فرصت مغتنم گروه های تروریستی برای ترکیه

فرض بر این است که ناآرامی‌های ایجاد شده توسط گروه های تروریستی و نیز مشغله دولت‌های عراق و سوریه در مبارزه با این گروهها، فرصتی مغتنم برای ترکیه است، تا پروژه های سدسازی بر روی رودهای دجله و فرات را به اتمام برسانند. بدین ترتیب ترک‌ها با تکمیل این پروژهها، نه تنها موقعیت هیدروهژمونی خود در منطقه را تثبیت می‌نمایند، بلکه توان نفوذ و اثرگذاریشان (بر عراق و سوریه) را نیز فرونی می‌بخشند.

می‌گویند”حاج میرزاآقاسی“ صدراعظم ”محمدشاه قاجار“ بسیار علاقمند به حفر قنات بود و آن را عاملی برای توسعه کشاورزی می‌دانست. بدین منظور گاه و بی‌گاه به سراغ مقنیان می‌رفت و آنان را در حفر قنات تشویق می‌کرد. روزی ”حاج میرزا آقاسی“ برای بازدید یکی از قنات‌ها رفته بود تا از عمق چاه و میزان آب آن، اطلاع یابد. سرمقنی به او اظهار داشت تاکنون به آبی نرسیده‌ایم و فکر نمی‌کنم در این چاه رگه آبی وجود داشته باشد. حاجی گفت: ”به کار خود ادامه بدهید و ناامید نباشید“. چند روز بعد، دوباره حاجی به سراغ آن چاه رفت و از نتیجه حفاری سؤال کرد. سرمقنی که به حُسن تشخیص خود اطمینان داشت، در جواب حاجی گفت: ”همان طور که پیش از این هم گفتم، کندن این چاه در این محل، بی‌حاصل است و به آب نخواهیم رسید“. دفعه سوم که حاجی برای بازدید رفت و از مقنی سؤال کرد، باز مقنی سربلند کرد و گفت: ”حضرت صدراعظم! باز تکرار می‌کنم: این چاه، آب ندارد و ما داریم برای کبوترهای خدا لانه می‌سازیم. صلاح در این است که از ادامه حفاری در این منطقه خودداری شود“، صدراعظم با شنیدن این جمله از مقنی، از کوره در رفت و فریاد زد: ”به تو چه مربوط است که این زمین آب دارد یا ندارد؟ اگر برای من آبی نداشته باشد، برای تو که نان دارد“!

اما غرض حکایت داعش است و سایر گروههای تروریستی فعال در منطقه، که اگر برای کسی نانی نداشته‌اند و نان مردمان عراق و سوریه را بریده‌اند، ظاهرأ برای اردوغان و دولت ترکیه آب دارند! موضوع چیست؟ فرض بر این است که ترک‌ها در سایه ناآرامی‌های ایجاد شده توسط گروههای تروریستی و نیز مشغله دولت‌های عراق و سوریه در مبارزه با این گروهها، فرصتی یافته‌اند تا پروژهای سدسازی بر روی رودهای دجله و فرات را به اتمام برسانند.

گفتنی است ترکیه پروژه‌ای به نام «گاپ» یا «آناتولی» در دست اجرا و تکمیل دارد که طرح اولیه‌ای آن بر اساس دستور آتاتورک در سال 1936 شکل گرفته است و مطابق آن بیش از 1.8 میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی ترکیه زیرکشت رفته و بیش از 27 هزار گیگا وات ساعت برق تولید خواهد شد. بدین منظور ساخت بیش از 22 سد و 19 طرح برقابی و توسعه سیستم کشاورزی در حوضه‌های دجله و فرات تا سال 2023 در دستور کار دولت ترکیه قرار گرفته است. پروژه‌ای که تاکنون حدودأ 21 درصد از طرح‌های آبیاری و 74 درصد از طرح‌های برقابی آن تکمیل شده است. این در شرایطی است که کشورهای سوریه و عراق که در پایین دست این حوضه آبریز قرار دارند، در طی سالیان گذشته همواره نگران سیاست‌های ترکیه در کنترل این منابع آب و اثرات این پروژه بر آینده سیاسی و اقتصادی- اجتماعی خود هستند. چرا که که بیش از 98 درصد آب کشور عراق و 86 درصد آب سوریه از این رودهای تامین می‌شود. بدین ترتیب، با تکمیل سایر بخش‌های این پروژه عظیم، مشکلات و چالش‌های کشورهای پایین دستی(بویژه عراق و سوریه) فزونی خواهد گرفت. اقدامی که تا پیش از ناآرامی‌های عراق و سوریه، دولت‌های مذکور بارها و به عناوین مختلف آن را مورد انتقاد قرار داده و در حد توان و به اشکال مختلف به مخالفت با آن می‌پرداختند، به طور مثال دولت سوریه که از اعتراضات مکرر خود نسبت به دولت ترکیه نتیجه‌ای نمی‌گرفت، برای گرفتن حقابه مورد نظر خود از ترکیه به حمایت سیاسی از گروه جدایی طلب P.K.K اقدام نمود. تا اینکه ترکیه نهایتأ مجبور گردید براساس پروتکل امنیتی سال 1987 که بین دو کشور به امضا رسید، در حوضه آبریز فرات، حقابه سوریه را (به میزان سالیانه 500 مترمکعب بر ثانیه) به رسمیت بشناسد.

بنابراین؛ این فرض که ترک‌ها در سایه ناآرامی‌های ایجاد شده توسط گروههای تروریستی و نیز مشغله دولت‌های عراق و سوریه در مبارزه با این گروهها، فرصتی مغتنم یافته‌اند تا پروژهای سدسازی بر روی رودهای دجله و فرات را به اتمام برسانند، چندان دور از ذهن نیست، چرا که در حال حاضر اولویت دولت‌های مذکور مبارزه با این گروههای تروریستی و حفظ تمامیت ارضی و یکپارچگی کشورهایشان می‌باشد، و مجالی برای اعتراض به این اینگونه اقدامات نمی‌یابند. به عبارتی دولت‌های ضعیف در بغداد و دمشق، نه تنها خیال ترک‌ها را از عدم التزام به اجرای هر تعهدی آسوده می‌کنند، بلکه توان حمایت از گروههای مخالف دولت ترکیه (عمدتأ کرد) را نیز نخواهند داشت. بدین ترتیب ترکیه مصمم است تا با تکمیل این پروژه، موقعیت هیدروهژمونی و نفوذ خود نسبت به این کشورها را تثبیت می‌نماید.

نویسنده:

احمد رشیدی نژاد: دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی