درخصوص چرایی تسلیح خاورمیانه، سخن‌ها زیاد گفته شده است، اما در این یادداشت تلاش خواهیم کرد تا با توجه به نقطه‌نظرات رهبر انقلاب، به دلایل این چرایی توجه داشته باشیم. برخی از اخبار که در فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود، نیازمند تحلیل عمیق‌تری هستند، یکی از آن‌ها اخبار مربوط به خریدوفروش تسلیحات است. به این آمار توجه کنید: عربستان در دو سال گذشته‌ی میلادی با افزایش 54درصدی واردات سلاح به ارزش 6.5 میلیارد دلار توانست رکورد واردات 5.8 میلیارد دلاری هند را بشکند، عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی در مجموع 8.7 میلیارد دلار تجهیزات نظامی در سال گذشته خریداری کردند.[1]

آمریکا بنا دارد 600 موشک پاتریوت پی‌ای‌سی 3 به ارزش 5 میلیارد دلار بفروشد.[2] آمریکا برای توجیه کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس در منطقه‌ی کمپ دیوید درخصوص آرام کردن آن‌ها نسبت‌به توافق هسته‌ای با ایران صحبت از عقد قراردادهای تسلیحاتی با آن‌ها کرد.[3] عربستان در سال‌های 2012 و 2013 با خرید 422.3 میلیون دلار و 152.8 میلیون دلار تجهیزات و کالاهای تسلیحاتی از شرکت‌های کانادایی بزرگ‌ترین واردکننده‌ی تسلیحات از کانادا محسوب می‌شود.[4] این آمار و اخبار نشان‌دهنده‌ی فروش تسلیحات آمریکا به کشورهای منطقه‌ی خاورمیانه است. جدول زیر نشان‌دهنده‌ی مبدأ صادرات و فروش سلاح از سال‌های 2008 تا 2011 به کشورهای منطقه است.

اما چرا و به چه دلیل هر سال بر حجم فروش این تسلیحات افزوده می‌شود؟ پاسخ به این سؤال نیازمند بررسی چند مورد است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود.

1. امنیت اسرائیل

یکی از اهداف طرح مسلح کردن کشورهای منطقه، هدف بلندمدت توجیه نظامی‌گری اسرائیل برای افکار عمومی دنیاست. طبیعی است که آمریکا از هر تلاشی برای توجیه رفتار اسرائیل بهره می‌برد. افزایش خریدهای تسلیحاتی کشورهای منطقه، توجیهی برای افزایش توان نظامی اسرائیل به بار می‌آورد و سیاست‌های نظامی‌گری این رژیم را تقویت می‌کند.

2. در صورتی وجود آمریکا ثابت می‌شود که در نظام بین‌الملل بحران وجود داشته باشد.

افزایش توان نظامی، یک کشور را در سیاست خارجی تهاجمی می‌کند. وقتی یک کشور در سیاست خارجی تهاجمی می‌شود، امکان وجود جنگ و ناامنی در منطقه‌ای که در آن قرار دارد، فزونی می‌گیرد. وقتی جنگ و ناامنی در منطقه‌ای فزونی بگیرد، نیاز است تا مشکل ناامنی برطرف شود و چون سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی برای دست یافتن به این مهم ناتوان هستند (به‌دلایل متعددی که عنصر قدرت‌محوری دولت‌ها و کم‌ اهمیت دادن به نهادهای بین‌المللی، یکی از آن‌هاست)، حضور یک بازیگر فرامنطقه‌ای توجیه می‌شود. به این شکل است که رفتارهای آمریکا در سطح جهان «عامل ایجاد امنیت» معرفی می‌شود.

حال این فرمول را برعکس کنیم. آمریکا برای تداوم سیاست‌های خود در سطح نظام بین‌الملل و به تعبیری برای تداوم «هژمونی خود» نیازمند «وجود بحران‌هایی در سطح بین‌المللی» است و حتی اگر در منطقه‌ای بحرانی ایجاد نشود، تداوم سیاست‌های این کشور نیازمند این است که بحرانی «ساخته شود». بدین‌ترتیب سیاست‌های این کشور مربوط به «برقراری نظم جهانی» توجیه می‌شود.

