روسیه به دنبال جایگاه جهانی آمریکا

مجموعه عوامل سبب شده است تا امروز و در حالی که سیاست های ترامپ به جایگاه جهانی آمریکا ضربه زده است مسکو بتواند با بهره گیری از همه مولفه های قدرت خود مسیر تبدیل شدن به قدرت اول جهانی را طی نماید. همچنانکه امروز این کشور در کانون بسیاری از تحولات منطقه ای و بین المللی قرار داشته و بدون درنظر گرفتن نقش روسیه نمی توان بسیاری از بحران های منطقه ای و بین المللی را پیش برد. در همین راستا نیز مسکو به محلی برای رایزنی دیپلمات های کشورهای مختلف در خصوص مسائل گوناگون تبدیل شده است.

* پس از سفر روز پنجشنبه (19 اسفند) نتانیاهو به مسکو برای رایزنی با پوتین بر سر ملاحظات و نگرانی های امنیتی اسرائیل در قبال تحولات سوریه، رییس جمهور ترکیه و وزیر امور خارجه آلمان نیز وارد روسیه شدند تا این کشور هم اکنون به مرکز رایزنی و تصمیم گیری درباره موضوعات مهم منطقه ای تبدیل شود. این امر نشاندهنده اهمیت نقش کرملین در تحولات منطقه ای و بین المللی و همچنین جایگاه سترگ مسکو در نظام روابط بین الملل در زمینه حل و فصل مناقشات منطقه ای و جهانی می باشد. این در حالی است که روسیه پس از فروپاشی شوروی تا روی کار آمدن پوتین به اغما فرو رفته بود و با از دست دادن بخش اعظمی از نفوذ ژئوپولیتیکی، جایگاه سیاسی، قدرت اقتصادی و توانمندی‌های نظامی خود کمترین تأثیرگذاری را در تحولات جهانی در مقایسه با آمریکا، اروپا و قدرت نوظهور چین ایفاگر بود و نفوذ خود را در خاورمیانه، اروپای شرقی، جنوب آسیا و امریکای لاتین بطور مؤثر از دست داد. به صورتی که روسیه دیگر شایستگی جایگاه یک ابرقدرت و حتی یک قدرت بزرگ را نداشت. اما اکنون روسیه خواهان بازآفرینی مجدد نقش و قدرت خود در صحنه جهانی است. برای این منظور پوتین از ابتدای به دست گرفتن قدرت برای عملیاتی کردن این هدف با انتخاب رویکردی عمل‌گرایانه در درک توانمندی‌های داخلی و محدودیت‌ها و ملزومات محیط خارجی تلاش کرد به واقعیت‌ها و شرایط متحول‌شدة داخلی، منطقه‌ای و جهانی توجه لازم را مبذول نماید. پوتین با اتکاء به همین رویکرد واقع‌بینانه توانسته است روند صعودی قدرت‌یابی روسیه در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی را در طول دوران ریاست‌جمهوری خود استمرار بخشد.


بهره گیری از توانمندی های ژئوپلیتیکی

روسیه مساحتی تقریبا یک هفتم مساحت خشکی های کره زمین را دارد و پوتین ادعای مالکیت 20 از اراضی قطب شمال را که سرشار از منابع کشف نشده انرژی است، در رقابت با آمريکا، کانادا، نروژ ودانمارک که کشورهاي همجوار قطب شمال هستند، را کرده است. همچنین روسیه در شورای امنیت یک کرسی دایمی دارد و با استفاده از این اهرم تاکنون توانسته است تلاش های غرب را برای استفاده از قطعنامه های شورای امنیت به منظور فشار آوردن بر مسکو در حوزه های رقابت طرفین در اوکراین و سوریه را خنثی کند. همچنین روسیه با داشتن ذخایر عظیم منابع نفت و گاز مبدا اصلی صدور گاز به اروپا به شمار می رود. در این زمینه نیز پوتین با بهره گیری از محدودیت های اروپا برای یافتن راه های جایگزین تأمین انرژی، توانسته است قدرت چانه زنی مسکو در مناسبات با اروپا را افزایش دهد.


