نقشه جدید ترامپ برای عراق/ آشوب در بغداد برای انتقام از جمهوری اسلامی

با یکسره شدن موضوع بازپس‌گیری شرق شهر موصل، نگاه‌ها به مرزهای سوریه و عراق دوخته شده و انتظار می‌رود سخت‌ترین درگیری‌ها در این مناطق رقم بخورد. در حالی که نیروهای الحشد الشعبی از انگیزه خود برای پیشروی به سمت مناطق مرزی بعد از بازپس‌گیری تلعفر سخن می‌گویند، اما آمریکا تلاش دارد در برابر این اقدامات مانع‌تراشی کرده و متحدان خود را به سمت مناطق مرزی استان الانبار بکشاند. این تلاش‌ها همراه با اقدامات بیشتر آمریکا در این کشور است که پیش بینی می‌شود استراتژی با تقابل بیشتر را در مرحله آینده رقم بزند.

استراتژی دولت جدید آمریکا در قبال خاورمیانه و به ویژه عراق همچنان ابعاد و شاخص‌های خود را به صورت کامل نشان نداده است، البته شاخص‌های اولیه نشان از آن دارد که گزینه تقابلی در دستور کار آمریکا قرار داشته و این کشور می‌خواهد گام‌های خود را در عراق مستحکم کند، چرا که مدعی است خطر روزافزون از سوی ایرانی‌ها در مورد نفوذ در این کشور وجود دارد.

چند روز پیش دونالد ترامپ به سیاست‌های ایران در عراق تاخته و مدعی شد که ایرانی‌ها بیش از پیش سیطره خود را در عراق افزایش می‌دهند، حتی بعد از آنچه آمریکا 3 تریلیون دلار پول را در عراق به هدر داد. این اظهارات پیامدهای خود را در مجادله های موجود در داخل محافل نزدیک به واشنگتن بر جای گذاشت.

دنیس راس رئیس یکی از مؤسسان سازمان "اتحاد بر ضد ایران هسته‌ای" و مشاور ویژه باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا بین سال‌های 2009 و 2011 در پژوهشی متعلق به آکادمی سیاست‌های خاور نزدیک واشنگتن می نویسد که ترامپ باید فوراً ایران را به انزوا بکشاند. وی می‌گوید که دولت جدید آمریکا باید اجماع دو حزب موجود در کنگره را برای این موضوع به دست آورد که اوضاع کنونی در دمشق و بغداد و نقشی که ایران در آنجا ایفا می‌کند، غیرقابل قبول است.

وی به دولت ترامپ پیشنهاد می‌کند که توافق‌نامه هسته‌ای را پاره نکند، بلکه هزینه های استمرار رفتار کنونی ایران که وی آن را خودکامگی توصیف کرده است را افزایش دهد. به اعتقاد راس برای رسیدن به این هدف، دولت ترامپ باید استراتژی توسعه‌طلبانه بیشتری در قبال تهران به خود بگیرد و بویژه مسایل حیاتی مربوط به "مداخله مزمن ایران در منطقه"! را در خارج از چارچوب توافق بررسی کند.

انتظار نمی‌رود که آمریکا به مداخله نظامی گسترده و مستقیم در عراق دست بزند تا بتواند اهدافی که روس‌ها از آن سخن می‌گویند را برای خود محقق کند، بلکه بیشترین احتمال این است که واشنگتن به افزایش فشار بر تهران و متحدانش در ابعاد نظامی و امنیتی و سیاسی دست بزند. در عرصه میدانی، این کشور فشارهای گسترده در این زمینه در مرزهای سوریه و عراق را آغاز کرده است. این موضوع به صورت تلویحی از سخت ترین درگیری ها بعد از موصل خود را نشان می دهد. این در حالی است که بازپس گیری موصل تقریبا قطعی است.

از زمان اعلام تکمیل بازپس‌گیری شرق موصل و انتقال عملیات به بخش غربی این کشور که در مجاورت سوریه قرار دارد، بازیگر آمریکایی مجموعه از اقدامات عملیاتی را با هدف مانع‌تراشی در مسیر تلاش‌های جریان الحشد الشعبی در تسلط بر مرزها از استان نینوا آغاز کرده است.

بعد از اینکه آمریکا روند تکمیل عملیات در مناطق واقع درشمال غرب الرمادی را به علت محاسبات مربوط به اوضاع سوریه به حالت تعلیق در آورد، ناگهان در شهرهای عانة و راوة و القائم در استان الانبار عملیات را آغاز کرد که همچنان تحت سلطه داعش قرار دارند. به این ترتیب جنگده‌های ائتلاف بین‌المللی به رهبری واشنگتن در روزهای اخیر حملات خود را بر ضد مواضع داعش در این مناطق افزایش داده است، این در حالی است که این مناطق مدتی پیش شاهد آرامش بوده و حملات ائتلاف بین المللی به پایین ترین حد خود رسیده بود.