این موضوع همان چیزی است که آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ 13 اکتبر 2012 فرمودند: «قدرتمندان زورگو و تجاوزگر یکی از سلاح‌هایشان این است که در کشورهایی بی‌ثباتی ایجاد کنند که نمونه‌ی آن را شما مشاهده می‌کنید؛ هم در منطقه‌ی خودمان و هم در مناطق دیگر این دنیای بزرگ. می‌بینید که قدرتمندان هرجا توانسته‌اند، هرجا در کشوری طمعی ورزیده‌اند، برای اینکه سلطه‌ی خود را در آن کشورها و در آن مناطق مستقر کنند.»[5]

و طی بیاناتبه‌مناسبت سالروز بعثت پیامبر اکرم(ص) در تاریخ 16 می ‌2015 فرمودند: «آن‌ها [آمریکایی‌ها] دنبال امنیت نیستند، دنبال منافع خودشان هستند و [اگر] لازم بدانند، یک نقطه را ناامن کنند، می‌کنند و از ناامن‌کننده حمایت می‌کنند.»[6]

3. تداوم صنعت تسلیحاتی به‌عنوان یکی از صنایع اصلی اقتصاد آمریکا

یکی از مهم‌ترین صنایع درآمدزای آمریکا، همین صنعت اسلحه است. کارتل‌ها و تراست‌های اسلحه‌سازی همیشه جزء قدرتمندترین شرکت‌های آمریکایی بوده‌اند؛ به‌گونه‌ای که معروف است سیاست‌های واشنگتن متأثر از آن‌هاست. چراکه برای اقتصاد نه‌چندان پررونق این کشور، درآمدزایی کرده و از ورود به شرایط بحرانی جلوگیری می‌کنند.

دولت آمریکا به بهانه‌های متفاوت از جمله برنامه‌ی اتمی ایران، سیاست‌های ایران در منطقه و ایجاد کردن جنگ مذهبی و طایفه‌ای، بحران‌های متعددی در منطقه ایجاد می‌کند. این شرایط بحرانی کمک می‌کند تا کشورهای منطقه، که توان تولید سلاح ندارند، به‌سمت خرید سلاح‌های متعدد و متنوع بروند و همین موضوع سبب گردش چرخ صنعت تسلیحاتی این کشور و متعاقب آن گردش چرخ اقتصاد این کشور می‌شود. بدین‌ترتیب به بهانه‌های متفاوت، اقتصاد آمریکا به گردش درمی‌آید. از جمله‌ی این بهانه‌ها، سیاست نفوذ ایران در منطقه است. رقابت تسلیحاتی در منطقه راه می‌افتد که هر کشور تلاش می‌کند از دیگری در خرید سلاح و پر کردن انبارهای خود عقب نماند و همان‌طور که اشاره شد، وقتی انبار سلاح‌ها پر شد، به‌دلیل بالا بودن هزینه‌ی نگهداری، دولت‌های منطقه روی به درگیری و جنگ می‌آورند و بدین‌گونه است که با حمله‌ی عراق علیه ایران، عراق علیه کویت، آمریکا علیه افغانستان، آمریکا علیه عراق و عربستان علیه یمن، دست به ایجاد ناامنی می‌زنند.

با علم به همین موضوع بود که آیت‌الله خامنه‌ای اولین‌بار درست هشت روز بعد از حمله‌ی آمریکا به افغانستان، که در 7 اکتبر 2001 با عنوان «عملیات بلندمدت آزادی» شروع شد، در 15 اکتبر 2001 پرده از سیاست‌های منطقه‌ای آینده‌ی آمریکا برداشتند و فرمودند: «با عملکرد و سیاست‌هایی که مسئولان و سیاست‌مداران و قدرتمندان (عمدتاً آمریکایی) اتخاذ کردند، صلح منطقه و به احتمال زیاد صلح جهانی تهدید می‌شود. این‌ها همیشه شعار صلح و طرفداری از صلح را می‌دهند، اما عملاً صلح را تهدید می‌کنند و دنیا را به جنگ می‌کشانند. آیا مصلحت کمپانی‌های اسلحه‌سازی این‌طور ایجاب می‌کند؟»[7]

شاید با تمسک به این مبنا، علل روی کار آمدن گروه‌های افراطی در منطقه‌ی غرب آسیا را بهتر بتوان تحلیل کرد. این همان نقطه‌ی پنهانی است که بعد از شنیدن سخنان باراک اوباما، رئیس‌جمهور قبلی آمریکا، در وزارت دفاع آمریکا در 7 جولای 2015 درخصوص جنگ با داعش، به آن پی می‌بریم. آنجا که وی اظهار داشت: «مبارزه با داعش، نبردی کوتاه‌مدت نیست، بلکه مبارزه‌ای درازمدت است...»[8] طبیعی است که با توجه به ادعای قدرت نظامی آمریکا، مبارزه با یک گروه چندهزارنفری، امری «درازمدت» نباشد.