بازسازی اقتصادی

پوتین در دوران نخست وزیری و ریاست جمهوری در بخشهای مختلفی سرمایه گذاری کرد. یکی از این بخشها سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز بود و سبب شد تا اقتصاد ضعیف روسیه توان و قدرت پیشین خود را بدست آورد. به همین دلیل در سالهای اخیر نظارت و کنترل دولت بر این صنایع و درآمد های ناشی از آن بیشتر شد و اقتصاد در مسیری تازه قدم گذارد. به مدد این افزایش درآمد نرخ بیکاری کاهش یافت و نرخ فقر تنزل پیدا کرد. در سالهای ریاست جمهوری پوتین اقتصاد کشور روسیه تا حدی شکوفا شد و استاندارد زندگی مردم بالا رفت. در این سالها از میزان بیکاری و مشکلات اقتصادی کاسته شد و روسیه به کشوری مطرح در جهان تبدیل شد. اما پس از تحریم های دولت های غربی علیه دولتمردان و بازرگانان روسیه در واکنش به الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه در سال 2014، و همچنین کاهش قیمت نفت، اقتصاد وابسته به صادرات روسیه دچار رکود سختی شد. با این وجود کسنیا یودایوا، معاون اول رئیس بانک مرکزی روسیه در حاشیۀ کنفرانس سرمایه گذاری که توسط بورس مسکو در لندن سازماندهی شده گفت :اقتصاد روسیه رو به بهبود است و نشانه های امیدوار کننده ای از رشد اقتصادی این کشور در سه ماهه اول سال 2017 دیده می شود، هرچند سال ها طول می کشد تا انتظارات تورمی مهار شود.


احیای قدرت نظامی

در سالهای اخیر روسیه سرمایه گذاری زیادی در صنایع دفاعی و تسلیحاتی انجام داد تا بتواند در مقابل قدرت بزرگ نظامی و اقتصادی جهان یعنی ایالات متحده آمریکا مطرح شود. روسیه در حال مدرنیزه کردن ارتش و نیروی دریایی خود است. انستیتوی بین المللی پژوهش مسائل جهان استکهلم با نام مخفف « SIPRI» گزارش نوبتی درباره وضعیت تجارت جهانی تسلحیات و مخارج تسلیحاتی را منتشر کرد. در این گزارش آمده است که روسیه در حجم جهانی مخارج تسلیحاتی جای سوم را بخود اختصاص داده است و سهم آن 4,8% است. این میزان تقریبا هشت بار کمتر از مخارج آمریکاست. اما با وجود این ، مسکو می تواند برابری خود با واشنگتن را حفظ کند. آشکار است که این برابری به دلیل وجود نیروهای استراتژیک هسته ای ممکن می شود.

این روند در نهایت منجر به آن شد که اوباما از روسیه با عنوان قدرتی منطقه ای یاد کند. طبیعتاٌ این نامگذاری به منظور یادآوری فاصله دو قدرت در عرصه های نظامی و اقتصادی و تکنولوژیک و ... است. اما چالش این نامگذاری آن است که هم اکنون روسیه در شرق آسیا، آسیای میانه، اروپای شرقی و حتی خاورمیانه از قدرت و به عبارتی تأثیرگذاری برخوردار است و این خود نمایان کننده قدرت بین المللی روسیه می باشد. روسیه اکنون توانسته است مواضع خود در اوکراین را تثبیت کند و با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا محدودیت های پیش روی خود را کمرنگتر ببیند. علاوه بر این پوتین اکنون می تواند نظاره گر روند فروپاشی اروپای واحد باشد که این به معنای نزدیک شدن بیشتر کشورهای اروپایی به روسیه است. در سوریه نیز با تغییر توازن قوا به نفع اسد در میدان جنگ، روسیه در همکاری با ایران به بازیگر اصلی و تأثیرگذار بر روند تحولات تبدیل شده و توانسته است آمریکا را به حاشیه براند.

مجموعه این عوامل سبب شده است تا امروز و در حالی که سیاست های ترامپ به جایگاه جهانی آمریکا ضربه زده است مسکو بتواند با بهره گیری از همه مولفه های قدرت خود مسیر تبدیل شدن به قدرت اول جهانی را طی نماید. همچنانکه امروز این کشور در کانون بسیاری از تحولات منطقه ای و بین المللی قرار داشته و بدون درنظر گرفتن نقش روسیه نمی توان بسیاری از بحران های منطقه ای و بین المللی را پیش برد. در همین راستا نیز مسکو به محلی برای رایزنی دیپلمات های کشورهای مختلف در خصوص مسائل گوناگون تبدیل شده است.