این موضوع هم زمان با تحرکات عشایر مبارز دنبال می شود که تعداد آنها بالغ بر 2 هزار نفر ارزیابی شده و به سمت منطقه عانة در حرکت هستند. این تحرکات سهم خود از پوشش خبری را دریافت نکرد و در بیانیه‌های دولت عراق و اظهارات مقامات آن در زمینه عملیات موجود در عرصه میدانی جایی برای خود پیدا نکرد. با این وجود برخی از عناصر مبارز عشایر در اظهاراتی مطبوعاتی تأکید کردند که نیروهای نزدیک به تیپ هفتم و وابسته به ارتش در حمله ناگهانی به منطقه عانة حضور داشتند و عملیات از طریق افسران ارشد ارتش آمریکا در پایگاه هوایی عین الاسد در غرب الانبار برنامه‌ریزی شده است.

البته از طریق اطلاعات موجود آشکار می‌شود که آمریکا به دنبال پیشی گرفتن از تلاش‌های الحشد الشعبی برای پیشروی به سمت مرزهای سوریه و عراق بعد از بازپس‌گیری منطقه تلعفر است. واشنگتن این اقدام را از طریق تحریک نیروهای حامی خود به سمت مرزهای استان الانبار دنبال می کند تا مقدمات پیشروی آنها به سمت مناطق مرزی در نینوا را فراهم کند.

استراتژی آمریکا در این زمینه مبتنی بر ترس واشنگتن از احتمال توانایی تهران در ایجاد منطقه ارتباط حیاتی بین سوریه و عراق است تا واشنگتن نتواند از دو جبهه شرقی و جنوبی شرقی به دیرالزور نفوذ کند. در همین رابطه یک مسئول فرانسوی چند روز پیش به نقل از آمریکایی ها اعلام کرد که آنها مانعی در روند تفاهم با روسیه و دولت سوریه در مورد دیرالزور بعد از آزاد سازی الرقه نمی بینند. تمام چیزی که برای آنها مهم است، این است که تاثیر ایران در سوریه را کاهش دهند. این در حالی است که اخیرا نیروهای ایرانی و حزب الله لبنان به نیروی مبارز اساسی برای بشار اسد در عرصه میدانی تبدیل شده اند.

آمریکا در مسیر رسیدن به این هدف تلاش خواهد کرد نظامیان و افسران بیشتری را تحت عناوین مختلف نظیر آموزش و ارائه مشاوره و راهنمایی نیروهای عراقی، به این کشور اعزام کند. تنها از سه روز پیش وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرده است که تعداد نیروهای خود در این کشور را به 3850 نفر افزایش داده است، این در حالی است که تازه‌ترین خبر علنی اعلام شده در این رابطه نشان دهنده حضور 3500 نظامی آمریکایی در عراق بودند. این بدان معنی است که آمریکا به تازگی 370 نظامی دیگر به این کشور فرستاده است. البته اطلاعات امنیتی نشان از آن دارد که رقم اعلام‌ نشده ‌این نیروها به مرز 20 هزار نفر رسیده است.

اقدامی که احتمال می‌رود مانند بسیاری از اقدامات مشابه در ماه‌های آینده مورد بهره‌برداری قرار گیرد، تقویت پایگاه‌های آمریکایی متعدد این کشور در عراق نظیر الیعربیه و عین الاسد و الحبانیه و مجتمع اردوگاهی النصر و دیگر پادگان‌های نظامی است که علاوه بر سفارت آمریکا به یکی از نمادهای اشغالگری غیر مستقیم در عراق تبدیل شده است.

همچنین کاخ سفید روز گذشته (23 بهمن) در بیانیه‌ای درباره مکالمه تلفنی رئیس‌جمهور آمریکا با نخست‌وزیر عراق اعلام کرد که آنها در بخشی از این مکالمه، «درباره تهدید ایران» برای سراسر منطقه صحبت کردند.

در مقابل به نظر نمی‌رسد تهران و متحدانش قصد عقب‌نشینی از ملزومات وحدت جنگ بین سوریه و عراق را داشته باشند. در همین راستا جریان الحشد الشعبی از انگیزه خود برای گرایش به سمت مرزهای سوریه و عراق بعد از آزادسازی تلعفر و مناطق مجاور آن خبر داده است. آخرین اظهارات مطرح شده در این رابطه از ‌زبان هادی العامری فرمانده سازمان بدر مطرح شده که گرچه هم راستا با رویکرد رسمی بغداد به نظر می‌رسد، اما با قطع و یقین گفته است که نیروهای الحشد الشعبی بعد از کامل شدن پاک‌سازی منطقه محاصره شده بین بخش دست راست موصل و تلعفر به سمت مناطق مرزی خواهند رفت.