اما علت اصلی درازمدت کردن این نبرد توسط آمریکا را اوباما در جملات بعدی خود، ناخواسته تشریح می‌کند. آنجا که می‌گوید: «ما انتقال تسلیحات مهم از جمله تسلیحات ضدتانک به نیروهای امنیتی عراق و به نیروهای پیشمرگه و نیروهای قبایل را افزایش می‌دهیم. به تیم امنیتی‌ام تأکید کرده‌ام تلاش خود را برای آموزش و تسلیح مخالفان میانه‌روی دولت سوریه افزایش می‌دهیم.»[9]

همین چند وقت پیش بود که آمریکایی‌ها در یک شوی سیاسی در کمپ دیوید، با هدف رفع نگرانی‌های اعراب نسبت‌به توافق آمریکا با ایران، به‌منظور قانع کردن آن‌ها و با هدف تجاری، تعهد به فروش سلاح به این کشورها کرد. همان‌طور که فارین پالیسی از این اقدام یاد می‌کند، «این نه دیپلماسی، بلکه یک نمایشگاه فروش تسلیحات بود.»[10]

شبیه این جمله را وزیر دفاع قبلی این کشور نیز در اظهارنظری عجیب (از نظر استراتژی‌های نظامی و جنگی) بیان کرد: «تهدید دولت اسلامی فراتر از هر چیزی است که ما دیده‌ایم.»[11] بنابراین به نظر می‌رسد که در پس این برآوردها می‌توان پی به نیات واقعی آمریکایی‌ها برد.

این همان موضوعی است که آیت‌الله خامنه‌ای طی بیانات به‌مناسبت سالروز بعثت پیامبر در تاریخ 16 می ‌2015 برای چندمین‌بار از آن پرده برداشتند؛ هنگامی که فرمودند: «امروز سیاست‌های خباثت‌آلود استکبار در منطقه‌ی ما ایجاد جنگ‌های نیابتی است، برای منافع خودشان، کشورهای منطقه را یا گروه‌هایی در داخل کشورها را تحریک کنند و وادار کنند که به جان هم بیفتند و آن‌ها منافع خودشان را دنبال کنند. جیب کمپانی‌های اسلحه‌سازی را پر کنند، سیاست‌های اقتصادیِ اقتصاد نزدیک به ورشکستگی خودشان را ترمیم کنند. هدف آن‌ها این است. ما باید بیدار باشیم.»[12]

البته رهبر انقلاب پیش‌تر نیز بارها نسبت‌به این موضوع هشدار داده بودند. ایشان در همان تاریخ 13 اکتبر 2012 اشاره کردند: «سلطه‌گران... بین مردم آن کشور یا مردم آن کشور با کشور همسایه، بی‌ثباتی ایجاد کردند. ایجاد اختلاف کردند، ایجاد درگیری کردند تا بی‌ثباتی در نظام‌ها به وجود بیاید. از این بی‌ثباتی، کارخانجات اسلحه‌سازی استفاده کنند، کارتل‌ها و تراست‌ها و بنگاه‌های بزرگ اقتصادیِ حاکم بر دستگاه سیاسی غرب استفاده کنند.»[13]

در جایی دیگر در تاریخ 12 اکتبر 2013 بیان کردند: «در دنیا صرفه و صلاح سلطه‌گران و متجاوزان، جنگ‌افروزی است. جنگ‌افروزی یکی از کارهایی است که از دیرباز کار متعارف و معمول قدرتمندان و سلطه‌گران و متجاوزان به حدود ملت‌های دیگر بوده است و در دوران ما (یعنی دوران معاصر پیشرفت تمدن مادی) به‌خاطر فروش سلاح و رونق گرفتن صنایع وابسته به سرمایه‌داران، این انگیزه مضاعف شده است. قدرتمندان، چه سیاسیون، چه سرمایه‌دارانی که پشت سر کارخانجات اسلحه‌سازی دنیا هستند، فکرشان ایجاد جنگ و ناآرامی است، تحمیل بحران به ملت‌ها و کشورهاست.»[14]

