیل علیه مردم فلسطین اشاره کرد.

جهان عرب که روزگاری با رهبران انقلابی خود، گفتمان ضد اسرائیلی را در خیابان های قاره، طرابلس، بغداد و دمشق به پیش می برد و با جنگ های چندگانه، در خط مبارزه با رژیم صهیونیستی قرار داشت، چند دهه ای است که به دلایل مختلف داخلی و خارجی، از ایفای نقش ناتوان شده و در صف آشتی و گشایش روابط قرار گرفته است.

در واقع، نگاهی به پیشنیه جنگ های بین اعراب و اسرائیل در سال های، 1948، 1956، 1967 و 1973 نشان می دهد که کشورهای عربی در این برهه ها، نسبت به رژیم صهیونیستی و حضور آن در منطقه، موضع تقابلی در حوزه امنیتی و نظامی داشتند و همگی علیه آن بسیج شدند، اما به مرور زمان این تقابل نظامی - امنیتی به سمت انفعال و حتی در شرایط فعلی به سمت همکاری و تعامل علیه منافع برخی ملت ها در منطقه پیش رفته است. در واقع هر کجا که مطالبات مردمی به یک تهدید علیه بقای حاکمیت پادشاهان و سران این کشورهای عربی پیش رفته است و یا اینکه آن کشور به دنبال سرکوب مطالبات مردمی در کشورهای اطراف خود می باشد، به سمت همکاری امنیتی با اسرائیل حرکت کرده است. در واقع یک سری فرصت ها و تهدیدات مشترک این کشورها را با اسرائیل در یک همکاری امنیتی نظامی قرار داده است که باید به آن اشاره کرد.

1. تهدیدات

1.1. بحران های داخلی

یکی از اصلی ترین نگرانی های دولت های عربی برای برقراری روابط با اسرائیل بخصوص همکاری های نظامی و اطلاعاتی، وجود بحران های داخلی است که توان رژیم ها را به خود مشغول داشته است. بحران های چندگانه بخصوص بحران مشروعیت که موجب نارضایتی و اعتراضات داخلی در جهان عرب شده، دولت های عربی را به سمت همکاری با رژیم صهیونیستی برای غلبه بر نیروی مردمی سوق داده است.

1.2. آشوب منطقه ای

تهدید دیگری که جهان عرب را به خود مشغول داشته و منجر به دومینوی سقوط برای رژیم های پادشاهی و خودکامه شده است، گسترش بحران و آشوب در سطح منطقه است که خطر اصلی برای بقای باقی نظام های عربی است. ضعف های نظامی و اطلاعاتی برای غلبه بر بحران و همچنین همکاری بر سر آن موجب شده تا این رژیم ها به سمت همکاری های نظامی و اطلاعاتی با رژیم صهیونیستی برای غلبه بر ضعف های خود در سطح منطقه و همچنین برای مهار بحران شوند.

2. فرصت ها

2.1. مهار ایران

یکی از دغدغه های برخی دولت های عربی و در رأس آنها عربستان سعودی، برای تلطیف روابط و گشایش در همکاری های نظامی و اطلاعاتی، به مهار ایران در نظام منطقه ای خاورمیانه بر می گردد. بخصوص بعد از حملات یازده سپتامبر و اشغال عراق، که زمینه ها برای گسترش نفوذ تهران در جهان عرب فراهم آمد، اعراب به رهبری عربستان به سمت مهار ایران حرکت کردند و پروژه های شیعه هراسی و ایران هراسی را به راه انداختند.

2.2. نقش آفرینی در راهبرد آمریکا

به موازات گسترش راهبرد خاورمیانه ای آمریکا بخصوص گسترش ناتو به سمت غرب آسیا، زمینه ها برای بهبود روابط دولت های عربی با اسرائیل فراهم آمده است. در این میان فشارهای آمریکا بر اعراب برای گشایش در روابط و بسط همکاری های اقتصادی، نظامی و اطلاعاتی- امنیتی با رژیم صهیونیستی نیز موجب شده تا زمینه ها برای ایفای نقش فعالتر در استراتژی منطقه ای آمریکا فراهم شود. این مسئله باعث خواهد شد تا این دولت ها علاوه بر بهره مندی از مزایای همکاری با آمریکا، از کمک های نظامی اسرائیل برای مهار بحران های داخلی و منطقه ای خود نیز بهره مند گردند.

مجموعه این تهدیدات و فرصت ها که باید همکاری های اقتصادی را نیز به آن اضافه کرد، موجب شده تا دولت های عربی در یک چرخش گفتمانی به سمت بسط روابط با اسرائیل حرکت کنند که با تقویت احتمالی آن در سال های آینده، زمینه برای گشایش های بیشتر در سطوح رسمی نیز فراهم می آید.