چند روز پیش از وی نیز، احمد الاسدی سخنگوی الحشد اعلام کرد که تشکیلات این گروه مانند سایر تشکیلات نیروهای امنیتی عراق نقش خود را در کنترل مرزهای این کشور با سوریه و بستن روزنه‌های ورود عناصر تروریست این کشور و حفاظت از امنیت آنها ایفا خواهد کرد. وی همچنین در اظهاراتی در اکتبر گذشته این موضوع را که نیروهای الحشد الشعبی مجبور شوند عناصر داعش را برای تضمین امنیت مرزها پس از کامل شدن آزاد سازی استان نینوا تعقیب کنند را بعید دانست.

در بررسی استراتژی احتمالی آمریکا در ابعاد سیاسی، به نظر نمی‌رسد که این کشور از پتانسیل دنبال شده در شرایط کنونی در رابطه با انتخابات به دور افتاده باشد. واشنگتن از پشت پرده تلاش می‌کند قانون انتخاباتی را به تصویب رساند که سعی در عمومی سازی جریان‌های مدنی داشته باشد که شعار مبارزه با شبه نظامیان ( یعنی الحشد الشعبی) را در دستور کار خود قرار دادند.این موضوع‌ در نهایت می‌تواند باعث تضعیف جبهه ای شود که نفوذ آمریکا در عراق را رد می‌کنند.

هم‌زمان با این تلاش ها، دولت جدید آمریکا در ابعاد اقتصادی نیز تلاش دارد بار دیگر بر سرمایه‌ ‌های ارزشمند ملی عراقی‌ها (از جمله نفت ) مسلط شده و آن را به شرکت‌های آمریکایی واگذار کند. به عنوان مثال می‌توان از جایگزینی نیروهای آمریکایی به جای کارگران ملی در تأسیسات نفتی و اعزام نیروهای ویژه آمریکا به بهانه جلوگیری از هر شورش احتمالی در این تأسیسات نام برد.

به صورت خلاصه واشنگتن به دنبال از بین بردن تمامی عناصر قدرت دولت عراق است که طی سال‌های اخیر موفق به ایجاد آن شده است. البته به نظر نمی‌رسد این اراده به آسانی که ترامپ تصور می‌کند قابل اجرا باشد. در ابعاد اقتصادی مجموعه ای از اهداف وجود دارد که آمریکا حتی در اوج قدرت خود در زمان اشغال عراق در سال 2003 نیز نتوانست به آن دست پیدا کند. در ابعاد سیاسی نیز بعید نیست که انتخابات اخیر معادلات سیاسی جدیدی را ایجاد کرده و کلیه معادلات کنونی را به هم بزند. در ابعاد میدانی نیز حرف اول و آخر را درگیری‌های میدانی می زند که دایره اش روز به روز بیشتر تنگ می شود.

در همین رابطه سفارت آمریکا در بغداد نسبت به حملات احتمالی به هتل های بغداد که غربی ها در آن اسکان دارند، هشدار داده و مدعی شد که تهدیدات معتبری در این خصوص دریافت کرده است. سفارت آمریکا در پیام امنیتی در شبکه اینترنت از شهروندان این کشور خواست که تا بیشترین حد ممکن اقدامات امنیتی را مدنظر قرار داده و تدابیر مناسب برای تقویت امنیت شخصی خود را در هنگام اقامت و کار در عراق رعایت کنند. در این پیام از شهروندان آمریکایی خواسته شده است از سفر به عراق خودداری کنند، چرا که ممکن است در معرض ربایش به دست گروه‌های سیاسی مسلح یا گروهک‌ها قرار گیرند یا اینکه قربانی اقدامات تروریستی و انفجارهای انجام شده به دست گروه داعش شوند.

از سوی دیگر بانک جهانی دیروز اعلام کرد که به دنبال ارائه کمک‌های مالی به عراق است، اما این کمک‌ها را به تکمیل پروژه آشتی در این کشور مرتبط کرده است. فرید بلحاج مدیر بانک جهانی در منطقه خاورمیانه در این رابطه گفت که درگیری موصل همه نیروها را در کنار یکدیگر نگه داشته است. او افزود: ما تمامی تلاش خود را برای تحقق انگیزه‌های آشتی به کار خواهیم گرفت تا این انگیزه ها قدرتمندتر از انگیزه‌هایی باشد که هر یک از گروه‌ها برای اقدامات انفرادی دارند.