همچنین در تاریخ 10 جولای 2010 با تبیین دلایل مسلح کردن منطقه‌ی خاورمیانه به‌وسیله‌ی آمریکا فرمودند: «داستان تسلیحات و هزینه‌های نظامی، امروز در دنیا یکی از داستان‌های غم‌انگیز بشریت است. امروز در دنیا کارخانه‌های اسلحه‌سازی انواع سلاح‌ها را می‌سازند، برای اینکه این سلاح‌ها فروش برود. در دنیا جنگ ایجاد می‌کنند، انسان‌ها را به جان هم می‌اندازند، دولت‌ها را در مقابل هم قرار می‌دهند، ایجاد تهدید می‌کنند... جنگ برای آن‌ها دارای منافع مادی است... دروغ می‌گویند، آمریکایی‌ها و دیگران که می‌گویند ما جنگ می‌کنیم برای اینکه امنیت بدهیم. نه، درست عکس این است. هرجا حضور نظامی و حرکت نظامی دارند، موجب ناامنی و موجب بی‌عدالتی و موجب سخت کردن زندگی برای انسان‌ها هستند... این جنگ‌ها را کی به وجود می‌آورد؟ همان کسانی که تسلیحات را تولید می‌کنند. هزینه‌های نظامی قدرت‌های بزرگ، امروز یکی از سرسام‌آورترین هزینه‌هاست. طبق آمارهای خودشان، در همین سال گذشته‌ی مسیحی، دولت آمریکا بیش از شش‌صد میلیارد دلار صرف هزینه‌های نظامی کرده است. این هزینه‌های نظامی را ما امروز در همسایگی خودمان داریم مشاهده می‌کنیم. این هزینه‌ها صرف افغانستان می‌شود، برای سرکوب ملت مسلمان افغانستان. صرف عراق می‌شود، برای در قبضه نگه داشتن ملت عراق. صرف کمک به رژیم خبیث صهیونیستی می‌شود، برای ملتهب نگه داشتن همیشگی خاورمیانه.

آن‌هایی که صرفه و صلاحشان در این است که ملت‌های مسلمان و دولت‌های مسلمان با یکدیگر بجنگند، از یکدیگر متنفر باشند، از یکدیگر بترسند، یکدیگر را تهدید به حساب بیاورند، این‌ها همان کسانی هستند که دوام قدرت استکباری و استعماری‌شان به این وابسته است که در دنیا جنگ باشد. جنگ برای آن‌ها وسیله‌ی غارتگری‌های آن‌هاست. این همه انسان‌ها نابود بشوند، این همه اموال ملت‌ها صرف خرید تسلیحات بشود، صرف تولید تسلیحات گران‌قیمت بشود، برای چه؟ برای اینکه صاحبان کمپانی‌های بزرگ پول بیشتری به دست بیاورند، لذت بیشتری از زندگی‌شان ببرند. این همان نظام طاغوتی جاهلانه‌ی خطرناک بشریت است که متأسفانه بر زندگی انسان‌های دور از جاده‌ی توحید حاکم است.»[15]

فرجام سخن

ایجاد بحران در منطقه‌ی غرب آسیا و شمال آفریقا بی‌تردید دلایل متعددی دارد که یکی از عمده‌ترین آن‌ها «خواست شرکت‌های اسلحه‌سازی و تراست‌ها و کارتل‌های بین‌المللی برای به گردش درآوردن چرخ‌ها صنایعشان است. در این بین، برخی دولتمردان کم‌تجربه‌ی منطقه‌ی غرب آسیا و شمال آفریقا نیز در دام این سیاست‌های طرف آمریکایی و غربی غرق شده و بدون اندیشه درخصوص تبعات کردار و رفتار خویش، دائماً بر بحران‌ها آتش سلاح می‌ریزند و این خود سبب تداوم بحران و نیاز به خرید سلاح‌های جدید برای خنثی کردن این بحران‌های ساختگی می‌شود.*

پی نوشت ها:

[1]. http://press.ihs.com/press-release/aerospace-defense-terrorism/saudi-arabia-replaces-india-largest-defence-market-us-ihs-
[2]. www.dsca.mil/major-arms-sales/kingdom-saudi-arabia-ksa-patriot-advanced-capability-3-pac-3-missiles-and-support
[3]. http://foreignpolicy.com/2015/05/14/obama-arms-fair-camp-david-weapons-sales-gcc/
[4]. http://edition.presstv.ir/detail/391362.html
[5]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21138
[6]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29736
[7]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3089
[8]. http://www.cnn.com/2015/07/06/politics/obama-isis-pentagon/
[9]. http://www.cnn.com/2015/07/06/politics/obama-isis-pentagon/
[10]. http://foreignpolicy.com/2015/05/14/obama-arms-fair-camp-david-weapons-sales-gcc/
[11]. http://www.reuters.com/article/2014/08/22/us-usa-islamicstate-idUSKBN0GL24V20140822
[12]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29736
[13]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21138
[14]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21177
[15]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=9714

اسلام تايمز